Աղբիւր՝ www.yerkir.am

rkir.am-ի զրուցակիցն է Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան Մէջլիսի նորընտիր պատգամաւոր,  ՀՅԴ-ական Կարէն Խանլարեանը:

- Պարո՛ն Խանլարեան, ընտրուելով Իրանի Իսլամանական Հանրապետութեան Մէջլիսի պատգամաւոր, նախ կը ցանկանայի իմանալ, թէ ի՞նչ ծրագրեր ու նպատակներ էք նախատեսում առաջիկայում կեանքի կոչել:

- Իրանահայ համայնքի եւ երկրի մասշտաբով բազմաթիւ անելիքներ կան, եւ այս կապակցութեամբ ես ունեմ իմ նախընտրական պլատֆորմը ու պիտի հետեւեմ այդ բոլորին: Իրան-Հայաստան յարաբերութիւնների մասին կը ցանկանամ խօսել: Իրանահայ համայնքը մեծ դեր ու նշանակութիւն ունի հայ-իրանական յարաբերութիւնների ձեւաւորման, ամրապնդման եւ զարգացման գործում: Իրանը վերջին բանակցութիւնների արդիւնքում աստիճանաբար դուրս է գալու շրջափակումից, պատժամիջոցներն են աստիճանաբար վերանում, եւ սա մեծ հեռանկարներ է պարունակում` առեւտրի զարգացման իմաստով, էներգետիկ, ռազմավարական այլ բնագաւառներում` եւս, հեռահաղորդակցական կապերի, փոխադրական ճանապարհների զարգացման առումով:

- Ըստ Ձեզ` Հայաստանը կը կարողանա՞յ ճիշտ գնահատել իրավիճակը եւ հնարաւորինս օգտուել ստեղծուած բարենպաստ պայմաններից:

- Բնականաբար, եթէ լինի ազգային ռազմավարութիւն, անպայման կը կարողանայ: Մեզ համար  յստակ է, որ բաւականին հեռանկարային իրավիճակ է ստեղծուել: Վերջին ժամանակներում Հայաստանից Իրան էին եկել ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի նախարար  Գագիկ Բեգլարեանը եւ վարչապետի` տուրիզմի գծով օգնական Տիգրան Կարապետեանը: Այս իմաստով բաւականին հեռանկարներ կան, եւ լուրջ  փոփոխութիւններ կարելի է կանխատեսել: Կապի, ճանապարհների մասին է խօսքը: Այս ոլորտներում բաւական լուրջ երկուստէք  բանակցութիւներ են գնում, եւ կանխատեսելի է, որ մօտ ապագայում կը տեսնենք լուրջ փոփոխութիւններ եւ զարգացումներ: Բնականաբար, իրանահայ համայնքի տեղի ու նշանակութեան մասին խօսելով, պէտք է ասեմ, որ այդ լոյսի տակ իւրայատուկ դեր  է պահպանուած նաեւ մեզ համար` որպէս խորհրդարանի պատգամաւորների: Մենք պէտք է փորձենք այս յարաբերութիւնների հետ կապուած կողմնակի համագործակցութիւններ ունենալ: Պէտք է ասեմ, որ Իրանի արտաքին դիւանագիտութեան ակտիւացումն իր հետ կը բերի նաեւ Իրան-Ադրբեջան փոխյարաբերութիւնների զարգացում, քանի որ կայ տարածաշրջանային գործօնը: Իրանը կը փորձի յարաբերութիւնները զարգացնել նաեւ Ադրբեջանի հետ`որպէս հարեւան երկրի:

- Այո, իրաւացի էք: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւն վերջերս Իրանում էր: Ին՞չ հետեւանքներ սպասենք այս այցից: Իրան-Ադրբեջան յարաբերութիւններում ի՞նչ փոփոխութիւններ կարող են լինել:

- Ադրբեջանը ոչ շատ բարեկամական յարաբերութիւններ ունի Իրանի հետ: Իսրայէլի ռազմական առկայութիւնն Ադրբեջանում, նաեւ այլ միջազգային ու տարածաշրջանային հաշուարկներ կան, որոնք Ադրբեջանին դարձրել են ոչ շատ բարեկամական երկիր Իրանի համար:  Բնականաբար, նորմալացման քաղաքականութիւն է փորձում իրականացնել Իրանը, եւ Ալիեւի վերջին այցը պէտք է այդ կոնտեքստում տեսնել, բայց Իրան-Ադրբեջան փոխյարաբերութիւնների զարգացումը  բացասական առումով չի ազդելու Իրան-Հայաստան փոխյարաբերութիւնների վրայ, որովհետեւ Իրանն այս երկու անկախ կոմպոնենտները փորձում է զարգացնել` առանց մէկը միւսի դէմ հանելու կամ առանց մէկը միւսից բացասաբար ազդուելու պայմանով: Սա  ակներեւ է Իրանի քաղաքականութեան մէջ: Թող  մեզ չմտահոգի Ալիեւի այցն Իրան, որովհետեւ դա Իրան-Հայաստան յարաբերութիւնների հարցում բացասական ազդեցութեանը միտուած չէ: Մենք պէտք է ամէն ինչ անենք, որ կարողանանք օգտագործել հնարաւորութիւնները: Այն, ինչ կոչւում է գէոպոլիտիկայ, սահմանային կէտերի օգտագործման հարցն ակտուալ է եւ օրակարգային: Արաքս գետի վրայ ՀԷԿ-երի կառուցումը կարող է զարգացնել եւ կայունացնել քաղաքական փոխյարաբերութիւնները երկու երկրների միջեւ, որը, կարծում եմ, մի փոքր դադարից յետոյ ակտիւացման հեռանկար է ստեղծում:

- Հայաստան-Իրան երկաթուղու շահագործման հետ կապուած ի՞նչ հեռանկարներ էք տեսնում:  Երկուստէք ի՞նչ օգուտներ կարող է բերել այս երկաթգծի շահագործումը:

- Իրանն այս պահի դրութեամբ իր էներգակիր ուղիները եւ փոխադրական ճանապարհները բացել է դէպի Եւրոպա: Հայաստանը հիւսիսային տարածքով ցամաքային լաւ ուղի է մինչեւ Սեւ ծով: Բնականաբար, եթէ տարանցիկ ճանապարհների հարցը մենք կարողանանք ճիշտ կերպով լուծել` երկուստէք իմաստով,  կարողանանք մի տրամաբանական լուծում գտնել  էներգակիր ուղիների համար: Կարծում եմ, որ Իրանն իր ազգային շահը կ'ունենայ, իր շահը կ'ունենայ նաեւ Հայաստանը: Ի հարկէ, այստեղ պէտք է բազմաթիւ  գործօններ նկատի ունենալ, բայց  տարանցիկ  ճանապարհները ձեւաւորւում են, նոյնն էլ` երկաթգիծը, որը միջազգային ստանդարտով աւելի ընդունելի  է, եւ այդ դէպքում Հայաստանն էլ կը կարողանայ օգտուել: Այստեղ օգուտը վերաբերում է նաեւ տուրիզմին: Տուրիզմը բաւական լուրջ հող ունի: Իրանցիները Հայաստանը դիտարկում են որպէս տուրիստական եւ տեսարժան, պատմական վայրեր ունեցող երկիր: Փոխադրական ճանապարհների մի բաղադրիչն էլ  լինելու է տուրիզմը: Այս  կապակցութեամբ լուրջ բանակցութիւններ արդէն ընթացան  անցեալ շաբաթ: Ինչպէս նշեցի, Հայաստանից պատուիրակութիւն էր եկել, եւ կարծում եմ, որ  այդ հարցի երկրորդական կողմը կարող է լինել նաեւ տուրիզմը:

- Պարո՛ն Խանլարեան, կը խնդրէի խօսել նաեւ իրանահայութեանը յուզող թեմաներից: Հիմնականում ի՞նչ խնդիրների են բախւում իրանահայերը:

- Իրանահայութեան խնդիրները հիմնականում տնտեսական են` այս պահի դրութեամբ: Պատժամիջոցների պատճառով երկիրն ընկել է տնտեսական խոր ճգնաժամի մէջ:  Կարելի է ասել «եօլայ» ենք տանում, բայց  ես լաւ հեռանկարներ ունեմ, առաջիկայում նախատեսւում է տնտեսական զարգացում,  եւ սայլը վերջապէս կշարժուի տեղից, ու իրանահայութեան տնտեսական վիճակն  աւելի տանելի կը լինի: Ասեմ, որ մեր գլխաւոր խնդիրը դա է, իսկ միւս հարցերի հետ կապուած` լուրջ խնդիրներ չունենք, բայց տնտեսական վիճակի պատճառով արտագաղթն է զարգացել վերջին տարիներին, եւ այս պահի դրութեամբ դա մեր գերխնդիրն է համարւում: Տնտեսական կեանքի բարելաւմամբ` յոյս ունենք, որ այդ հարցն էլ  կ'ունենայ իր տրամաբանական լուծումը, այսինքն` արտագաղթի չափերը կը սահմանափակուեն: Մանր-մունր հարցեր կան, որ փորձում ենք լուծել, եւ լուծման մէջ  մեծ յոյս կայ` օրէնսդիր ոլորտի հետ կապուած: Քուէարկութեան բարձր քանակի մասնակցութիւնը խօսում է այն մասին, որ իրանահայութիւնն իր հարցերը լուծելու համար հաւատում է  օրէնսդիրին  եւ  փորձում է այդ միջոցով իր հարցերը լուծել,  եւ մենք մեծ մասամբ մեր խնդիրները կարողանում ենք յաջող ելքով լուծել: Կարծում եմ, որ ապագայում էլ նոյն ընթացքը պէտք է շարունակուի:

- Պարո՛ն Խանլարեան, Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութիւնը եւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնն օրեր առաջ ստորագրել են «Համագործակցութեան յուշագիր»: Ին՞չ կարող էք ասել այս համագործակցութեան մասին:

- ՀՅԴ-ն կոալիցիայի գաղափարի առաջատարն է Հայաստանում:  Ես գնահատում եմ այդ սկզբունքը, քաղաքական նոր իրավիճակներ են ստեղծւում եւ ձեւաւորւում  է համագործակցութիւն: Ես սա գնահատում եմ, որովհետեւ սա քաղաքական կեանքի ակտիւութեան մասին է խօսում: Դաշնակցութեանը յանձնուած նախարարութիւնները բաւականին լուրջ են, մանաւանդ` կրթութեան մասին է աւելի շատ խօսքս:  Ինքս խորհրդարանում կրթութեան ենթայանձնաժողովի անդամ եմ եւ հասկանում եմ, թէ  ինչքան լուրջ եւ պատասխանատու ոլորտ է դա:  Ես լիայոյս եմ, որ ՀՅԴ-ին յանձնուած ոլորտներում լուրջ քայլեր կարուեն: Այս զարգացումներում եթէ հաշուի առնենք նաեւ Հայաստան-Իրան համագործակցութիւնը, ես կարծում եմ, որ դրական իմաստով փոփոխութիւններ կարող են լինել:

Հարցազրոյցը՝ Լուսինէ Յակոբեանի