Աղբիւր՝ www.asbarez.com

29 Յունուարին Հայաստանի կառավարութեան ընդունելութիւններու տան մէջ տեղի ունեցաւ Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակին նուիրուած նախաձեռնութիւնները համակարգող պետական յանձնաժողովի 5րդ նիստը, զոր վարեց յանձնաժողովի նախագահ, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանը:

Նիստը գումարուեցաւ ընդլայնուած կազմով. պետական յանձնաժողովի անդամներէն բացի, ներկայ գտնուեցան տարածաշրջանային յանձնախումբերու ներկայացուցիչներ, փորձագէտներ, Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցիչներ, Հայաստանեայց Առաքելական Ս. եկեղեցւոյ թեմերու առաջնորդներ: Հանրապետութեան նախագահը շնորհակալութիւն յայտնեց ներկաներուն՝ հրաւէրը ընդունելնուն եւ պետական յանձնաժողովին նիստին անձամբ ներկայ գտնուելնուն համար՝ չափազանց կարեւոր նկատելով այդպիսի ձեւաչափով նիստի կայացումը, որ առիթ պիտի տայ միասնաբար արդիւնաւէտօրէն քննարկելու համազգային նշանակութեան խնդիրներն ու միասնական որոշումներու յանգելու:

Նախագահ Սերժ Սարգսեան՝ անդրադառնալով այս ծիրին մէջ կատարուած եւ կատարուելիք աշխատանքներուն՝ այս առիթով արտասանած իր խօսքին մէջ ըսած է. «Մեր միջոցառումների գլխաւոր նպատակը միջազգային հանրութեան լայն զանգուածներին իրազեկ պահելն է, մեր պահանջատիրութիւնը լսելի դարձնելն է միջազգային քաղաքացիական հասարակութեանը, պատմաբաններին եւ ցեղասպանագէտներին, իրաւաբաններին եւ քաղաքական գործիչներին, պետութիւններին»:

«Երբ ծանօթացայ յանձնախմբերի կողմից ծաւալուած աշխատանքի հաշուետուութիւններին, նրանց կազմած միջոցառումների ծրագրերին, արդէն կատարուած աշխատանքին, առաջին հերթին նկատեցի այն հսկայական ուժը, որը մենք ունենք: Վստահ եմ, որ հակառակ բոլոր չարագոյժների՝ 100րդ տարելիցը դառնալու է ոչ թէ մեր Սփիւռքի եւ համայնքային կառոյցների ինքնասպառման, այլ նոր վերելքի, նոր համախմբման, նոր սերնդի բարձր խօսքի շրջան», վստահեցուցած է ան։

Անոր համաձայն՝ «100րդ տարելիցի առանցքներից է նաեւ Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցու որոշումը՝ սրբադասելու Հայոց Ցեղասպանութեան նահատակներին եւ մարտիրոսներին: Դա բարոյական եւ հոգեւոր բացառիկ մի պահ է մեր ողջ ժողովրդի համար, քանի որ ուղղակիօրէն առնչւում է գրեթէ իւրաքանչիւր հայ ընտանիքի: Ես շատ եմ կարեւորում, որ Սրբադասման արարողակարգի ժամանակ մենք հանդէս գանք համազգային համախմբման եւ վերելքի դիրքերից»։

Ապա նախագահը անդրադարձաւ արտաքին ճակատի վրայ Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակին առնչուող զարգացումներուն եւ աշխատանքներուն, Թուրքիոյ կեցուածքին եւ վարած քաղաքականութեան։

«Մեր անցեալ նիստի ժամանակ, ձեզ հետ խորհրդակցելով, հրաւէրներ յղեցի մի շարք պետութիւնների եւ միջազգային կարեւորագոյն կառոյցների առաջնորդների՝ մասնակցելու 100րդ տարելիցի միջոցառումներին: Պէտք է տեղեկացնեմ ձեզ, որ ստացուել են դրական պատասխաններ մի շարք պետութիւններից եւ կազմակերպութիւններից: Որոշ երկրներ հաստատել են իրենց ներկայութիւնը բարձր պետական պատուիրակութիւնների մակարդակով: Ոմանք նշել են, որ կարեւորում են այդ օրն անցկացնել իրենց երկրների հայ համայնքի հետ: Ես խնդրում եմ ե՛ւ պետական յանձնաժողովի անդամներին, ե՛ւ տարածաշրջանային յանձնախմբերին՝ Հայաստանի Հանրապետութեան դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնների հետ միասին ձեռնամուխ լինել այդ օրերին կայանալիք միջոցառումներին, ինչպէս նաեւ Մարտի վերջին անցկացուող միջազգային մեդիաֆորումին հնարաւորինս լայն մասնակցութիւն ապահովելու ուղղութեամբ: Դա յատկապէս կարեւոր է՝ հաշուի առնելով Թուրքիայում կայացուած անհեռատես եւ ցինիկ որոշումը՝ խմբագրել սեփական պատմութիւնը՝ Գալիպոլիի ճակատամարտի տարեդարձը Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի օրը նշելու միջոցով: Ասում են, որ քաղաքականութեան մէջ բոլոր միջոցները յարմար են, բայց կարծում եմ՝ այդ հարցում պաշտօնական Անկարան վատ ծառայութիւն մատուցեց ինքն իրեն:

Երբ ստացայ այդ անպարկեշտ հրաւէրը, անհրաժեշտ համարեցի անմիջապէս եւ հանրայնօրէն պատասխանել Ռեջեփ Էրդողանին, քանի որ ակնյայտ էր, որ հրաւէրի փաստը կարող է թիւր կերպով հասկացուել եւ մեկնաբանուել միջազգային լրատուամիջոցների եւ հանրութեան կողմից: Կարծում եմ, որ իմ պատասխանը եւ դրան հետեւած միջազգային եւ հէնց Թուրքիայի ներսում տեղ գտած արձագանգները ապացուցում են այդ թերհաշուարկուած քայլի սին լինելը:

Այդ քայլը սին է, ինչպէս եւ ժխտողականութեան բոլոր դրսեւորումները: Ժխտողականութիւնը ոչ միայն քաղաքական թուլութեան եւ անլիարժէքութեան բարդոյթների դրսեւորում է, այլեւ իրաւական կատեգորիա: Այն կապում է Թուրքիայի գործող իշխանութիւնները ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը կատարած իրենց նախորդների հետ, դարձնում նրանց մեղսակից մարդկութեան դէմ այդ ծանրագոյն յանցատեսակում: Եւ հէնց դրանով էր Մարդու իրաւունքների եւրոպական դատարանում երէկ զբաղուած Թուրքիայի Հանրապետութիւնը:

Ազգայնական յանցագործ, հէնց Թուրքիայի արդարադատութեան կողմից ամենատարբեր մեղադրանքներով բազմիցս դատապարտուած, բայց դրան զուգահեռ նաեւ ազգայնական կուսակցութիւն եւ կազմակերպութիւններ ներկայացնող Դողու Փերինչեքի գործը փորձում են դարձնել Հայոց Ցեղասպանութեան հարցին դատարանի իրաւական դիրքորոշման հարց:

Հայաստանի Հանրապետութիւնը ներգրաւուել է գործի քննութեան մէջ որպէս երրորդ կողմ, քանի որ Մ.Ի.Ե.Դ. Մեծ պալատը որոշում է կայացնելու ցեղասպանութեան ժխտողականութիւնը քրէականացրած շուէյցարական օրէնսդրութեան եւ Մարդու իրաւունքների եւրոպական կոնվենցիայի համադրելիութեան մասին: Մեզ համար դա կարեւոր որոշում է, քանի որ վստահ ենք, որ ժխտողականութիւնը այդ յանցատեսակի կրկնութեան ամենահաւանական նախաազդակն է: Այդուհանդերձ, չենք համարում, որ դա գործ է ցեղասպանութեան իրաւական ճանաչման կամ ժխտման մասին: Մենք, լինելով ցեղասպանութիւն վերապրած ժողովուրդ ներկայացնող պետութիւն, նման խնդրանքով չենք դիմել դատարան: Չենք էլ համարում, որ այդ հարցին տրուելիք ակնյայտ պատասխանը Մարդու իրաւունքների եւրոպական դատարանի ընդդատութեան ոլորտի ներքոյ գտնուող խնդիր է: Մեզ յայտնի է, որ թուրքական քարոզչամեքենան պատրաստ է թիւր մեկնաբանութիւններով որպէս մեծ յաղթանակ ներկայացնել այդ գործով ցանկացած վճիռ: Նրանք նոյնիսկ չեն խորշել նիստին մասնակցելու համար բանտից ազատել կամ թոյլատրել երկրից դուրս գալ իրենց իսկ դատարանների կողմից ազատազրկուած Փէերինչեքին: Այն նոյն բանտերից, որտեղ օրըստօրէ աւելանում է այն մարդկանց քանակը, ովքեր փորձում են ազատօրէն արտայայտուել:

Ցեղասպանութեան հետեւանքների յաղթահարման մեր իրաւական պահանջները ներկայացնելու հայեցակարգը՝ անհատական, համայնքային եւ պետական մակարդակներով, արտացոլուելու է այս յանձնաժողովի որոշմամբ ձեւաւորուած եւ աշխատանքներն իրականացնող հայ իրաւաբանների յանձնախմբի կողմից պատրաստուող համապարփակ թղթածրարում, որի նախապատրաստման ընթացքի մասին այսօր լսելու ենք յանձնախմբի ղեկավար, Հայաստանի Հանրապետութեան Սահմանադրական դատարանի նախագահ պարոն Գագիկ Յարութիւնեանի զեկոյցը:

Այսօրուայ մեր քննարկման առանցքային հարցերից է լինելու նաեւ առաջիկայ տարուայ միջոցառումների ծրագիրը: Միջոցառումները համակարգող կազմակերպական կոմիտէն կը ներկայացնի կատարած աշխատանքն ու անելիքները: Ըստ նրանց կողմից առաջարկուած հայեցակարգի՝ միջոցառումները պայմանականօրէն բաժանուելու են չորս հիմնական ուղղութիւնների, ոգեկոչման չորս առանցքների: Դրանք են.

1. Յիշողութիւն: Յիշողութիւնը մեր նահատակների, կորսուած ժառանգութեան եւ այն վերականգնելու անհրաժեշտութեան վերաբերեալ:

2. Երախտագիտութիւն: Երախտագիտութիւն այն անհատներին, կառոյցներին, ժողովուրդներին եւ պետութիւններին, որոնք մեզ ձեռք մեկնեցին փորձութեան պահին: Մէկ մանուկ փրկած անյայտ մարդուց մինչեւ միջազգային ատեաններում մեր դատի համար պայքարող պետութիւններ մենք յիշելու ենք եւ մեծարենք նրանց, ովքեր, իրենց ժամանակից առաջ ընկնելով, մտածում էին մարդասիրական միջամտութեան կատեգորիաներով:

3. Միջազգային պայքար: Որպէս վերապրած ժողովուրդ՝ մենք շարունակելու ենք մեր պարտքը կատարել մարդկութեան առջեւ՝ լինելով ցեղասպանութեան յանցագործութեան դէմ միջազգային պայքարի կիզակէտում: Քաղաքական, գիտական, տեղեկատուական, մշակութային եւ բոլոր այլ ոլորտներում մենք շարունակելու ենք գործել որպէս, այլեւս երբեք գաղափարախօսութեան առաջամարտիկ:

4. Վերածնունդ: Ոգեկոչելով մեր նահատակներին եւ մեծարելով հերոսներին՝ մենք նաեւ անդրադարձ ենք կատարելու ցեղասպանութիւնից յետոյ անցած մէկ դարի ընթացքում մեր ձեռքբերումներին եւ նուաճումներին: Մենք հպարտութեամբ ենք արձանագրելու, որ մեզ բաժին ընկած փորձութիւնում ցուցաբերեցինք բացառիկ կամքի ուժ եւ վերածնունդ ապրեցինք, ինչպէս ասում էր մեծն Պարոյր Սեւակը՝

… Ելք ճարեցինք նոր Յարութեան:

Եւ ոչ որպէս փիւնիկ թռչուն,

այլ ՀԱՅԻ պէս:

Եւս մէկ անգամ շնորհակալ եմ բոլորիդ այստեղ գտնուելու եւ ձեր քրտնաջան աշխատանքի համար»,- եզրափակեց նախագահ Սարգսեան։