Աղբիւր՝ www.aztagdaily.com

 

21 սեպտեմբերին Հայաստանի անկախութեան վերականգնման 23-ամեակին առիթով «Արմենիա» պատկերասփիւռի կայանի «Ռ-Էւոլիւցիա» հաղորդաշարը հարցազրոյց ունեցաւ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեանի հետ:

Ստորեւ` հարցազրոյցին բովանդակութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Բարի երեկոյ, պարո՛ն Մարգարեան, շնորհակալ եմ մեր հրաւէրն ընդունելու համար: Պարո՛ն Մարգարեան, դուք եւս, ինչպէս տարբեր քաղաքական գործիչներ, անկախութեան մասին խօսելիս, այն անուանում էք գերագոյն արժէք, բայց նաեւ ձեր կուսակիցների, տարբեր քաղաքական գործիչների, փորձագէտների կարծիքով, վերջին տարիներին առաւել քան վտանգուած է Հայաստանի ինքնիշխանութիւնը, անկախութիւնը` հաշուի առնելով Եւրասիական տնտեսական միութեանը, Մաքսային միութեանը Հայաստանի անդամակցութիւնը: Դրան զուգահեռ, ոչ միայն ոչ իշխանական ուժերի, այլեւ ընդհանրապէս քաղաքական ուժերի արտաքին քաղաքականութեան օրակարգից Եւրամիութեան հարցը դուրս է մղուել: Այդքան կարեւոր չէ՞, թէ՞ այնուամենայնիւ այնքան էլ վտանգ չի ներկայացնում:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Նախ ես էլ իմ հերթին շնորհաւորում եմ անկախութեան տօնը: Այն հարցը, որին անդրադառնում էք դուք, դրա մէջ ես լուրջ վտանգ չեմ տեսնում: Ի հարկէ ամէն ինչի մէջ վտանգ կայ, եթէ մենք զգօն չլինենք, ճիշտ պայմանագրեր չստորագրենք, ճիշտ ընթացք չտանք Եւրասիական միութեանը մեր անդամակցութեան հարցին այն եւս կարող է վտանգաւոր դառնալ: Այլապէս ես կարծում եմ, որ նախընտրելի կը լինէր, որ Հայաստանը ո՛չ 100 տոկոսով Եւրասիական միութեանը մաս կազմեր, ո՛չ էլ Եւրամիութեանը մաս կազմեր: Բայց եթէ դա հնարաւոր չէր, կարծում եմ, մենք ուրիշ ելք չունէինք, բացի այն, որ Եւրասիական միութեանը մաս կազմէինք:

Հ.- Ինչո՞ւ ելք չունէինք:

Պ.- Որովհետեւ` մեր երկիրը դեռ պատերազմի մէջ է: Մեր երկիրը դեռ ունի անվտանգութեան խնդիրներ: Մեր երկիրն ունի ուժանիւթի լուրջ խնդիրներ, որոնք այլապէս, այլ ընտրութեամբ իրենց լուծումը չէին գտնի:

Երկրորդ, ըստ էութեան, շատ մեծ տարբերութիւն չկայ այդ երկու միութիւնների մէջ: Առնուազն այն, ինչ որ թղթի վրայ է գրուած, այն ինչ փաստացի գոյութիւն ունի: Դրա համար ես կարծում եմ, որ եթէ քաղաքական ուժերն էլ այդպէս են վերաբերուել, պատճառն այն է, որ զգացել են, որ սա տրամաբանական լուծում է եւ դա անկախութեան զիջում չէ: Աշխարհը գնում է ինտէգրացման, համարկման ուղիով եւ մարդիկ փորձում են միասնաբար ելքեր գտնել դժուարութիւնները յաղթահարելու: Կարծում եմ, որ բնական ընթացք է նաեւ մեր երկրի համար:

Հ.- Այսինքն մենք այլ ելք չունէինք, քանի որ անկախութիւնից ի վեր, ամբողջ 23 տարիների ընթացքում, իշխանութիւնների վարած քաղաքականութիւնը տարել է նրան, որ մեր բոլոր ռազմավարական նշանակութեան կառոյցները, ամէն ինչ յանձնել ենք Ռուսաստանին եւ այլեւս ոչինչ չունե՞նք անելու:

Պ.- Ես դա չէի ակնարկում: Ես անվտանգութիւնն էի ակնարկում, նաեւ շեշտեցի, որ մենք պատերազմի մէջ ենք: Պէտք է նկատի ունենանք, որ արեւելքից եւ արեւմուտքից այսօր Հայաստանի դէմ թշնամաբար տրամադրուած հարեւաններ ունենք, որոնցից մէկի հետ ուղղակի պատերազմի մէջ ենք: Միւսն էլ իր կողմից շրջափակելով Հայաստանը` պատերազմական գործողութեան մէջ է մեզ հետ: Մենք այս պայմանների մէջ ենք եւ այս պայմանները մեզ մտածել պէտք է տան, բոլորս պէտք է մտահոգուենք երկրի անվտանգութեան հարցերով:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, իշխանութիւնները նոյն կերպ, անվտանգութեան խնդիրներով են բացատրում, Եւրասիական միութիւն մտնելը: Բայց գոնէ վերջին մէկ տարուայ ընթացքում, ընդամէնը ամիսներ առաջ, վտանգուած է եղել հայ-ազրպէյճանական սահմանը: Ինչպիսի՞ դէպքեր տեղի ունեցան Հայաստանի սահմանին, Ղարաբաղում ինչե՞ր են տեղի ունենում: Այս ընթացքում, կարելի է ասել, առաւել քան վտանգուած է եղել, եւ այս ընթացքում Ռուսաստանը սպառազինութիւն է անընդհատ վաճառում Ազրպէյճանին, դա համարելով պիզնըս, եւ Ռուսաստանը կամ Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագրի կազմակերպութիւնը որեւէ արձագանգ չունեցաւ:

Պ.- Կարծում եմ պէտք չէ գոյներն այնքան խտացնենք, որ իրականութիւնից կտրուենք: Ես մի քանի շեշտադրումներ կ՛անեմ, որպէսզի ճիշտ հասկացուի: Մենք մաս ենք կազմելու Եւրասիական միութեանը, բայց դա չի նշանակում, որ մենք այլեւս ոչինչ պէտք չէ անենք եւ մեր յոյսը դնենք Եւրասիական միութեան վրայ: Ես երէկուայ իմ խօսքի մէջ մի նախադասութիւն ասացի. այսօրուայ ամենամեծ վտանգը հէնց այդ երկու հարեւանների յարաբերութեամբ մենակ մնալու մէջ է: Այսինքն կայ այդ հաւանականութիւնը, որ լինելով Եւրասիական միութեան մէջ` այնուամենայնիւ մենակ մնանք: Դա պէտք է նկատի ունենանք եւ պէտք է գիտակցենք, որ այո, մենք պէտք է սեփական ուժի վրայ ճիշտ հաշուարկ անենք: Խօսքիս մէջ ասել էի նաեւ, որ մենք ունենք մեզ եւ մեր միասնականութիւնը:

Հ.- Հասկացայ, բայց մենք ապաւինում ենք մէկին, որը չի արտայայտում որեւէ կարծիք:

Պ.- Պէտք է ապաւինենք մեզ եւ մեր միասնականութեանը, բայց այդ դաշինքի ընտրութիւնը մեզ կարող է տալ հնարաւորութիւն` լուծելու մեր անվտանգութեան հարցը: Միւս պարագայում մենք չունենք այդ հնարաւորութիւնը:

Հ.- Չնայած, որ Հայաստանը այս դէպքերի կապակցութեամբ չդիմեց Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագրի կազմակերպութեանը, այդ կառոյցը պէտք չէ՞ արձագանգէր:

Պ.- Բնականաբար պէտք էր արձագանգէր: Մեր պահանջը պէտք է լինի, որ արձագանգի:

Հ.- Վերադառնանք ներքաղաքական կեանքին. ոչ իշխանական ուժերը, այդ թւում` դուք, մինչեւ վերջերս, երբ դեռ չկար նոր կառավարութիւնը, հիմնականում շեշտը դնում էիք այն բանի վրայ, որ տնտեսութիւնը լուրջ խնդիրներ ունի, ընկերային-տնտեսական վիճակը վատ է երկրում, պէտք է կառավարութիւն փոխել եւ այլն: Բայց այսօր, երբ մենք գնում ենք Եւրասիական միութիւն, Ռուսաստանն այսօր լաւ վիճակում չէ, Ռուսաստանի տնտեսութեան վերաբերեալ լաւ կանխատեսումներ չկան: Նոյնիսկ լճացում են կանխատեսում յաջորդ տարուայ համար:

Ոչ իշխանական ուժերը, մի կողմից ասում են, վատ է, Սահմանադրական փոփոխութիւններն էսօր առաջնահերթ չեն, միւս կողմից` մենք գնում ենք, միանում Եւրասիական տնտեսական միութեանը, որի հիմնադիր երկիրն այսօր վատ վիճակում է, պատժամիջոցներ են կիրառւում, ճի՞շտ է, բնակա՞ն է սա:

Պ.- Ես կարծում եմ` հարցին շատ պարզունակ ձեւով ենք նայում:

Այդ տնտեսական միութեանը մեր միանալը Հայաստանին տալիս է մեծ հնարաւորութիւն` իր տնտեսութեան մէջ բեկում մտցնելու համար:

Հ.- Գետնախնձոր վաճառելո՞վ, եթէ այնտեղ գիւղատնտեսութիւնը վատ է: Այսինք մեր արտաքին քաղաքականութիւնը գետնախնձոր վաճառելո՞վ պէտք է զբաղուի:

Պ.- Ես հաւատացած եմ, որ մեր ժողովուրդը ընդունակ է այս առիթը լաւագոյն ձեւով օգտագործելու: Մենք կարող ենք դառնալ, մեր չափի հասկացողութեամբ, համեմատութեան իմաստով, շատ մեծ դերակատար այդ տնտեսութեան մէջ: Կապերի առումով, հնարաւորութիւնների առումով, միւս երկրների համար յենարան, միջնորդ դառնալու առումով: Ստեղծուել է մեծ հնարաւորութիւն տնտեսութեան մէջ բեկում մտցնելու եւ առաջընթաց ունենալու` անկախ նրանից, որ Ռուսաստանն այսօր ունի դժուարութիւններ: Գուցէ հէնց այդ դժուարութիւնները որոշ կարելիութիւններ կարող են ընձեռել մեզ, որը մենք պէտք է կարողանանք ճիշտ ձեւով օգտագործել: Նորից եմ կրկնում` պայմանագրերն ինձ ամբողջութեամբ ծանօթ չեն, ինչպէս ասում են, սատանան մանրամասների մէջ է, պէտք է նախ տեսնել այդ ամբողջ թղթածրարը եւ յետոյ վերջնական դիրքորոշում որդեգրել:

Հ.- Զուգադիպութիւ՞ն է այն, որ հոկտեմբերի 10-ին, երբ նշանակուած է Հայաստանի Եւրասիական տնտեսական միութեան անդամակցութիւնը, ոչ իշխանական ուժերը հանրահաւաք են հրաւիրել:

Պ.- Կարծում եմ անզգոյշ են եղել, ճիշտ օր չեն ընտրել, որովհետեւ միջազգային հանրային կարծիքը դա ուղղակի կը կապի այդ ստորագրութեան հետ. բոլորը կը տեսնեն, որ ստորագրուեց պայմանագիր, եւ նոյն օրը ընդդիմութիւնը ցոյց արեց:

Հ.- Միգուցէ այդպէս թէ՛ մեխին են խփում, թէ՛ նալի՞ն:

Պ.- Գուցէ, բայց դա արդէն վատ բան է: Եթէ քաղաքական ուժերը չեն կարողանում յստակ կեցուածքներ ունենալ եւ իրենց կեցուածքներին տէր դառնալ մինչեւ վերջ, փորձում են զուգադիպութիւններն օգտագործել, դա շատ վատ է: Բայց ես կարծում եմ, որ դա պարզապէս օրուայ անզգոյշ ընտրութիւն է, որը կարող է սխալ մեկնաբանութիւն ստանալ, որից մենք չենք շահի:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, ինչո՞ւ միացաք քառեակին. յանուն ինչի, ընդդէմ ինչի՞: Այնպիսի տպաւորութիւն էր, որ քառեակը ձեւաւորուեց Տիգրան Սարգսեանի հրաժարականը պահանջելու համար: Ի՞նչն էր միանալու պատճառը:

Պ.- Կար Հայաստանում մի մթնոլորտ, ուր իշխանութիւնները իրենց պահում էին շատ գոռոզ, ոչ մի հարց նոյնիսկ քննութեան նիւթ չէին դարձնում: Շփացածութեան այդ երեւոյթը բոլորին մղեց, որ լինեն կողք-կողքի: Մենք կողք-կողքի եկանք յստակ ծրագրով:

Հ.- Նկատի ունէք մասնաւորապէս կառավարութեանը:

Պ.- Մենք կողք-կողքի եկանք յստակ պայմանաւորուածութեամբ, որ սա որոշակի հարցերի շուրջ համագործակցութիւն է: Ո՛չ դաշինք է, ո՛չ ճակատ է, ո՛չ քաղաքական նոր միաւորում, այլ ճշգրիտ հարցերի շուրջ համագործակցութիւն է ընդդիմադիր կուսակցութիւնների միջեւ: Այս երեւոյթը, որն առաջին իսկ օրը գիտակցաբար ամրագրուեց բոլորի կողմից, որոշները փորձում են ծուռ հայելու մէջ ցոյց տալ: Իրականութեան մէջ ոչ մի ժամանակ, այդ համագործակցութիւնը, հեռահար նպատակներ չի հետապնդել, այլ փորձել է յաջողել որոշակի ծրագրեր: Այդ որոշակի ծրագրերից մէկը նաեւ Տիգրան Սարգսեանի կառավարութեանը անվստահութիւն յայտնելն էր, որը մենք նախապէս արել էինք առանձնաբար: Հետագայում նոյնը փորձեցինք անել քառեակով:

Հ.- Այսինքն, ինչ-որ իմաստով քառեակի միաւորման նպատակը դա էր, յետոյ ձեւակերպում տուեցին 12 կէտերին:

Պ.- Դա առանձին հարց է եղել: Ինչ-որ ժամանակ եղել է կուտակային կենսաթոշակի հարցը:

Հ.- Հիմա գո՞հ էք, այս կառավարութիւնը ընթացք տալի՞ս է, գոռոզ չէ՞:

Պ.- Չեմ ասի, որ լաւ է, բայց յարաբերութիւնների մի քիչ տարբեր մշակոյթ (մօտեցում)կայ: 12 կէտի գնահատականը, որ մենք տանք, հէնց դրա մասին կը վկայի: Կը վկայի, թէ այս կառավարութիւնը ինչքանով է լաւ, ինչքանով լաւ չի:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, որքան յիշում եմ քաղաքական ուժերը, ինչպէս եւ քաղաքական առանձին գործիչներ միշտ բողոքում են, թէ Հայաստանում քաղաքական դաշտ չկայ, չի կայանում, սկզբունքներ չկան, արժէքներ չկան, բայց արդեօ՞ք դրանում մեղաւոր չեն այդ նոյն քաղաքական ուժերը, քաղաքական գործիչները, ովքեր աւիրում են: Բացատրեմ ինչու: Ըստ էութեան, միաւորումները տեղի չեն ունենում գաղափարների հիման վրայ: Հիմա պատեհապաշտ խմբաւորումներ են ստեղծւում, յետոյ էլ ասում են քաղաքական դաշտ չկայ: Ոնց է հնարաւոր առանց գաղափարների, ինչ-որ հարցերի շուրջ, թղթից կպցրած յարաբերութիւններ են ստեղծւում, յետոյ երբ որ բաժանւում են, տարաձայնութիւն է ստեղծւում, սկսում են միմեանց հայհոյել` ասել դաւաճան են, ծախուած են իշխանութեանը: Այսօր ձեզ են մեղադրում, վաղը միւսներին կը մեղադրեն:

Պ.- Գիտէ՞ք դա ինչի է նման. երբ գողն ասում է` բռնէք գողին, որպէսզի ինքը` իրական գողը չնկատուի, բայց եկէք` այդ մասին չխօսենք: Ինչ որ ասում էք, իրականութիւն է, բայց այդ իրականութիւնը ես մի փոքր այլ կերպ եմ տեսնում: Վերջ ի վերջոյ մեր ընտրութիւնների ժամանակ քաղաքական կուսակցութիւնների մերկութիւնը ամբողջութեամբ երեւում է: Երեւում է այն առումով, որ ոչ մի քաղաքական կուսակցութիւն անհրաժեշտ որակով մարդուժ չունի, նոյնիսկ յանձնաժողովներում իրենց շահերը պաշտպանելու իմաստով: Այսինքն բոլոր կուսակցութիւններն էլ ժողովրդին քաղաքականօրէն կազմակերպելու հարցում թերացած են: Սա` առաջին: Նոյնիսկ` կուսակցութիւնները յաճախ գաղափարի , ծրագրի շուրջ չէ, որ ձեւաւորուել են: Ինչ վերաբերում է սահմանադրութեան հարցին:

Հ.- Եթէ անկեղծ` քանի նախարարութիւն է ստանալու Դաշնակցութիւնը:

Պ.- Ձեզ պէտք է հիասթափեցնեմ` ոչ մի: Ի՞նչն է հետաքրքիրը, մինչեւ այս պահը, մենք ոչ մի խօսակցութիւն չենք ունեցել իշխանութիւնների հետ, նոյնիսկ սահմանադրութեան հարցի վերաբերեալ: Միակ կապը, որ ունեցել ենք, եղել է Գագիկ Յարութիւնեանի բացատրական ծրագիրը, որ մեր գործիչների համար նա կազմակերպեց: Թէ իրենց յանձնաժողովը ի՛նչ է մտածում սահմանադրութեան փոփոխութեան հայեցակարգային հիմադրոյթները ճշտելու վերաբերեալ: Ինչը խօսում էր ընթացքի մասին, ոչ թէ աւարտուած հարցի մասին: Դա եղել է միակ քննարկումը, բայց որ մենք ուզում ենք սահմանադրութիւնը փոխուի եւ ունենք սեփական տեսակէտ, թէ ինչպէս պէտք է փոխուի, որ մեր կողմից ընդունելի լինի, ոչ թէ ունենք երէկուայ օրուանից, այլ` 91 թուականից սկսեալ: 91 թուականից սկսեալ խորհրդարանական կառավարման անցնելու պահանջ ենք ունեցել: Նոյնիսկ սահմանադութեան տարբերակ ենք մշակել այն ժամանակուայ ընդդիմադիր ուժերի հետ միասին եւ` ներկայացրել: Այսինքն մենք մէկ օրից միւսը գիւտ չենք արել, սա 90-91 թուականից սկսեալ մինչ օրս մեր կուսակցութեան հիմնական պահանջն է եղել: Նոյնիսկ մէկ-երկու տարբերակ ենք ներկայացրել, թէ խորհրդարանական Հայաստան ասելով` ի՛նչ ենք հասկանում: Այսօր էլ մենք ունենք սեփական հիմնաւորուած տեսակէտ: Եւ մեր այդ սեփական տեսակէտով պէտք է գնանք բանակցութիւնների, պէտք է գնանք քննարկումների: Եւ եթէ բաւարարուի մեր մօտեցումը, մենք կողմ կը լինենք սահմանադրութեան փոփոխութեանը: Եթէ չբաւարարուի` կը լինենք դէմ:

Հ.- Կառավարութեան ձեւաւորումից առաջ Ազգային ժողովի տարբեր կուսակցութիւններ հանդիպում էին Սերժ Սարգսեանին եւ` խորհրդակցում: Ես յիշում եմ, երբ դուք դուրս եկաք, ասուեց, որ Դաշնակցութիւնը որոշ պահանջներ է դրել, եւ պահանջներից մէկը հէնց սահմանադրական փոփոխութիւններն էին: Միւս պահանջնե՞րը որոնք էին:

Պ.- Մեր յայտնի 7 կէտն էր:

Հ.- Եթէ երեքը կատարուի, բնակա՞ն է:

Պ.- Բնականաբար այդ 7 կէտը մեզ համար վերջնագիր չի: Այդ 7 կէտը մեզ համար տրամաբանուած ընդհանրութիւնն է, որ երկրի մէջ կարող է փոփոխութիւն բերել: Եւ արդիւնքը ոչ թէ ի շահ Դաշնակցութեան է լինելու, այլ` ի շահ ժողովրդավարութեանը, ի շահ պետականութեանը, ի շահ ժողովրդի: Եւ այդ պահանջներին, որ ներկայացրել ենք, ժամանակին շատերը միացան: Այդ պահանջները մենք ժամանակին ներկայացրել ենք նախագահին, եւ ի զարմանս մեզ` մեծ մասն ընդունուեց, բայց հարցը շարունակութիւն չունեցաւ, որովհետեւ կար առաջարկութիւն մեզ կառավարութիւն մտնելու, իսկ մենք չէինք ցանկանում:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, հաշուի առնելով, որ քաղաքական դաշտը այնուամենայնիւ ապականուած է, գաղափարների պայքարը չկայ, կուսակցութիւնները գաղափարների հիման վրայ չեն ստեղծւում, հիմա, երբ սահմանադրական փոփոխութիւնների վերաբերեալ քննարկումներ են լինում, յայտնի է, ոչ իշխանական այդ ուժերի կարծիքը, որ այսպիսով, այս քայլին գնալով` Սերժ Սարգսեանը, իշխանութիւնները եւս մէկ անգամ փորձում են վերարտադրուել արդէն Ազգային ժողովում մեծամասնութիւն լինելու եւ Ազգային ժողովում նախագահի պաշտօնը զբաղեցնելու ձեւով: Դուք ասում էք, որ սա վերարտադրման խնդիր չի լուծում: Հիմա այս քաղաքական համակարգը հաշուի առնելով, օրինակ, եթէ լինի 100 տոկոսանոց համամասնական կամ խորհրդարանական մոտելին անցնենք, ինչքանո՞վ է հարցը լուծուելու: Եթէ ասում են, սակաւապետներ, միլիոնատէրեր չընտրուեն, Դաշնակցութիւնն էլ, չէ՞, մի քանի մեծահարուստների` Արամայիս Գրիգորեան եւ այլն, տեղ տուեց առաջին տասնեակում, իսկ գաղափարակիր ընկերները դուրս մնացին` ինչ տարբերութիւն:

Պ.- Նախ` սահմանադրական փոփոխութիւն նշանակում է իշխանութեան վերարտադրութիւ՞ն, թէ՞ ոչ: Հետաքրքիր մի վիճակ է: Այս իշխանութիւնները, ինչ որ առումով 14 տարի, ինչ որ առումով 24 տարի` վերարտադրւում են: Ո՞ր սահմանադրութեամբ: Այսօրուայ սահմանադրութեամբ չէ՞: Այսօրուայ սահմանադրութեամբ իշխանութիւններ երկու անգամ վերարտադրուել են:

Յաջորդ սահմանադրութիւնը կարո՞ղ է ապահովել իշխանութիւնների վերարտադրութիւնը, այո՛, բայց կարող է նաեւ չապահովել: Ձուկը ջրում` ինչի՞ մասին ենք վիճում: Եթէ մենք դրական մարդիկ ենք եւ այլ նպատակ չենք հետապնդում, ո՞րն է տրամաբանութիւնը. գնանք մեր առաջարկութիւններով, ասենք, չորս ընդդիմադիր քաղաքական ուժերս այս պահա՞նջն ենք ներկայացնում, կ՛ընդունես` փոփոխութիւնների հետ ենք, չես ընդունի` դէմ ենք փոփոխութիւններին: Մենք սա չենք արել, ասե՞մ ինչու չենք արել: Էստեղ է, որ իրենք ազնիւ չեն: Իրենք տեսել են, որ իշխանութեան մակարդակով, կայ մի բաց, ստեղծուել է մի բաց: Իրենց թւում է, որ մի բաց է ստեղծուել: Յաջորդ նախագահական ընտրութիւններին տեսնում են հաւանական թեկնածու, ընտրուող թեկնածու գոյութիւն չունի: Հաւանական են համարում, որ իրենց թեկնածուն այս ամայութեան մէջ հնարաւորութիւն կ՛ունենայ ընտրուելու: Մոռացան իրենց 12 թուականի ասածները, մոռացան այսքան տարիներ համակարգային փոփոխութիւնների վերաբերեալ իրենց ասածները: Մոռացան վերջապէս, որ Ազգային ժողովի ընտրութիւնը 2017 թուականին է տեղի ունենալու, նախագահական ընտրութիւնը` 2018-ին: Մոռանում են այս ամէնը, եւ փորձում են խնդիրը ցոյց տալ ծուռ հայելու մէջ: Չեն կարողանում ժողովրդին ասել` ժողովո՛ւրդ մենք, Սերժ Սարգսեանին ուզում ենք փոխարինել մեր Սերժ Սարգսեանով, բայց երկրի մէջ ոչ մի փոփոխութիւն պէտք չէ լինի:

Հ.- Ո՞վ է իրենց Սերժ Սարգսեանը:

Պ.- Իրենցից հարցրէք: Ես բարոյական չեմ համարում իրենց տեղը յայտարարութիւն անել: Բայց ես էլ գիտեմ, դուք էլ գիտէք, բոլորն էլ գիտեն` իրենց ուզածը Սերժ Սարգսեանին իրենց Սերժ Սարգսեանով փոխելն է` առանց երկրում փոփոխութիւն մտցնելու: Դրա համար էլ դէմ են սահմանադրութեան փոփոխութիւններին, որովհետեւ իրենք մտածում են` Ազգային Ժողովի ընտրութիւններին առիթ չունեն յաջողելու, իշխանութիւնը կը վերարտադրուի Ազգային ժողովի ընտրութիւններում: Իրենք այդպէս են մտածում: Բայց նաեւ մտածում են, հոգ չէ, եթէ նախագահական ընտրութեանը մեր Սերժին բերենք նախագահ, առնէտավազք է տեղի ունենալու, այսինքն Ազգային ժողովի մեծամասնութիւնը փոխուելու է առնէտավազքի արդիւնքում, այսինքն` ի՞նչ, ոչինչ չփոխուեց էս երկրում: Այսինքն նոյն մարդկանց վրայ , որ այսօր Սերժ Սարգսեանն է յենւում, վաղն էլ ընդդիմութեան Սերժը պիտի յենուի: Ի՞նչ ենք անում մենք սրանով, մեր երկրին ծառայութիւ՞ն ենք մատուցում, մենք հայրենասէ՞ր ենք, մենք գաղափարական մարդի՞կ ենք, թէ՞ ուղղակի առիթից ենք ուզում օգտուել: Մենք էլ ուզում ենք առիթից օգտուել եւ երկրի մէջ հիմնական փոփոխութիւններ մտցնել, որ երկիրը իսկապէս ժողովրդավարական դառնայ:

Միւս հարցը` Ազգային ժողովում, եթէ միայն համամասնականն ենք նկատի ունենում` կայ 90 համամասնական եւ 41 մեծամասնական:

90 համամասնականի մէջ հանրապետականը փոքրաթիւ է` մեծամասնութիւն չի: Ուրեմն, եթէ մենք կարողանում ենք հասնել 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի, կարողանում ենք ընտրական օրէնսգիրքը փոխել…

Հ.- Հասկանում եմ, էլի փողատէրերին, սակաւապետներին բերելո՞ւ են լցնեն, որովհետեւ ֆինանսական հարցեր են լուծում:

Պ.- Իմ խնդիրը դա չէ: Խնդիրն այն է, որ իշխանութիւնը չվերարտադրուի: Իմ խնդիրը այն չէ, որ ես ոեւէ մէկի համար արհեստական արգելք ստեղծեմ, որ գայ Ազգային ժողով: Օրէնքը չի ասում, որ եթէ մարդը հարուստ է, չի կարող գալ Ազգային ժողով: Ամբողջ աշխարհում է այդպէս: Եթէ հարցեր կան, օրէնքով է պէտք այդ հարցերը կարգաւորել: Խնդիրն ի՞նչ է: Եթէ այսօրուայ դրութեամբ, որտեղ այս իշխանութիւնները վերարտադրուել են, համամասնական ընտրակարգով գործող քաղաքական ուժը փոքրամասնութիւն է, ուրեմն վաղն ինչպէ՞ս է լինելու, եթէ 100 տոկոս համամասնական լինի: Դէ չորսով գնանք` պահանջենք 100 տոկոս համամասնական: Բայց մենք չենք ուզում, որովհետեւ մտածում ենք, այդ 41 մեծամասնականն էլ, երբ որ նախագահը փոխուի,  մէկը միւսից առաջ կ՛ընկնի նոր Սերժ Սարգսեանին մօտ տեղաւորուելու համար: Իրենք այս երկրի մէջ փոփոխութիւն չեն ուզում:

Հ.- Ես կարծում եմ` ոչ իշխանական այդ ուժերից ոեւէ մէկը ազնիւ չի, ոեւէ մէկը այդպէս չի ուզում, եթէ ուզէին, նախագահական ընտրութիւններին թեկնածու կ՛առաջադրէին, կը միաւորուէին թեկնածուի շուրջ:

Պ.- Ինձ առաջարկել են, բայց ես ինչո՞ւ անեմ: Ինչո՞ւ Սերժ Սարգսեանին փոխարինեմ մէկ ուրիշ Սերժ Սարգսեանով, եթէ երկրի մէջ վիճակ չի փոխուելու: Ես ասում եմ` եկէք, երկրի մէջ հիմնական հարց լուծենք:

Հ.- Լա՛ւ, ասում էք` կառավարութիւնը վատ է աշխատում, ձախողում է, տնտեսութիւնը վատ վիճակում է: Իշխանութիւնն էլ ասում է, վա՞տ է, եկէք`պատասխանատուութիւն վերցրէք ու մեզ հետ հաւասար կիսէք պատասխանատուութիւնը:

Պ.- Մենք պատրաստ ենք պատասխանատուութիւն վերցնելու, բայց` ոչ համաձայնական կառավարութիւն կազմելով:

Հ.- Համաձայնական կառավարութիւն չկազմէք, բայց վերցնէ՞ք նախարարական պաշտօն:

Պ.- Ոչ: Համաձայնական կառավարութիւնը այն ժամանակ արժէք ունի, երբ կայ իրական հիմք: Եր՞բ է կազմւում համաձայնական կառավարութիւն: Երբ քաղաքական ուժը չունի մեծամասնութիւն Ազգային Ժողովում, պարտաւորւում է, մէկ այլ քաղաքական ուժի հետ համաձայնական կառավարութիւն կազմել, որպէսզի միասնաբար մեծամասնութիւն ունենան: Եւ որովհետեւ դա Հայաստանում երբեք չի եղել եւ միշտ իշխող քաղաքական ուժն է ունեցել մեծամասնութիւն, հետեւաբար մինչեւ օրս ձեւաւորուած համաձայնական կառավարութիւնները, ինչ որ իմաստով ձեւական են եղել:

Հ.- Բա ինչո՞ւ գնացիք համաձայնական կառավարութեան այն ժամանակ:

Պ.- Որովհետեւ կայ էլի մէկ հարց, որն է ճիշտ` կամ ամէն ինչ կամ ոչի՞նչ: Թէ եթէ կարելի է ինչ որ ձեւով ազդել, պէտք է փորձել ազդել:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, եթէ իշխանութիւնը ասի` համաձայնական կառավարութիւն չէք ուզում մտնել` լա՛ւ, եկէք կառավարութիւնում տեղեր վերցրեք…

Պ.- Բայց ինչու՞, ի՞նչ ծրագրեր իրականացնելու համար:

Հ.- Ասում էք վատ է երկրի վիճակը: Տնտեսութեան վիճակը փոխուի:

Պ.- Ես ասում եմ, թող փոխուի տնտեսական քաղաքականութիւնը, եւ ոչ թէ այսինչ նախարարի անունը փոխուի դառնայ այնինչ նախարար:

Հ.- Այո, բայց քառեակի, որին դուք միացել էք, նպատակը դա էր: Ընդ որում դուք էլ էք ասել, երբ ձեզ մեղադրում էին, իշխանութիւնների հետ համագործակցելու, ծախուածութեան, դաւաճանութեան մէջ, դուք ասել էիք. մեղադրողները թող անկեղծանան եւ ասեն, որն է իրենց նպատակը, իրական նպատակը որն է:

Պ.- Ասացի` ո՛րն է իրական նպատակը:

Հ.- Դա էլ միանշանակ չի, այնտեղ տրոհուած է` մի մասը մէկին է տեսնում նախագահ, մի մասը մէկին է տեսնում, այնտեղ կարծեմ երեք թեկնածու կայ` չորս:

Պ.- Ո՛չ, սխալւում էք, մէկ տարի առաջ Լեւոն Տէր Պետրոսեանն ասել էր` մենք մեր Իւանիշուիլուն պէտք է գտնենք:

Հ.- Հիմա գտե ՞լ է:

Պ.- Այո՛: Այսինքն չի կարելի մատի ետեւում թաքնուել:

Հ.- Այսինքն ասել է, որ չուզեցի՞ք Բարգաւաճ Հայաստան կուսակցութեան ձեռքին գործիք լինել:

Պ.- Մենք երբեք որեւէ մէկի ձեռքին գործիք չենք եղել եւ չենք էլ լինի: Մոռացէք դա: Դաշնակցութիւնն այն կուսակցութիւն չի, որ ոեւէ մէկի ձեռքին գործիք դառնայ: Նման բան պատմութեան մէջ չի եղել ու չի լինի: Դա բացառուած է, անկախ նրանից թէ ովքեր կը ներկայացնեն Դաշնակցութիւնը:

Հ.- Պարո՛ն Մարգարեան, եռեակի հաւաքին, ձեր կարծիքով, հրաժարականի պահանջ կը դրուի՞ թէ ոչ, եւ կամ` ո՞ւմ հրաժարականի պահանջը կը դրուի:

Պ.- Ես կարծում եմ, իրենք յայտնուել են անել վիճակում, որովհետեւ տրամաբանութիւնն ասում է` 12 կէտանոց պահանջը ուղղուած է վարչապետին, վարչապետն է գործադրողը: Ճիշտ է, այս երկրի մէջ, միայն վարչապետը չի, նաեւ նախագահն է` հասկանում եմ: Բայց առնուազն, պէտք է վարչապետից սկսել: Իրենք չեն անի այդ բանը:

Հ.- Իրե՞նք` Բարգաւաճ Հայաստանը եւ Հայ ազգային քոնկրեսը: Այսինքն չե՞ն պահանջի կառավարութեան հրաժարականը:

Պ.- Կրկնում եմ, իրենք յայտնուել են անել վիճակում եւ իրենց համար փրկութիւն է սահմանադրութիւնը: Դրա համար իրենք թիրախ կը դարձնեն սահմանադրութեան փոփոխութիւնները: Մինչեւ սահմանադրական փոփոխութիւնները ճշտուելու են հայեցակարգային հիմնադրոյթները հոկտեմբերի 15-ին, այսինքն մարդիկ չեն էլ ուզում կարդալ, թէ դա ի՛նչ է, որպէսզի կարողանան գիտակցաբար հակադրուել:

Հ.- Կարելի՞ է ասել, որ այնուամենայնիւ իշխանութիւնը խաղն այնպէս տարաւ, որ ոչ իշխանական ուժերին տանի փակուղի:

Պ.- Ընտանիքից սկսած մինչեւ ընկերութիւն, մինչեւ աւելի մեծ բաներ` ազնուութիւնն ու անկեղծութիւնը հիմնականն են յարատեւութեան համար: Մենք առաջին օրուանից ասել էինք` որոշակի հարցերի շուրջ պայմանաւորւում ենք, որոշակի հարցերի շուրջ համագործակցում ենք: Այս պայմանը խախտուած է: Ասում ենք եկէք սահմանադրութեան հարցով պատրաստենք մեր առաջարկութիւնների փաթեթը, այդ փաթեթով ներկայանանք: Չի՞ ընդունուի այդ փաթեթը, բոլորս միասին դէմ լինենք: Ես ենթադրում եմ, որ իրենք մտավախութիւն ունեն, որ կ՛ընդունուի: Իրենք վախենում են լաւ բանից: Ես երանի կը տայի, որ այնպիսի երկիր լինէինք, որ մեր ներսում էլ լաւ բաներ տեղի ունենային, որ մեր քաղաքական ուժերն էլ կարողանային վեր բարձրանալ իրենց կուսակցական շահերից եւ կարողանային պահանջել մի բան, որից այս երկիրը, ժողովուրդը կը շահի: Իրենք իրենց գօտկատեղից վեր բարձրանալ չեն կարողանում:

Հ.- Ձեր կուսակցութեան որոշ անդամներ Ազգային ժողովում ասել են, որ եթէ հանրահաւաքին չենք մասնակցում, սա դեռ վերջը չի: Հնարաւոր է եռեակի հետ համագործակցութիւն: Բայց նոյն ՀԱՔ-ի անդամները ձեզ ասում են դաւաճաններ: Ասում են, եկէք Ծառուկեանին հնարաւորութիւն տանք, եթէ լաւն է, պռաւօ, եթէ ոչ աղբանոց, ախքանոցը միշտ կայ: Հիմա ձեզ, այսպէս ասած, նետում են աղբանոց քաղաքական աղբանոց…

Պ.- Իրենք են աղբի մէջ, ո՞նց կարող են մեզ նետել: Հարցն այն է, որ մենք քառեակի նիստում, փոխադարձ յարգանքի մթնոլորտում, քննարկել ենք այդ հարցը եւ որովհետեւ սահմանադրութեան հարցով տեսակէտները փոխուեցին, որոշուեց, որ այս հանրահաւաքին Դաշնակցութիւնը չի մասնակցի: Դա եղել է յարգալից պայմանաւորուածութիւն, որի մասին անմիջապէս յայտարարուեց քառեակի նիստից յետոյ: Դրանից յետո, սակայն, սկսուեց մի ցեխարձակում, որն ինձ յիշեցրեց 97 թուականին Հայաստանում յատուկ ուժի ձեռագիրը` մարդկանց պիտակաւորելու, վարկաբեկելու, ճնշելու, ահաբեկելու, բանտարկելու ոճն էր:

Հ.- Բայց դուք գիտէիք չէ՞ այդ ամէնը:

Պ.- Գիտէինք, բայց նաեւ կարծում էինք, որ վերջապէս էս անտէր կենսափորձը, փորձը մարդկանց մէջ փոփոխութիւն է առաջ բերում: Նոյն ոճը առնուազն պէտք չէ նորից գործածուէր:

Հ.- Նրանք էլ ասում են` Դաշնակցութիւնը կարեւոր պահերին թռնում է:

Պ.- Դաշնակցութիւնը կարեւոր պահերին միշտ առաջին գծում է եղել: Հակառակ իրենց, որ թռնում են: Չենք գնացել` տանը նստել, իսկ ժողովրդին ուղարկել մէյտան: Երբ պատերազմ է եղել, առաջին գծում ենք եղել, երբ վտանգ է եղել, էլի առաջին գծում ենք եղել:

Հ.- Բայց էդ մէյտան գնացողների հետ նստեցիք նոյն սեղանի շուրջ նաեւ :

Պ.-  Այո, որոշակի հարցերի շուրջ համագործակցել ենք, որովհետեւ մեր ազգի մէջ, մենք չենք կարող թշնամիներ փնտռել: Մենք պարտաւոր ենք իրար հետ աշխատել, ուրիշ ելք չկայ: Սա է մեր քաղաքական դաշտը` մի կողմից Սերժը, միւս կողմից Լեւոնը, Գագիկը..

Հ.- Ռոպէրթ Քոչարեանին մոռացաք: Ժամանակին նրա քաղաքական յենարանն էիք:

Պ.- Մենք նրա քաղաքական յենարանը չենք եղել: Նրա քաղաքական յենարանը եղել է Հանրապետականը:

Հ.- Այնուամենայնիւ Դաշնակցութիւնը սատարում էր ընտրութիւններին եւ աշխուժօրէն աջակցում: Ռոպէրթ Քոչարեանը, ով, կարծիքներ կան, այս օրերին յայտ է ներկայացնելու քաղաքական ասպարէզ վերադառնալու, առաջադրուելու, սահմանադրական փոփոխութիւնների վերաբերեալ իր բացասական կարծիքն է յայտնել: Փաստօրէն դուք եւ Ռոպէրթ Քոչարեանը ում սատարել էք, այսօր պատնէշների հակառակ կողմերո՞ւմ էք գտնւում: Շատերին է այս հարցը հետաքրքրում` եթէ Քոչարեանը որոշի մտնել քաղաքականութիւն եւ առաջադրուի, Դաշնակցութիւնը որտե՞ղ է լինելու:

Պ.- Մենք յարգում ենք Ռոպէրթ Քոչարեանին, անկախ նրանից, որ չենք կիսում սահմանադրութեան վերաբերեալ նրա ունեցած տեսակէտը: Թէպէտ ինքը մի քանի ամիս առաջ, համակարգային փոփոխութիւնը, խորհրդարանական Հայաստանը անհրաժեշտ էր համարում: Մենք կարծում էինք նրա մէջ մեծ փոփոխութիւն է տեղի ունեցել, որովհետեւ, երբ նախագահ էր, դէմ էր: Մարդը փոխուել է` կողմ էր, հիմա դէմ է: Բայց կարեւորը դա չէ: Մենք Ռոպէրթ Քոչարեանին յարգել ենք, յարգում ենք, բայց մենք Ռոպէրթ Քոչարեանի հետեւորդը չենք, Ռոպէրթ Քոչարեանը մեր ղեկավարը չի, Ռոպէրթ Քոչարեանը անձ է, Ռոպէրթ Քոչարեանը նոյնիսկ կուսակցութիւն չի, որ կարողանանք իրար հետ համագործակցել` պա՞րզ է:

Շնորհակալութի՛ւն պարո՛ն Մարգարեան,  հետաքրքիր ու անկեղծ զրոյցի համար: