Չորեքշաբթի՝ ապրիլի 23

Հայոց Ցեղասպանութեան 99-րդ տարելիցի առիթով, ապրիլի 23-ի երեկոյեան, ժամը 7:30-ին, Նոր Ջուղայի Ս. Ստեփանոս եկեղեցում, նախագահութեամբ Սպահանի հայոց թեմի առաջնորդ գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանի եւ մասնակցութեամբ հոգեւորականաց դասի, տեղի ունեցաւ հսկումի արարողութիւն, որին յաջորդեց խորհրդաւոր լռութեան ներքոյ մոմերով երթը դէպի Ս. Ամենափրկիչ վանք: Սոյն երթին մասնակից պահանջատէր ժողովուրդը գլխաւորութեամբ առաջնորդ Սրբազան Հօր եւ ուղեկցութեամբ Իսլ. խորհրդարանում հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանի եւ թեմի ազգային մարմինների ու շրջանի Հայ Դատի յանձնախմբի անդամների, քայլելով Արեւմտեան ու Արեւելեան Նազար կենտրոնական պողոտաներով, շարժւեց դէպի Ս. Ամենափրկիչ վանք, ուր Եղեռնի զոհերի յիշատակը յաւերժացնող յուշարձանի մօտ կայացաւ բողոքի համահաւաք: 

Համահաւաքն սկիզբ առաւ երեկոյի հաղորդավար, Հայոց Ցեղասպանութեան 99-ամեակի ոգեկոչման Նոր Ջուղայի յանձնախմբի անդամ Սօսէ Պօղոսեանի հետեւեալ խօսքով. «99 տարի առաջ ապրիլի 23-ի լոյս 24-ին, Օսմանեան թուրքերի կազմակերպած Հայոց Ցեղասպանութեան նենգ ծրագրի համաձայն՝ 250 հայ մտաւորականներ ձերբակալւեցին Պոլսում եւ Հայդար փաշա կայարանից տարւեցին դէպի Այաշ, Չանղըր եւ միւս սպանդանոցներ ու դաժանօրէն սպանւեցին: Այսօր արեւմտահայ լուսաւոր մտքի ու հանճարի նահատակութեան յիշատակման օրն է»: Այնուհետեւ հաղորդավարը ներկաներին հրաւիրեց մէկ րոպէ յոտնկայս լռութեամբ յարգելու Եղեռնի բիւրաւոր նահատակների յիշատակը:

Համահաւաքի շարունակութեան մէջ բանախօսութեամբ հանդէս եկաւ խորհրդարանի պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանը: Նա մի քանի դրւագներով փոխանցեց Թուրքիայի կառավարութեան կողմից Հայոց Ցեղասպանութեան իրականութիւնը խեղաթիւրող  քաղաքականութեան կիրառումը, նաեւ կարեւորելով հայութեան կողմից նման համահաւաքների կազմակերպումը, աւելացրեց. «Այն երկիրը, որը հիմնւել է ոճրագործութեան վրայ, այն պետականութիւը, որը պատմականօրէն իր արմատները մխրճել է ուրիշի հողի մէջ եւ ուրանում է այդ փաստը, այն պետականութիւնը, որը բացի հային ոչնչացնելու փորձեր կատարելուց՝ փորձել է նաեւ նրա նիւթական եւ բարոյական ժառանգութիւնը հողին հաւասարեցնել եւ դրան զուգահեռ փորձել է ուրանալ կատարւածը, աշխատում է նաեւ ուրանալ իր եւ իր ժողովրդի ինքնութիւնը: Այդու այսպիսի համահաւաքների կազմակերպումը իր  պահանջատիրական կողմից բացի՝ բարոյական զգօնութիւն է ներշնչում նաեւ թուրք ժողովրդին: Բարեբախտաբար այդ ժողովրդի մէջ կան բարեխիղճ անհատներ եւ նրանց թիւն օրըստօրէ շատանում է, ովքեր քաջութիւն են գտնում իրականութիւնն արտայայտել եւ իրենց պետութիւնից պահանջել ընդունելու իրենց նախնիների կատարած ոճրի պատասխանատւութիւնը»: Պրն. Բեգլարեանը բանախօսութեան աւարտին կարեւորութեամբ նշեց. «Մեր գործը դեռ աւարտւած չէ: Պէտք է պայմանները ճիշտ գնահատելով անյողդողդ քայլերով եւ միահամուռ կամքով ու հաւատքով յաղթահարենք դժւարութիւնները եւ նւաճումներ արձանագրենք:  Թէպէտ երկար ճանապարհ պիտի անցնենք այս ուղղութեամբ, սակայն ինչպէս մեր հայրերը, այնպէս եւ մենք, պէտք է պահենք ու պահպանենք մեր սրբատառ լեզուն, մշակոյթն ու կրօնը, պէտք է յիշելով մեր պատմութիւնն ու մեր նախնիների թողած հարուստ ժառանգութիւնը՝ արւեստի, քաղաքականութեան, մշակոյթի, տնտեսութեան  եւ գիտական ասպարէզներում, հասնենք մեր ազգային բարձրագոյն նպատակին»:

Բանախօսական ելոյթին յաջորդեց գեղարւեստական յայտագրով ծրագիրը: Սոյն բաժնում հայ երգի մեծ վարպետ՝ Կոմիտասի ստեղծագործութիւններից հնչեցին չորս երգեր, որոնցից «Կանչէ կռունկ», «Չինար ես» եւ «Հով արէ՛ք» երգերը մենակատարեց Սբ. Ա. Վանքի «Տաթեւ» երգչախմբի ղեկավար Համիկ Ալեքսանդրեանը, իսկ «Կռունկ» երգը՝ Սբ. Ա. Վանքի «Կոմիտաս» պատանեկան երգչախմբի անդամ-մեներգիչ Վանայ Շիրւանեանը, ղեկավարութեամբ Արմէն Ամիրխանեանի: Յայտագրում տեղ էին գտել նաեւ ասմունքներ՝ Նոր Ջուղայի Հայ Մ. Մ. «Արարատ» միութեան Մշակութային միաւորի «Կռունկ» համոյթի ասմունքի խմբի անդամներ՝ Ալինա Տէր Սուքիասեանի եւ Մանիա Ղուկասեանի կատարմամբ, ովքեր ղեկավարութեամբ Ռիմա Սիմոնեանի ասմունքեցին Գեղամ Սարեանի, Պարոյր Սեւակի եւ Գէորգ Էմինի ստեղծագործութիւններից կազմւած հաւաքածոյ, իսկ նոյն համոյթի պարախումբը ներկայացրեց երկու պարային կատարումներ. առաջինը «Մոմերով պար»-ը, որը կատարւեց խմբի իգական սեռի ներկայացուցիչների միջոցով, իսկ երկրորդը՝ յաղթանակ խորհրդանշող «Սարդարապատ» պարը՝ տղաների կատարմամբ: 

Համահաւաքի եզրափակիչ ելոյթը հանդիսացաւ թեմակալ առաջնորդ Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանի պատգամը օրւայ առնչութեամբ:

Ստորեւ մէջբերում ենք Սրբազան Հօր պատգամից մի հատւած.

«Արթուն, իմաստուն եւ քաջարի եղէ՛ք, երազ ու տեսիլք ունեցէ՛ք: Դժւարութիւններից չընկճւէ՛ք, այլ նեղութեանց դէմ պայքարէ՛ք, հայրենիքի հզօրացման գործին նպաստէք, Հայ Դատի ու մեր ժողովրդի արդար իրաւունքների պահանջատէրը եղէ՛ք: Քաջարի հայ զինւորներ, եղէ՛ք միակամ պաշտպանը հայ հողի: Քայլեցէ՛ք յաղթական, քայլեցէ՛ք անսասան եւ անպայման յետ բերէ՛ք Արարատը: Այս է ճանապարհը հայութեան յաւերժութեան»:

Սրբազան Հայրն իր պատգամի աւարտին աւելացրեց. «Կամք ու կորով ձեզ վերյառնած զաւակներ ազգիս հայոց, շարունակէ՛ք պայքարը ի խնդիր մեր արդար իրաւունքների վերատիրացման, պայքար ի խնդիր մեր ազգի արժանապատւութեան, պայքար ի խնդիր նոյն եւ մէկ ու ամբողջական հայութեան ու հայրենիքի»:

Երեկոն աւարտւեց ժողովրդի մոմավառութեամբ:

Երեկոյի ամբողջ ընթացքում յուշարձանի շուրջ, անմար ջահերով հսկումի արարողութիւն տեղի ունեցաւ Նոր Ջուղայի Հայ Մ. Մ. «Արարատ» միութեան Սկաուտական միաւորի անդամների միջոցով: Նոյն միութեան Մշակութային միաւորի նախաձեռնութեամբ Վանքի ցուցասրահում կազմակերպւել էր «Ցեղասպանութեան լռութիւն» խորագրով լուսանկարների ցուցահանդէս-մրցոյթ, որտեղ այցելուներին առիթ ընձեռւեց քւէարկել իրենց նախընտրած լուսանկարի օգտին, որի արդիւնքը կամփոփւի յառաջիկայ օրերի ընթացքում: Իսկ նախաձեռնութեամբ «Թադէոս Թադէոսեան» պատանեկան միութեան, սոյն միութեան անդամներն ու համայնքի մի շարք պատանիներ ապրիլ 23-ի երեկոյից 24-ժամեայ նստացոյցի էին դիմել եւ համահաւաքի ամբողջ ընթացքում պահանջատիրական կարգախօսների վանկարկումներով ու յեղափախական երգերով ոգեւորում էին ներկաներին:

Աւանդոյթի համաձայն կազմակերպւել էր նաեւ արեան տւչութիւն:

Հինգշաբթի՝ ապրիլի 24

Ապրիլի 24-ի առաւօտեան ժամը 10:30-ին, Ս. Ամենափրկիչ վանքի շրջափակում գտնւող Ապրիլեան եղեռնի նահատակների յուշարձանի առջեւ, նախագահութեամբ Սպահանի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանի եւ մասնակցութեամբ հոգեւորականաց դասի տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան արարողութիւն, որի ընթացքում երգեցողութեամբ հանդէս եկաւ Սբ. Ամենափրկիչ վանքի «Կոմիտաս» երգչախումբը՝ ղեկավարութեամբ Արմէն Ամիրխանեանի: 

Հոգեպարար արարողութեանը յաջորդեց բողոքի համահաւաքը, որը մեկնարկեց հաղորդավար Թալին Մովսիսեանի հետեւեալ խօսքով. «Անհրաժեշտ է գիտակցենք, որ պահանջատիրութեան յաջողութեան գրաւականը նպատակասլաց եւ հետեւողական պայքարն է, որ մեր ժողովրդի արդար դատի լուծումը պէտք է դարձնենք մեր առօրեան, մեր կեանքի մի կարեւոր մասնիկը, մեր մտածումների ու մտահոգութիւնների գերագոյն խնդիրը եւ օրակարգը»:

Ապա ընթերցւեց Սպահանի հայոց Թեմական խորհրդի պատգամը նոյն խորհրդի անդամ Քառոլին Դիլանչեանի միջոցով, որտեղ անդրադառնալով 99 տարիներ առաջ Թուրքիայի պետութեան կողմից ծրագրւած ու իրագործւած հայ ժողովրդի դէմ ցեղասպանութեան իրողութեանը եւ մինչեւ այսօր նոյն երկրի հերթական պետութիւնների կողմից որդեգրւած հայատեաց քաղաքականութեանը, ասւած էր. «Թուրքիայի հակահայ քաղաքականութեան շարունակութեան դրսեւորումներից է նաեւ Քեսաբի վերջին իրադարձութիւնները: Դեռեւս սիրիական ճգնաժամի առաջին իսկ օրերից ակնյայտ էր, որ Սիրիայի պետականութեան քայքայումից բացի, Թուրքիայի համար մեծ նշանակութիւն ունի նաեւ հարեւան երկրում հայկական հզօր համայնքի վերացումը: Թուրքիայի համար չափազանց կարեւոր է Մերձաւոր Արեւելքի երկրները, յատկապէս Սիրիան տեսնել հայաթափւած, քանի որ որպէս ցեղասպանութեան ժառանգորդներ, նրանք համարւում են պահանջատէրեր»: Սոյն խօսքի շարունակութեան մէջ անհրաժեշտ համարելով հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումից դէպի պահանջատիրութիւն անցում կատարելը եւ ողջունելով երկու Վեհափառ Հայրապետների հրապարակած միացեալ կոչը Արեւմտահայաստանի եկեղեցապատկան կալւածները վերադարձնելու կապակցութեամբ, կարեւորութեամբ ընդգծւած էր. «Արդէն մօտենում ենք Հայոց Ցեղասպանոթեան 100-րդ տարելիցին: Այս ուղղութեամբ ահռելի աշխատանք է սպասւում. անհրաժեշտ է զօրակոչի ենթարկենք մեր բոլոր ուժերը: Մեր միասնական ոգին ու պահանջատէր կեցւածքը այն հզօր զէնքերն են, որոնցով կարող ենք պարտադրել Թուրքիային եւ այդ երկրի տնտեսական շահերից կուրացած աշխարհին հաշւի նստելու հայութեան անժամանցելի եւ անբեկանելի իրաւունքների հետ»:

Ելոյթների շարանում ամենամեայ նստացոյցը կազմակերպող «Թադէոս Թադէոսեան» պատանեկան միութեան վարչութեան խօսքն ընթերցւեց Վանայ Շիրւանեանի միջոցով, որտեղ նշւած էր. «Դատապարտելով հայ ժողովրդի դէմ ուղղւած Թուրքիայի և Ադրբեջանի բոլոր սադրանքներն ու դաւերը, մենք՝ նստացոյցի դիմած պատանիներս, հաշւի առնելով, որ միջազգային օրէնքի համաձայն ցեղասպանութեան արարքը յայտարարւել է ոճրագործութիւն մարդկութեան դէմ, եւ որ այդ կարգի ոճրագործութիւնները պատժելու համար գոյութիւն ունի անժամանցելիութեան սկզբունք, պահանջում ենք միջազգային իրաւասու դատարաններում Թուրքիայի պետութեան դատավարութիւնը, հայ ժողովրդին ցեղասպանութեան ենթարկելու արարքի, հայ ազգին հայրենազուրկ դարձնելու, պատմամշակութային ժառանգութիւնները ոչնչացնելու, հայութեան նիւթական հարստութիւնը սեփականացնելու համար: Պահանջում ենք նաեւ, որ Թուրքիան հայ ժողովրդի բռնագրաւեալ հայրենիքը՝ Արևմտեան Հայաստանը վերադարձնի իր իրաւատիրոջը եւ մշակութային, մարդկային ու նիւթական վնասներին հատուցում կատարի»:

Ծրագիրն աւարտւեց ծաղիկների մատուցման արարողութեամբ՝ մասնակցութեամբ թեմակալ առաջնորդ Սրբազան Հօր, քահանայ հայրերի, խորհրդարանի պատգամաւորի, շրջանի Հայ Դատի յանձնախմբի, ազգային մարմինների, միութիւնների, դպրոցների պատասխանատուների եւ պահանջատէր հայորդիների: 

Քանի որ այս տարի քայլարշաւի արտօնութիւն չէր տրւել, համահաւաքի աւարտին պահանջատէր ժողովուրդն ինքնաբուխ կերպով Ս. Ամենափրկիչ վանքից քայլեց դէպի Նոր Ջուղայի Հայ Մ. Մ. «Արարատ» միութիւն եւ անցնելով Հաքիմ Նեզամի ու Խաղանի գլխաւոր պողոտաներով, վեր բարձրացրած բռունցքներով վանկարկեց դատապարտող եւ հատուցում պահանջող կարգախօսներ: Ցոյցն աւարտւեց «Արարատ» միութեան շրջափակում: 

Յատկանշական է, որ ոգեկոչման Նոր Ջուղայի յանձնախմբի դասաւորութեամբ նոյն օրը Հայոց Ցեղասպանութիւնը դատապարտող կարճ հաղորդակցութիւն առաքւեց բջջային հեռախօսներին:

Լուսանկարիչ` Գեւիկ Խաչատրեան