Պ Ա Տ Գ Ա Մ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈՍԻ
ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան

Թեմակալ Առաջնորդներին,

Հոգեւոր Դասին,

Ազգային Իշխանութեանց, եւ

մեր ժողովուրդի զաւակներին

2024 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից հայրական սիրով, հայրապետական օրհնութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով ողջունում ենք մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Ողջունում ենք յատկապէս մեր Թեմակալ Առաջնորդ Սրբազաններին, Ազգային Իշխանութիւններին, Հայ կեանքում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին, ինչպէս նաեւ համայնքային, կրթական, բարեսիրական, մշակութային, ընկերական ու մարզական կառոյցներին եւ բոլորին մաղթում նորանոր իրագործումներով հարուստ տարի։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ Իր Որդու մարդեղութեամբ եւ յայտնութեամբ բացւող Նոր Տարին մեր ժողովրդի համար դառնայ երկնային բարիքներով եւ շնորհներով լեցուն տարի։

*  *  *

Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովրդի զաւակներին, 2003 թւից սկսեալ, իւրաքանչիւր տարին ձօնել ենք մեր հաւաքական կեանքին առնչւած մի դէպքի, մի երեւոյթի, մի արժէքի կամ մտահոգութեան։ Տւեալ նիւթի ծիրում անհրաժեշտ վերլուծում եւ շեշտաւորումներ ենք կատարել, եւ յետոյ Մեր հայրական թելադրութիւնները փոխանցել մեր ժողովրդին։ Յաճախ կարեւորութեամբ անդրադարձել ենք, որ եկեղեցին իր էութեամբ ու կոչումով դէպի ժողովուրդ ուղղւած առաքելութիւն է։ Արդարեւ, Քրիստոսի ուսուցումները տեսական ու պարագայական չէին. դրանք անմիջական աղերս ունէին ժողովրդի կեանքին։ Այսօր եւս, Եկեղեցին կոչւած է իր հոգեւոր հօտը հրաւիրելու, որ հոգեւոր խորհրդածութիւնների եւ հաւաքական քննարկումների միջոցով անդրադառնայ իր կեանքի հետ սերտ առնչութիւն ունեցող մտահոգութիւններին ու մարտահրաւէրներին։ Միաժամանակ Եկեղեցու առաքելութիւնն է անհրաժեշտ ցուցմունքներ կատարել՝ ի խնդիր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների առաւել կենսաւորման։ Ա՛յս նպատակն են հետապնդում Մեր հայրապետական հռչակագրերը։ Գոհունակութեամբ ուզում ենք յայտնել, որ ցարդ հրապարակւած հռչակագրերը մեր հաւաքական կեանքում առիթ են հանդիսացել լայն քննարկումների, եւ իրենց պարզած մտահոգութիւնների եւ կատարած թելադրութիւնների լոյսի տակ, մեր ժողովրդի զաւակներին մղել են վերաքըննութեան ու վերարժեւորման ենթարկելու իրենց ե՛ւ անհատական ե՛ւ համայնական կեանքը։

Ինչպէս իմանում էք, 2022 եւ 2023 տարիները նւիրել էինք Սփիւռքին՝ 2022-ը յայտարարելով ընդհանրապէս Սփիւռքի Տարի, իսկ 2023-ը՝ Սփիւռքի Տարի - Ինքնաքննութիւնից վերակազմակերպում։ Պատահական չէր յաջորդական երկու տարիներին Սփիւռքը լուսարձակի տակ բերելու Մեր որոշումը։ Սփիւռքը իր կազմաւորման եւ ծաւալման հոլովոյթը ունի եւ միշտ ենթակայ է եղել արտաքին ազդակների ու շրջապատի պայմանների ազդեցութեանը։ Այսօր Սփիւռքը լուրջ մարտահրաւէրների առջեւ է գտնւում։ Նկատի ունենալով համաշխարհային մշակոյթի թափանցումը Հայ կեանքում, ազգային արժէքների նահանջը, Հայ լեզւի աղաւաղումը եւ այլ հրատապ խնդիրներ, այսօր Սփիւռքի վերարժեւորումը եւ վերակազմակերպումը դարձել է անյետաձգելի հրամայական։

Սփիւռքին նւիրւած երկու հռչակագրերում, Սփիւռքի պարզած ներկայ կացութեան գծով 2022-ին հետեւեալ հաստատումն ենք կատարել.- «Սփիւռքը հայօրէն արագ մաշման ընթացքում է գտնւում. մեր կառոյցները սկսել են կորցնել իրենց այժմէականութիւնը եւ հետեւաբար, անհրաժեշտ է Սփիւռքի վերակենսաւորումը՝ մեր կեանքը շրջապատող ներկայ պայմանների եւ իրականութիւնների լոյսի ներքոյ։ Իսկ 2023-ին, անդրադառնալով Սփիւռքի կառոյցներին, հետեւեալ յիշեցումն ենք կատարել.- «Սփիւռքը ունի մշակութային, հոգեւոր, տնտեսական, մասնագիտական, յարաբերական եւ փորձառական հսկայ ներուժ։ Սակայն, որոշ հարցերում՝ համակերպումը եւ տեղայնացումը, այլ հարցերում՝ անտարբերութիւնն ու անտեսումը սկսել են Հայ կեանքից հեռացնել իր սեփական ներուժը։ Փաստօրէն, Սփիւռքը չի կարողացել իր ներուժի տէրը լինել եւ այն ճիշտ ու ամբողջութեամբ օգտագործել։ Սփիւռքի ներուժի կազմակերպումը եւ օգտագործումը անհրաժեշտութիւն է։ Նման հսկայ ծրագիր ենթադրում է հաւաքական ու հետեւողական աշխատանք»։

Յիշեալ երկու հռչակագրերում, պարզելուց յետոյ Սփիւռքի համայնքների ու կառոյցների դիմագրաւած մարտահրաւէրները, շեշտել էինք, որ Հայ կեանքի բոլոր բնագաւառներում մարդուժի պակասը փաստօրէն սկսել է զգալի դառնալ։ Այլ խօսքով, բոլոր գաղութներում մասնագէտ, փորձառու եւ յանձնառու մարդկանց թիւը սկսել է հետզհետէ նւազել։ Սա խորապէս մտահոգիչ մի երեւոյթ է՝ ե՛ւ համասփիւռքեան տարողութեամբ ե՛ւ իր աննախատեսելի հետեւանքներով։ Արդարեւ, մեր կառոյցները կենսաւորողը, մեր համայնքները ծաղկեցնողը, Սփիւռքը որպէս հայակենտրոն գոյութիւն ամրապնդողը, դրա ազգային ինքնութիւնը պահպանողը, որակ եւ ուղղութիւն տւողը իր մարդուժն է՝ հոգեմտաւոր պատրաստութիւն, մասնագիտական կազմաւորում ու ամբողջական նւիրում ունեցող մարդուժը։ Ա՛յս խոր համոզմունքից մեկնած 2024 տարին  հռչակում ենք՝

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ

*  *  *

Աստւածաշունչը յիշեցնում է, որ Աստւած տիեզերքի ստեղծագործութեան վեցերորդ օրը ստեղծեց մարդուն (Ծն 1.26-27, 2.7)։ Մարդու ստեղծագործութիւնը, յարաբերաբար տիեզերքի միւս արարածների, տարբեր էր ո՛չ միայն իր ժամանակով ու եղանակով, այլեւ իր նպատակով։ Աստւածաշունչը վկայում է, որ «Աստծու պատկեր»-ի համաձայն ստեղծւած մարդը կոչւած էր լինելու ստեղծագործութիւնը խնամողը, այն պաշտպանողը եւ հարստացնողը (Ծն 1.28-30). այլ խօսքով՝ Աստծու «գործակից»-ը (Ա.Կր 3.9-17)։ Ինչքա՜ն սրբազան կոչում...։ Բայց մարդը դաւաճանեց իր աստւածատուր կոչմանը, իրեն տրւած առանձնաշնորհը չարաշահեց՝ այն օգտագործելով իր հաճոյքի եւ փառքի համար եւ իր անհաւատարմութեան հետեւանքով վտարւեց դրախտից (Ծն 3)։

Սակայն, Աստւած միշտ մնաց հոգածու մեղանչած մարդու հանդէպ։ Աստւած իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկեց, որպէսզի իրենից հեռացած մարդուն մօտեցնի Երկնաւոր Հօրը։ Աստծու Որդին մարդացաւ, եւ նոյնիսկ իր արիւնը թափեց, որպէսզի վերականգնի մարդուն իր աստւածային պատկերի եւ աստւածատուր առաքելութեան մէջ։ Ա՛յս է Աստւածաշնչի, աստւածային յայտնութեան նպատակն ու պատգամը։ Աստւածաշունչը մասնաւոր կարեւորութեամբ է շեշտում մարդու իւրայատուկ տեղն ու եզակի դերը աստւածային յայտնութեան ծրագրում։ Արդարեւ, տարբեր առակների, դէպքերի եւ ուսուցումների միջոցով, Աստւածաշնչում տեսնում ենք մարդու, նոյնիսկ մեղաւոր մարդու հանդէպ Աստծու ցուցաբերած հայրական սէրն ու հոգածութիւնը. օրինակ, երբ հովիւը 99 ոչխարներին թողնում է մէկ ոչխարի յետեւից գնալու եւ այն գտնելու համար (Մտ 18.11-14), երբ հայրը իր անառակ որդուն գրկաբաց ընդունում է (Ղկ 15.11-32)։ Աստւածաշունչը ընդգծում է, որ մարդը, ե՛ւ այր  ե՛ւ կին, արժէք են ներկայացնում Աստծու համար։ Սակայն մարդու արժէքը սոսկ իր ֆիզիկական գոյութեան մէջ չէ, այլ՝ Աստծու հանդէպ իր ունեցած հաւատարմութեան եւ հնազանդութեան մէջ:

Բոլոր կրօններն ու քաղաքակրթութիւնները մասնաւոր ուշադրութեան են արժանացրել մարդուն, իբրեւ մտածող, գործող, կառավարող եւ իր ստեղծագործ ոգով հասարակութեան կեանքը զարգացնող եւ դրան իմաստ ու ուղղութիւն տւող իրականութիւն։ Հին փիլիսոփաների, հոգեբանների եւ ընկերաբանների կողմից մարդը լուրջ վերլուծման նիւթի է վերածւել եւ շարունակում է այսպէս մնալ, յատկապէս արհեստագիտութեամբ տիրապետւած ներկայ աշխարում։ Ազգերի պատմութիւնը պարզում է, որ բոլոր իրագործումների, գիւտերի եւ զարգացումների յետեւում գտնւում է մարդը։ Ահա թէ ինչքա՜ն առանցքային է մարդու դերը տիեզերքի եւ հասարակութեան կեանքում։ Երկրները, համայնքները, ընկերութիւնները, կազմակերպութիւնները զարգանում են, յառաջադիմում են ու հզօրանում ո՛չ միայն իրենց ունեցած նիւթական հարստութեամբ, քաղաքական կամ զինւորական առաւելութիւններով եւ ներուժով, այլեւ՝ դրանք հնարող, զարգացնող, կառավարող եւ պաշտպանող մարդուժով։

*  *  *

Նշեցինք, ու դարձեա՛լ ենք շեշտում, որ Հայ կեանքում մարդուժի պակաս կայ։ Դժբախտաբար, մեր թերութիւնները, բացթողումները, տկարութիւնները տեսնելու եւ ընդունելու քաջութիւնը եւ իմաստութիւնը յաճախ պակսում են մեզ։ Հակամէտ ենք ամէն ինչ վարդագոյն տեսնել, սխալը ծածկել եւ կամ սխալի պատճառը այլ տեղ փնտռել։ Կրօնական բարոյագիտութիւնը, ինչպէս ընդհանրապէս ժողովրդական իմաստութիւնը յիշեցնում է, սխալը ընդունելը յաջողութեան կէս ճամբան է։ Ընդհանուր մի ակնարկ մեր գաղութների, համայնքների, կազմակերպութիւնների եւ կառոյցների կեանքի վրայ, պարզապէս ցոյց է տալու, որ մարդուժի պակասը հետզհետէ աւելի է խորանում ու ծաւալւում, եւ դրա այլազան ու բազմազան բացասական հետեւանքները աւելի ակներեւ են դառնում։ Անընդունելի է այս մտահոգիչ կացութեան առջեւ անտարբեր մնալը։ Համասփիւռքեան այս յոյժ կարեւոր կարիքը դարմանելու հաւաքական աշխատանքի մէջ բոլորս անելիք եւ տալիք ունենք։ Քաջ պիտի իմանանք, որ առանց մարդուժի մեր կեանքը կորցնելու է իր որակը, ճահճանալու է ու գունաթափւելու եւ մեր գոյութեան արմատները տկարանալու են։ Մարդուժի պատրաստութիւնը անյետաձգելի առաջնահերթութիւն է։

Ինչո՞ւ մարդուժի պակաս կայ Սփիւռքի կեանքում. ի՞նչ են դրա պատճառները։ Անհրաժեշտ է նման հարցադրումներ կատարել եւ առարկայական մօտեցմամբ փորձել պատասխաններ գտնել։ Մարդուժի իմաստով այսօր Հայ կեանքը հետեւեալ պատկերն է պարզում.- առաջին, մեր ունեցած ներկայ մարդուժը ընդհանրապէս չի համապատասխանում ներկայ ժամանակների կարիքներին ու պահանջներին։ Երկրորդ, մեր մարդուժի կարեւոր մէկ մասը փաստօրէն կամ Հայ կեանքի լուսանցքի վրայ է գտնւում եւ կամ հեռու է Հայ կեանքից։

*  *  *

ՆԵՐԿԱՅ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՆԵՐԱՌՈՒՄԸ ՀԱՅ ԿԵԱՆՔԷՆ ՆԵՐՍ

Մարդուժի վերակազմակերպման ու հզօրացման առաջին կարեւոր քայլը պիտի լինի՝ Հայ կեանքի մայր էջից հեռու գտնւող մեր մարդուժը ներգրաւել Հայ կեանքում:

Մի պահ նայենք մեր շուրջը։ Ճի՛շտ է, մասնագէտներ ունենք տարբեր մարզերում, սակայն դրանցից շատերը հեռու են մեր կեանքից։ Զարգացած երիտասարդներ ունենք, սակայն շատերը մասնակից չեն մեր կառոյցների գործունէութեանը։ Նւիրեալ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներ ունենք, սակայն շատերը գործում են ոչ-հայկական կրթական հաստատութիւններում։ Ինչ-ինչ պատճառներով եւ տարբեր բնագաւառներում հայ կեանքից հեռու մնացած մարդուժի թւարկումը կարող ենք շարունակել...։ Այս տխուր իրականութիւնից մեկնելով, անհրաժեշտ է հարց տալ, թէ ինչո՞ւ մեր մարդուժի մէկ կարեւոր մասը հեռացել է մեր հասարակական կեանքից։ Հարցադրումները մեզ պիտի մղեն ախտաճանաչման, իսկ ախտաճանաչումը՝ սրբագրման։ Բոլոր դէպքերում, մեր մօտեցումը պիտի լինի իրատեսական, ո՛չ զգացական. գործնական, ո՛չ տեսական. տեղական, ո՛չ ընդհանրական։ Հարկ է նկատի ունենալ Սփիւռքի տարբեր շրջանների դիմագրաւած աշխարհաքաղաքական պայմանները եւ դրանց հետեւանքով յաճախ տեղի ունեցող ներքին տեղաշարժերը, տնտեսական պատճառներով որոշ գաղութների թուլացումը եւ այլ գաղութների ծաւալումը, համայնքների նկարագրի փոփոխութիւնը, շրջապատի պայմանների տարբերութիւնը եւ այլն։ Տակաւին շարունակւող այս բոլոր զարգացումները հարկ է արժեւորել Հայ կեանքում իր ներկայութիւնը հաստատած համաշխարհային մշակոյթի լոյսի տակ։ Բնականաբար, յիշեալ երեւոյթները իրենց բացասական անդրադարձն են ունեցել որոշ թւով մարդուժի ե՛ւ Հայ կեանքից հեռացման ե՛ւ մի գաղութից մէկ այլ գաղութ տեղափոխման գործընթացի վրայ։

Վերոյիշեալ արտաքին ազդակների կողքին, նաեւ ներքին եւ անձնական պատճառներ մղել են ոմանց, հեռու մնալ մեր հաւաքական կեանքից։ Այսպէս, համայնքային ղեկավարութեան ցուցաբերած երբեմն անտարբեր մօտեցումները եւ երբեմն միակողմանի դիրքորոշումները գաղութը յուզող հարցերի նկատմամբ, կառոյցների կեանքում ի յայտ եկող մրցակցութիւնները, հին եւ նոր սերունդների անհամապատասխան մտածելակերպերը, մարդուժի ճիշտ եւ արժանի գնահատանքը կատարելու պակասը, ինչպէս նաեւ աւելի լայն հորիզոնների բացւելու եւ աւելի բարձր նիւթական եկամուտ ապահովելու ցանկութիւնները եւ այլն։

Այս մտահոգիչ երեւոյթի դիմաց, չենք ուզում այպանել ո՛չ հեռու մնացածներին եւ ո՛չ էլ դրանց հեռու մնալուն պատճառ հանդիսացող կառոյցներին կամ պատասխանատուներին։ Ուզում ենք բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ շեշտել, որ աւելի քան երբեք հրամայական է, որ տարբեր պատճառներով Հայ կեանքից հեռու գտնւող մեր մարդուժը մօտենայ Հայ կեանքին, մասնակից լինի մեր հաւաքական ապրումներին, մաքառումներին, ծրագրերին ու աշխատանքներին։ Այս հաստատ կամեցողութիւնն ու գիտակից յանձնառութիւնն ենք սպասում հեռու մնացողներից։

Միաժամանակ՝ սպասում ենք, որ պատասխանատու մարմինները լայն կարելիութիւններ ստեղծեն մեր մարդուժի ու մասնաւորապէս երիտասարդ ուժերի համար, նրանց ներգրաւելով մեր կառոյցներում եւ ընդհանրապէս Հայ կեանքում։ Մեզ համար սիրելի եւ յարգելի է մեր մարդուժը։ Հետեւաբար, ընդունելի չէ, որ մեր մարդուժը կազմող անձինք ուրիշների դռները թակեն, ուրիշներին ծառայեն, իրենց մասնագիտութիւնը ու փորձառութիւնը ի սպաս դնեն ուրիշների յաջողութեան։ Մեզ համար առաջնահերթը, հիմնականը, մնայունը մեր ազգն է, մեր հայրենիքն է, մեր գաղութներն են։

*  *  *

ՆՈՐ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԻՒՆ

Մարդուժի կազմակերպման ու հզօրացման երկրորդ կարեւոր քայլը պիտի լինի նոր մարդուժի պատրաստութիւնը։ Այս դիւրին ու հեզասահ եւ անմիջական կերպով իրագործելի մէկ ծրագիր չէ։ Հարկ է լինել իրապաշտ։ Մարդուժի պատրաստութիւնը ենթադրում է երկարաշունչ գործընթաց, ամբողջական նւիրում, լուրջ կազմակերպւածութիւն, հետեւողական աշխատանք եւ նաեւ՝ նիւթական լայն ներդրում։ Նայէ՛ք ձեր շրջապատին։ Պետութիւնները, կրօնները, կազմակերպութիւնները, կառոյցները հսկայ աշխատանք են տանում ու մեծ ներդրում են կատարում, ե՛ւ նիւթական ե՛ւ այլապէս, մարդուժի պատրաստութեան ի խնդիր։ Արդարեւ, առանց գիտակից, մասնագէտ եւ նւիրեալ մարդու, մեր ունեցածը՝ նիւթականից սկսեալ մինչեւ հոգեւոր, կրթականից սկսեալ մինչեւ քաղաքական, ո՛չ մի արժէք չունեն: Մա՛րդն է որ դրանց արժէք, իմաստ, որակ, ուղղութիւն ու նպատակ է տալիս։

Արդ, ժամանակը հասել է, որ այս գիտակցութիւնից ու համոզմունքից մեկնած, Սփիւռքում մեր ուշադրութեան սլաքը կենտրոնացնենք մարդուժի պատրաստութեան վրայ, մեր ունեցած ներուժի եւ կարողականութիւնների ամբողջական օգտագործումով։ Մարդուժի պատրաստութիւն նշանակում է Հայ մարդը հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախել, մեր ազգի անցեալի ու ներկայի յատկանշական դէպքերին, դէմքերին ու մարտահրաւէրներին ծանօթացնել, ներկայ աշխարհի մասնագիտութիւններում խորանալու կարելիութիւն ընծայել, այս բոլորից վեր ու այս բոլորը իմաստաւորող՝ մեր ժողովրդին ամբողջական նւիրումով ծառայելու ոգի ներարկել, Հայ կեանքում իր գործօն մասնակցութեան համար:

Ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքը կազմակերպ մօտեցումով ու վերանորոգ թափով մղել մարդուժի պատրաստութեան։ Հարկ է ի մտի ունենալ, որ մարդուժի պատրաստութիւնը սոսկ տւեալ կառոյցի աշխատանք չէ, այլ հաւաքական աշխատանք է ու հետեւողական գործընթաց՝ տարբեր փուլերից ընթացող ու նախաձեռնութիւններ ներառող։ Ամփոփ գծերով ուզում ենք յիշել այն կառոյցներն ու միջոցները, որոնք կարեւոր նպաստ կարող են ունենալ մարդուժի պատրաստութեան առաքելութեան.-

1) Մարդուժի պատրաստութեան հիմնական ու մնայուն խարիսխը ԸՆՏԱՆԻՔՆ է։ Հայ մարդու կազմաւորման ամուր հիմքը դրւում է ընտանիքում: Մեր ծնողներից շատ բան ենք սովորում լսելով եւ տեսնելով։ Մեր ծնողներից միայն մեր ազգին առնչւած գիտելիքներ չենք ստանում, այլեւ ու մանաւանդ գիտակից ու հպարտ Հայ լինելու ոգին եւ անսակարկ կերպով մեր Ազգին, Հայրենիքին ու Եկեղեցուն ծառայելու նւիրումն ենք սովորում։ Արդ, անհրաժեշտ է, որ Հայ ընտանիքը վերաշեշտի մարդուժի առումով իր եզակի դերակատարութիւնը։ Այս յոյժ կարեւոր առաքելութիւնը վերանորոգ նւիրումով կատարելու համար Հայ ընտանիքը կոչւած է հեռու մնալ այնպիսի երեւոյթներից, որոնք կարող են աղարտել իր բարոյական մթնոլորտն ու հայադրոշմ նկարագիրը եւ նսեմացնել իր վեհ կոչումը։

2) Մարդուժի պատրաստութեան երկրորդ վայրը ԵԿԵՂԵՑԻՆ է։ Եկեղեցին մեր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների պահպանման հնոցն է ու կենսաւորման աղբիւրը։ Մեր ազգի մեծերից շատերը Եկեղեցու կեանքի ու վկայութեան հետ իրենց անձն են շաղախել եւ Ազգին ու Հայրենիքին ծառայելու նախանձախնդրութիւնը ու յանձնառութիւնը Եկեղեցուց են ստացել։ Տարբեր նախաձեռնութիւնների միջոցով (կիրակնօրեայ դպրոց, Սուրբգրային սերտողութիւն, ժողովրդական լսարաններ, քրիստոնէական դաստիարակութիւն եւլն.) անհրաժեշտ է որ մեր Եկեղեցին իր հոգեւոր առաքելութեան ու ազգային ծառայութեան առընթեր նաեւ զարկ տայ մասնաւորաբար իր ուսուցողական ու դաստիարակչական աշխատանքներին։

3) Մեր Սուրբ Աթոռի ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ նպատակը շարունակում է մնալ հոգեմտաւոր արժէքներով թրծւած եւ Ազգին ու Եկեղեցուն ծառայելու կոչում ունեցող հոգեւորականների, ուսուցիչների ու մտաւորականների կազմաւորումը։ Այս ուղղութեամբ անցնող տասնամեակներին հսկայական աշխատանք է կատարել Դպրեվանքը։ Արդարեւ, Դպրեվանքից դուրս եկած եւ Հայաստանում ու Սփիւռքում մեր ազգային կեանքի հոգեւոր, կրթական ու մշակութային բնագաւառներում կարեւոր ներդրում բերող մեծ թւով անձերի ներկայութիւնը՝ պերճախօս վկայութիւնն է Դպրեվանքին վիճակւած եզակի առաքելութեան։

4) ՀԱՅ ԴՊՐՈՑԸ, բնականաբար, մարդուժի պատրաստութեան կարեւոր կառոյցներից է։ Ներկայ ժամանակներում, դժբախտաբար մեր ծնողների մօտ սկսել է որոշ անտարբերութիւն ի յայտ գալ Հայ դպրոցի նկատմամբ։ Պետական քննութիւններում իր ձեռք բերած յաջողութիւններով, իր ջամբած հայեցի դաստիարակութեամբ ու հայակերտ մթնոլորտով, Հայ դպրոցը մեծապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է վերաշեշտել Հայ դպրոցի մարդակերտման առաքելութիւնը, եւ զօրավիգ կանգնել դրան նպաստող ծրագրերին։

5) Հայ կեանքում գործող ԲՈԼՈՐ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐԸ՝ կուսակցական, բարեսիրական, մշակութային, մարզական, հասարակական, եւ այլն, իրենց հերթին մարդուժի պատրաստութեան իւրայատուկ դպրոցներ են։ Արդարեւ, ազգային ու մշակութային արժէքներով լեցուն իրենց ներքին մթնոլորտը, ինչպէս նաեւ մեր համայնքների կարիքներին ծառայելու իրենց կամաւոր աշխատանքը այլապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Ունենք ազգայիններ, որոնք տարբեր պատճառներով Հայ դպրոց չեն յաճախել, սակայն մաս կազմելով համայնքային կազմակերպութիւններին, Հայ կեանքի մասին լայն ծանօթութիւն են ձեռք բերել եւ իրենց մէջ արմատաւորւել է Ազգին ծառայելու ոգին։

6) ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԱՍԸՆԹԱՑՆԵՐԸ մարդուժի կազմաւորման գործում էական դեր ունեն։ Այսօր, փաստօրէն, Սփիւռքում միակ կազմակերպւած Հայագիտական Կենտրոնը Կաթողիկոսարանում է գործում։ Հարկ է նաեւ յիշել Հալէպի Քարէն Եփփէ Ճեմարանի ու Հայկազեան Համալսարանի հայագիտական դասընթացները։ Կաթողիկոսարանի Հայագիտական Կենտրոնը վերջին 15 տարիներին ինքնակազմաւորման փուլերից անցնելուց յետոյ, այսօր իր դասանիւթերի այլազանութեամբ եւ Հայաստանից ու Սփիւռքից հրաւիրւած փորձառու ուսուցիչների ներկայութեամբ, գործում է առաւել կազմակերպ ու ինքնավստահ։

7) Կաթողիկոսարանում գործող ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ, նպատակ ունենալով մանկավարժական նոր մեթոդներով ուսուցիչների վերաորակաւորումը, մասնաւոր կարեւորութիւն է ներկայացնում այս մարզում։ Աւելի քան 35 տարիների իր գործունէութիւնը եւ մասնաւորաբար պետական քննութիւններում ձեռք բերած յաջողութիւնները ցոյց են տալիս, որ մանկավարժական կազմաւորման ծիրից ներս իր կատարած աշխատանքը մնում է առանցքային։

8) Մարդուժի պատրաստութեան վերոյիշեալ համայնքային կառոյցներից բացի, ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄԸ համարում ենք էական, ինչպէս նաեւ ամբողջացուցիչ մէկ մասը մարդուժի պատրաստութեան։ Ներկայ աշխարհը մասնագիտութեան աշխարհ է։ Հասարակական կեանքի բոլոր մարզերում խնդիրների, երեւոյթների, տագնապների ու ծրագրերի հանդէպ սիրողական մօտեցում փաստօրէն այլեւս տեղ չունի։ Ինչքան էլ նւիրումն ու պատրաստակամութիւնը անհրաժեշտ նկատւեն, նոյնքան էլ անհրաժեշտ է մասնագիտութիւնը։ Ներկայ ժամանակներում համալսարանական բարձրագոյն ուսման կենտրոններն ու կարելիութիւնները բազմապատկւել են։ Ճարտարագիտութեան ընձեռած լայն միջոցների լոյսի տակ, համալսարանական ուսումը եղել է աւելի դիւրահաս, եթէ ոչ նիւթական, գէթ ժամանակի ու աշխատանքի առմամբ։ Հարկ է, որ մեր ուսումնատենչ երիտասարդ-երիտասարդուհիները առաւելագոյն չափով օգտւեն համալսարանական բարձրագոյն ու մասնագիտական ուսման ընձեռած բարիքներից։

Բնականաբար, տարբեր պայմաններում ապրելով, սպասելի չէ որ նոր սերունդը մարդուժի կազմաւորման նշւած փուլերից անցնի։ Ինքնուսումը եւս կարելիութիւն է տալիս, եւ իր կարեւոր ներդրումը կարող է ունենայ մարդու կազմաւորման գործում։ Բոլոր պարագաներին, հրամայական է, որ հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախւած եւ մասնագիտական ուսմամբ զինւած Հայ երիտասարդ-երիտասարդուհին ինքն իրեն արժեւորի Հայ կեանքում եւ իր ուսումը ծառայութեան միջոցով ի սպաս դնի մեր Ազգի զարգացմանն ու հզօրացմանը։ Սփիւռքը անյետաձգելի կարիքն ունի մարդուժի. հետեւաբար, մարդուժի պատրաստութիւնը Սփիւռքի համար պիտի վերածել առաջնահերթութեան։

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԹԵԼԱԴՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

Մարդուժի պատրաստութեան գծով Մեր պարզած մտահոգութիւնների, մատնանշած կարելիութիւնների ու կատարած ընդգծումների լոյսի տակ, ուզում ենք հետեւեալ գործնական թելադրութիւնները կատարել.-

1) Հակառակ Սփիւռքի դժւար պայմաններին ու սահմանափակ միջոցներին, մարդուժի պատրաստութեան գծով հսկայ աշխատանք է կատարւել։ Մեր բարձր գնահատանքն ենք յայտնում մարդակերտման ու հայակերտման սրբազան առաքելութեան լծւած բոլոր նւիրեալներին։ Ժամանակը հասել է, որ գաղութներում մարդուժի պատրաստութեան նւիրւած մեր կառոյցների գործունէութիւնը լինի աւելի ներդաշնակ, համադրւած ու համապատասխան ներկայ իրականութիւններին եւ սպասումներին։ Այս ուղղութեամբ անհրաժեշտ է, որ ծրագրաւորման մասնաւոր աշխատանք կատարւի կառոյցների պատասխանատուների մասնակցութեամբ՝ կրկնութիւններից ու բացթողումներից խուսափելու համար։

2) Գաղութներում մարդուժի համախմբումը համարում ենք անյետաձգելի անհրաժեշտութիւն։ Համախմբումը կարող է կատարւել երկու փուլերով։ Առաջին փուլում մասնակցում է տւեալ գաղութում գործող մարդուժը եւ երկրորդ փուլում՝ նաեւ գաղութից հեռու մնացած մարդուժը։

3) Ամէն դէպքում համախմբումները անհրաժեշտ է որ կազմակերպւեն պարզ օրակարգի հիման վրայ։ Հարկ է լսել ներկաների տեսակէտները, մտահոգութիւններն ու առաջարկները, եւ յետոյ միասնաբար գաղութի հզօրացման առնչւած ընդհանուր ուղեգիծ ճշտւի՝ առաջնահերթութիւնների պարզաբանումով ու աշխատանքի բաժանումով։

4) Հարկ է մասնաւոր կարեւորութիւն ընծայել երիտասարդ-երիտասարդուհիների մասնակցութեան՝ ներառելով յատկապէս համալսարանականներին ու համալսարանաւարտներին։

5) Անհրաժեշտ է որոշ առիթներով եւ նոյնիսկ աստիճանական ձեւով գաղութի մարդուժը համախմբող հաւաքներ կազմակերպել՝ քննարկելու ե՛ւ գաղութի հետ աղերս ունեցող ընդհանուր ծրագրերը ե՛ւ համասփիւռքեան ու համազգային մտահոգութիւններն ու մարտահրաւէրները։

6) Գաղութի մարդուժի ամբողջական ցանկագրումը համարում ենք խիստ անհրաժեշտ։ Աշխատանք, որը ներառելու է հիմնական տեղեկութիւններ, որպէսզի կարելի լինի այն փոխանակել այլ գաղութների հետ, համասփիւռքեան տարողութեամբ մարդուժի ամբողջական պատկերը ունենալու համար։

7) Թելադրելի է, որ յիշեալ յոյժ կարեւոր աշխատանքներում իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերեն թեմական, կուսակցական, կրթական, երիտասարդական, մշակութային, բարեսիրական եւ այլ կառոյցների գործադիր մարմիններ։

8) Ինչպէս յայտնեցինք, մարդուժի պատրաստութիւնը նաեւ պահանջում է նիւթական յանձնառութիւն։ Համայնական սոյն ճիգի մէջ մեր ունեւոր ազգայինները պարտաւոր են զգալու այս ուղղութեամբ կարեւոր ներդրում կատարել, հիմնադրամների հաստատումով կամ տարեկան նպաստների յատկացումով՝ ընդհանրապէս մարդու պատրաստութեան լծւած ծրագրերին եւ մասնաւորաբար այն կառոյցներին, որոնք ծառայում են սոյն նպատակին։

9) Մեր թեմերն ու կառոյցները իրենց գործունէութեան օրակարգում կարեւոր տեղ են յատկացնելու մարդուժի պատրաստութեան հետ աղերս ունեցող նախաձեռնութիւններին ու աշխատանքներին։

Սփիւռքի վերակազմակերպման ու վերակենսաւորման աշխատանքները յղացողը, ծրագրողը եւ գործադրողը մեր մարդուժն է լինելու։ Արդ, ինչքա՜ն էական է մարդուժը մեզ համար եւ հետեւաբար՝ ինչքա՜ն հրամայական եւ անյետաձգելի է մարդուժի պատրաստութիւնը։

Այս մտածումներով ու սպասումով, հայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք ձեզ, եւ վստահեցնում, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ պատրաստ է զօրակից ու գործնապէս մասնակից լինելու մարդուժի պատրաստութեան նւիրական առաքելութեան։

Հայրապետական օրհնութեամբ,

­Աղօ­թա­րար՝

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

1 Յունուար, 2024

Ան­թիլ­ի­աս, Լի­բա­նան