Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը կը շարունակէ մնալ հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներու եւ իդէալներու աննկուն առաքեալը, համահայկական մտածողութեան առաջընթաց ջահակիրը, ազգային միասնականութեան ջերմ ջատագովը. իր ժողովուրդի բռնաբարւած իրաւունքներուն քաջ պաշտպանը:

ԱՐԱՄ Ա

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏ

Չորեքշաբթի՝ 2013 թւականի յունիսի 12-ի առաւօտեան Արամ Ա Կաթողիկոսի նախագահութեամբ բացւեց եւ սկիզբ առաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ազգային Ընդհանուր Ժողովը՝ Անթիլիասի Մայրավանքի վեհարանի դահլիճում: Այս ժողովը չորս տարին մէկ անգամ է գումարւում, որտեղ քննարկւում է անցնող շրջանի գործունէութիւնը եւ միաբանութիւնից ու թեմերից ընտրւած պատգամաւորների աշխոյժ մասնակցութեամբ նոր ուղիներ է փնտրում Ս. Աթոռի գործունէութիւնն առաւել աշխուժացնելու համար՝ ի խնդիր Հայ Եկեղեցու եւ ժողովրդի կեանքի բարգաւաճման:

Բացման նիստում, յետ դիւանի ընտրութեան եւ օրակարգի ու ժամանակացոյցի որդեգրման, Արամ Ա Վեհափառ Հայրապետը յղեց իր հայրապետական պատգամը: Վեհափառ Հայրապետն իր պատգամում անդրադարձաւ ժողովրդի ակնկալիքներին՝ նշելով. «Մեծ ակնկալութիւններ ունի մեր ժողովուրդը դարաւոր այս Ս. Աթոռէն: Չենք կրնար, իրաւունք չունինք անտեսելու մեր ժողովուրդին տակաւ աճող կարիքներն ու սպասումները: Չենք կրնար, իրաւունք չունինք լուռ ու անտարբեր մնալու մեր ժողովուրդը յուզող տեղական կամ համահայկական խնդիրներուն ու մարտահրաւէրներուն նկատմամբ»: Ապա Վեհափառ Հայրապետը անդրադարձաւ գլխաւոր երեք կէտերի.

1) Սփիւռքը վերակազմակերպել եւ վերակենսաւորել

2) Երիտասարդութեանը շաղախել մեր հոգեւոր, բարոյական եւ ազգային արժէքներով

3) Պահանջատիրական պայքարին նոր որակ եւ ուժականութիւն տալ

Սփիւռքը վերակազմակերպելու եւ վերակենսաւորելու մասին խօսելով՝ Վեհափառ Հայրապետը նշեց. «Սփիւռքի կազմակերպման եւ գոյատեւման մէջ ճակատագրական եղաւ դերը եկեղեցւոյ. նո՛յնը պէտք է ըլլայ այսօ՛ր Սփիւռքի վերակազմակերպման եւ վերակենսաւորման մէջ: Մեր թեմական կառոյցները եւ յատկապէս մեր ծուխերը, որոնք կը կազմեն հիմքը թեմի կամ գաղութի կեանքին, պէտք է դուրս գան իրենց ներամփոփ գոյավիճակէն ու ինքնակենտրոն գործունէութենէն՝ աւետարանչական ու դաստիարակչական առաքելութիւնը եւ ազգային ծառայութիւնը դարձնելով իրենց առաքելութեան մղիչ ուժը»:

Երիտասարդութեանը մեր կեանքում ներկայութիւն դարձնելու հարցին անդրադառնալով՝ Վեհափառ Հայրապետը նշեց. «Երիտասարդութեան գործօն մասնակցութիւնը մեր կեանքին կը նշանակէ մեր համայնական կեանքը կազմող կառոյցներու երիտասարդացում, անոնց մօտեցումներուն մասնագիտականացում եւ անոնց գործելակերպերուն ու գործունէութեան վերանորոգում: Անհրաժեշտ է ձերբազատւիլ կաղապարւած տեսակէտներէ, զմռսւած մտածողութենէ, սոսկ եղածը պահելու մտավախութենէն եւ մեր կեանքը վերակազմակերպելու ու վերաշխուժացնելու կամքով շաղախւած եւ տեսիլքով զսպանակւած ընթացք մը ճշտել: Երիտասարդութեան դերը ճշտորոշիչ է այս գծով»:

Իր պատգամի վերջին բաժնում Վեհափառ Հայրապետը անդրադարձաւ պահանջատիրութեան անհրաժեշտութեանը եւ յատկապէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ունեցած դերին, եւ վերահաստատելով՝ նշեց. «Ցեղասպանութիւնը ապրած եւ իր կաթողիկոսական կայքէն աքսորւած ծերունազարդ Սահակ Կաթողիկոս հայ ժողովուրդի կեանքի ամենէն ողբերգական պայմաններուն մէջ իր պահանջատիրական ձայնը բարձրացուց: Նո՛յնը կատարեցին իրեն յաջորդող մեր հայրապետները: Նո՛յնը պիտի շարունակենք կատարել Մե՛նք՝ յանուն իրաւազրկւած մեր ժողովուրդին ու իր սրբազան դատին:

Իր ժողովուրդի մտահոգութիւններուն ու մարտահրաւէրներուն, պայքարին ու պահանջատիրութեան հետ ինքզինք նոյնացուցած, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը պիտի շարունակէ մնալ՝ վերանորոգ հաւատքով, նւիրումով ու տեսիլքով՝

Հոգեւոր, բարոյական եւ ազգային արժէքներու ու իդէալներու աննկուն առաքեալը,

Համահայկական մտածողութեան յառաջընթաց ջահակիրը,

Ազգային միասնականութեան ջերմ ջատագովը.

Իր ժողովուրդի բռնաբարւած իրաւունքներուն քաջ պաշտպանը»:

Ժողովի երկրորդ նիստը յատկացւեց Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան Կրօնական Ժողովի ատենագրութեան ներկայացմանը՝ տեսաժապաւէնի միջոցով, որը ամփոփ գծերով պատկերացում տւեց անցնող քառամեակում կատարւած աշխատանքների մասին. տեղեկութիւնները քաղւած էին աւելի քան 150 էջերից բաղկացած ընդարձակ տեղեկագրից: Ապա յաջորդական երկու նիստերում տեղի ունեցաւ սոյն տեղեկագրի քննարկումը: Արտայայտւած գաղափարներն ու արծարծւած մտքերը միտում էին կրօնական դաստիարակութեան զարկ տալ՝ նախանձախնդրութեամբ մօտենալով մեր եկեղեցու արժէքներին, յատկապէս փնտրելու համար ելքեր՝ երիտասարդութեանը եկեղեցուն մօտեցնելու առումով: Ինչպէս նաեւ խօսւեց ու բացատրութիւններ տրւեցին սկզբունքով առաջիկայ սեպտեմբերին Ս. Էջմիածնում երկու գահակալների՝ Ամենայն հայոց Գարեգին Բ Կաթողիկոսի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա Կաթողիկոսի նախագահութեամբ գումարւելիք Եպիսկոպոսական ժողովի մասին:

Ժողովը դրականօրէն արտայայտւեց այն բոլոր աշխատանքների մասին, որոնք Հայ Եկեղեցին բացում են օտարների առջեւ՝ ծանօթացնելով մեր արժէքները, յատկապէս միջեկեղեցական յարաբերութեանց բնագաւառում:

Հայ Եկեղեցու բարեկարգութեան, Էջմիածին-Անթիլիաս փոխյարաբերութեան, հայ ժողովրդի իրաւունքների պաշտպանութեան, հայ երիտասարդութեան նկատմամբ հոգածութեան, հայ յարանւանութեանց հետ յարաբերութեանց եւ իւրաքանչիւր տարին Կաթողիկոսութեան կողմից յատուկ լուսարձակի տակ բերելու աշխատանքները դրական որակւեցին՝ հակառակ սահմանափակ մարդուժի եւ նիւթական համեստ պայմանների:

Օրւայ վերջին նիստը յատկացւեց Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան Քաղաքական Ժողովի ատենագրութեան ներկայացմանը՝ տեսաժապաւէնի միջոցով, որը ամփոփ գծերով ներկաներին պատկերացում տւեց անցնող քառամեակում կատարւած աշխատանքների մասին. տեղեկութիւնները քաղւած էին շուրջ 140 էջերից բաղկացած ընդարձակ տեղեկագրից:

* * *

Յունիսի 13-ի առաւօտեան, Տէրունական աղօթքով եւ Արամ Ա Կաթողիկոսի օրհնութեամբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ազգային Ընդհանուր Ժողովը շարունակեց իր աշխատանքները՝ գլխաւորաբար կենտրոնանալով Կենտրոնական Վարչութեան Քաղաքական Ժողովի տեղեկագրի վրայ:

Իրարայաջորդ նիստերով նաեւ տեղի ունեցաւ տպագրւած լայնածաւալ տեղեկագրի քննարկումը, որն ընդգրկում էր Քաղաքական ժողովի իրագործած ծրագրերը՝ սկսելով ազգային, տեղական մակարդակից, մինչեւ համասփիւռքեան, համահայկական եւ միջազգային մակարդակը: Ժողովականները իրենց հարցումները ուղղեցին Քաղաքական Ժողովի անդամներին եւ իրենց հարցումների պատասխանները ստացան:

Արամ Ա Կաթողիկոսի հայրապետական օրհնութեամբ Քաղաքական Ժողովի կողմից կատարւած աշխատանքների գծով ամբողջական արժեւորումը տեղի ունեցաւ Ազգային Ընդհանուր Ժողովի մասնակիցների կողմից՝ յատկապէս գնահատելով սահմանափակ մարդուժով ու նիւթական նւազագոյն հնարաւորութիւններով իրագործւած հսկայական ծրագրերը:

Ապա յատուկ կերպով խօսւեց հետեւեալ կէտերի մասին.

1) Արեւմտահայերէնի պաշտպանութեան յանձնախմբի մասին, թէ ի՛նչ հեռանկարներ կան իրագործւելիք, ինչպէս նաեւ ազգային դպրոցներում կրօնի դասաւանդման մասին խօսւեց:

2) Մնայուն հիմնադրամ առաջացնելու գաղափարը մնում է անհրաժեշտ եւ այժմէական: Վեհափառ Հայրապետը այս ուղղութեամբ լայն բացատրութիւն տւեց եւ շեշտեց մնայուն հիմնադրամ ունենալու անհրաժեշտութիւնը, որպէսզի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը տնտեսական դժւարութիւններ չունենայ:

3) Հայկական պահանջատիրութեան գծով Վեհափառ Հայրապետի միջազգային տարողութեամբ կատարած աշխատանքը եւ թէ՛ կաթողիկոսարանում, եւ թէ՛ դրանից դուրս տեղի ունեցած միջազգային գիտաժողովները լուսարձակի տակ առան Կիլիկեան Ս. Աթոռի հետեւողականութիւնը՝ այս առնչութեամբ: Ինչպէս նաեւ անդրադարձ եղաւ այս տարւայ ապրիլի 24-ին Ամենայն հայոց Գարեգին Բ Կաթողիկոսի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա Կաթողիկոսի միատեղ ստորագրած պահանջագրի մասին: Դեռեւս, խօսւեց Ցեղասպանութեան 100-ամեակին իրագործւելիք ծրագրերի ու նպատակների մասին: Այս ծիրում նաեւ խօսւեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան նախաձեռնութեամբ Ղարաբաղում կառուցւած Նոր Կիլիկիա գիւղի մասին:

4) Սիրիահայ համայնքի մասին յատուկ կերպով խօսւեց եւ բացատրութիւններ տրւեցին, Սիրիայի ներկայ կացութեան պատճառով սիրիահայութեան դիմագրաւած դժւարութիւնների եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ու պատկան թեմերի միջոցով կատարւած օժանդակութիւնների մասին: Վեհափառ Հայրապետը յատուկ կերպով եւ մանրամասնօրէն բացատրութիւններ տւեց սիրիահայութեան օժանդակութեան համար հաւաքւած նիւթական գումարների եւ դրանց գործուղման մասին: Վեհափառ Հայրապետը նշեց. «Ամբողջական նւիրումով պիտի շարունակենք աջակցիլ եւ օժանդակել սիրիահայութեան»:

5) Յունաստանի տնտեսական ճգնաժամի մասին եւս խօսւեց: Յատկապէս, յունահայ թեմի կրած ազդեցութիւնը այդ ճգնաժամից: Յունաստանի պատգամաւորներից մէկը մանրամասնօրէն բացատրութիւններ տւեց այդ ուղղութեամբ եւ խօսեց թեմի դիմագրաւած դժւարութիւնների մասին:

6) Անթիլիաս-Էջմիածին փոխյարաբերութեանց հարցը եւս մասնաւոր կերպով օրակարգի նիւթ դարձաւ յընթացս ժողովի: Այս գծով կրկին անգամ վերահաստատւեց Կիլիկեան Ս. Աթոռի յանձնառութիւնը՝ եղբայրական ոգով շարունակել գործակցութիւնը Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան հետ՝ ի խնդիր Հայ Եկեղեցու ու ազգի ներքին միասնականութեան պահպանման:

7) Հայաստանի պետութեան հետ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան գործակցութիւնը եղաւ սիրալիր: Կիլիկեան Ս. Աթոռի ազգային թէ միջազգային գործունէութիւնն ու արժէքը ծանօթ են Հայաստանի իշխանութիւններին եւ գնահատւած նրանց կողմից:

8) Խօսւեց նաեւ Ս. Աթոռի կողմից իրագործւած շինարարական ծրագրերի, թէ՛ Կաթողիկոսութեան պատկանող կալւածների վրայ կատարւածների, եւ թէ՛ Ղարաբաղում Նոր Կիլիկիա գիւղի շինութեան մասին: Անդրադարձ եղաւ նաեւ արդէն իսկ կատարւած մի շարք շինարարական աշխատանքների, որոնք իրագործում են թեմերը, ինչպէս նաեւ ազգային բարերարների գործակցութեամբ ու աջակցութեամբ: Շինարարական գլխաւոր աշխատանքներից են՝ Անթիլիասի մայրավանքում վեր խոյացած Ապրիլեան Նահատակների յուշարձանի վերանորոգումը, Բիքֆայայում միաբանական շէնքի կառուցումը, Ապրիլեան Նահատակների խորանի կառուցումը, Ապրիլեան յուշարձանի շրջապատի վերադասաւորումը, ինչպէս նաեւ Ջիբէյլում՝ «Թռչնոց բոյն»-ի ամենահին շինութիւնը Ցեղասպանութեան թանգարանի վերածելու ծրագիրը:

Վեհափառ Հայրապետն ընդհանուր արժեւորումը կատարելով իրականացւած քննարկումների՝ իր խօսքը ամփոփեց հետեւեալ երկու մտածումներով.

«ա) Մեր կատարած գործը առաքելութիւն է: Մենք գնահատականի կարիք չունինք, արժեւորումի կարիք ունինք, որպէսզի մեր կատարած գործն ըլլայ աւելի կատարեալ ու արդիւնաւէտ:

բ) Մեր կատարած գործը չի՛ սահմանափակւիր որոշ շրջագիծի կամ որոշ թեմերու նեղ սահմաններուն մէջ, այլ՝ համահայկական տարողութիւն ունի մեր կատարած գործը»:

Ազգային ընդհանուր ժողովի երկրորդ օրը միայն կատարւած աշխատանքի վերարժեւորում չեղաւ, այլեւ՝ բոլոր հարցերի քննարկումից բխած նոր ուղղութիւնների ճշտման առիթ եղաւ:

Երկրորդ օրւայ ժամանակացոյցում երկու նիստեր էին յատկացւել.

ա) Հայ ժողովրդի իրաւունքների հետապնդումը եւ Ցեղասպանութեան 100-ամեակի ուղղութեամբ կատարւած աշխատանքները:

բ) Սիրիահայութեան ներկայ կացութեան մասին Բերիոյ հայոց թեմից ուղարկւած զեկուցման եւ սիրիահայութեան մասին պատրաստւած բանաձեւի ընթերցում:

գ) Քրիստոնէական դաստիարակութեան գրասենեակի կատարած աշխատանքները:

Իւրաքանչիւր զեկուցման աւարտին իրականացւեցին քննարկումներ եւ լուսաբանութիւններ տրւեցին: