ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈ­ՍՈՒ­ԹԻՒՆ ՀԱ­ՅՈՑ
ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ

 

ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐԱԿԵՆՍԱՒՈՐՄԱՆ ՏԱՐԻ
2 0 2 5

 
Պ Ա Տ Գ Ա Մ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈՍԻ
ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ

 

ԱՆ­ԹԻԼ­Ի­ԱՍ

 

  

 

 

 

 

ԱՐԱՄ Ա ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈՍ
ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ

 

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան

Թեմակալ Առաջնորդներին,

Հոգեւոր Դասին,

Ազգային Իշխանութիւններին եւ

մեր ժողովրդի զաւակներին

 

 

2025 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից հայրական սիրով, հայրապետական օրհ­նութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով ողջունում ենք մեր ժո­ղո­վրդի սիրելի զաւակներին։ Ողջունում ենք յատկապէս մեր թեմակալ Առաջնորդ Սրբազաններին, Ազգային իշխանութիւններին, Հայ կեան­քում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին, ինչպէս նաեւ համայնքային, կրթական, բարեսիրական, մշակութային, ընկերային ու մարզական կառոյցներին եւ բոլորին մաղթում ենք նորանոր իրագործումներով հարուստ տարի։ Աղօթում ենք առ բարձրեալն Աստւած, որ Իր Որդու մարդեղութեամբ եւ յայտնութեամբ բացւող Նոր Տարին մեր ժողովրդի համար դառնայ երկնային բա­րիքներով ու շնորհքներով լեցուն տարի։

 

*
*   *

 

2003-ից սկսեալ իւրաքանչիւր տարի Հայ կեանքին առնչւած մի արժէքի, մտահոգութեան կամ դէպքի նւիրելու եւ այն լուսարձակի տակ բերելու մեր սկսած աւանդութիւնը շարունակելով, ինչ­պէս գիտէք, վերջին երեք տարիները յատկացրինք Սփիւռքին: Շեշ­տեցինք Սփիւռքի վերակազմակերպման ու վերակենսաւորման ան­յե­տաձգելի՛ հրամայա­կանը: Յատուկ կերպով անդրադարձանք ինք­նու­թեան, կառոյցների վերանորոգման, մարդուժի պատրաստու­թեան, համազգային արժէքների ու իդ­էալ­­ների շուրջ համախմբման, քրիստոնէական եւ հայեցի դաստիա­րա­կութեան վերաշեշտաւորման, երի­տասարդու­թիւնը գործի մղելու անհրաժեշտութեան, ճարտարագի­տու­­թեան ճի՛շտ օգտագործման, կրթական կեանքի վերակազմակերպ­ման, Հայ ըն­տա­նիքի վերականգնման, Հայաստան-Սփիւռք յարաբե­րու­թեան նոր որակ տալու կարեւորութեան եւ այլ համասփիւռքեան ու համահայկական այժմէական խնդիրներին:

Գոհունակութեամբ ուզում ենք հաստատել, որ Հայրապետական Հռչա­կագրերի թելադրութեան ու գծած ուղիին հետեւելով, մեր հա­մայնք­ները, մամուլը, ինչպէս նաեւ մտաւորականներն ու կառոյցները, լայնօրէն արձագանքեցին. յօդւածներ գրւեցին, դասախօսութիւն­ներ տրւեցին եւ հրապարակային բանավէճեր տեղի ունեցան յիշեալ հարցերի շուրջ: Այլ խօսքով՝ մեր գաղութներն սկսեցին ինքնաքննու­թեան ու ինքնարժեւորման լուրջ փորձեր կատարել, որպէսզի կարելի լինի վերակազմակերպման համապատասխան ծրագրեր մշակել: Վերջին քանի տարիներին, թեմերին տւած մեր հովւապետա­կան այցելութիւնների ընթացքում, առաջնահերթ տեղ յատկացրինք Սփիւռքի վերակազմակերպմանը: Հոգեւոր դասի, Ազգային իշխանու­թիւն­­­նե­րի, քոյր կազմակերպութիւնների ու երիտասարդութեան հետ ունեցած մեր հանդիպումների ու ժողովրդին ուղղած մեր պատ­գամ­նե­րի մէջ թելադրեցինք, որ Սփիւռքի շուրջ քննարկում­նե­րը շարունակւեն նոյն թափով ու միաժամանակ գաղութները լծւեն մեր հաւա­քա­­կան կեանքը դէպի վերակազմակերպում ու վերանո­րո­գում առաջնորդող աշխատանք­ների:

Որտե՞ղ է այսօր Սփիւռքը, ի՞նչ է նշանակում Հայ լինել Սփիւռքի մէջ, ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքի կառոյցներն իրենց օրակարգերով, կանո­նագրութիւններով, գործելակերպերով ու մտածելակերպերով դարձ­նել աւելի ուժական, այժմէական ու հաղորդական: Ինչպէ՞ս կարելի է ազգային ինքնութիւնը երաշխաւորող արժէքները, աւանդութիւններն ու իդէալները պահել ամուր՝ մնալով հանդերձ ամբողջական ու ան­քակտելի մասը տւեալ երկրի ընկերութեան: Ինչպէ՞ս կա­րելի է սոսկ յարաբերութիւնից այն կողմ՝ հետեւողական եւ ծրագրւած գործակցու­թիւն մշակել Սփիւռքի եւ Հայաստանի միջեւ: Ինչպէ՞ս կարելի է հա­մասփիւռքեան օրա­կարգ մշակել՝ ի խնդիր համահայկական մի օրա­կարգի մշակ­ման եւ նրա շուրջ համախմբւել: Այս հարցադրում­ները տեսական չեն, այլ խորքային, այժմէական եւ գոյութենական: Ա՛րդ, հրա­մա­յական է դրանք համա­պար­­փակ եւ իրապաշտ մօտե­­ցու­մով քննար­կման ենթարկել՝ մէկ կող­մից օգտ­ւե­լով հին սերնդի հա­րուստ փոր­ձառութիւնից եւ միւս կող­մից, ունե­նալով նոր սերնդի հայեցա­կէտերը:

Վերեւում կատարած մեր յիշեցումներն ունեն մէկ յստակ պատգամ ու նպա­տակ. Սփիւռքի վերակազմակերպման էջը չի փակւել, չպէտք է փակւի: Սփիւռքի վերակազմակերպման նպատակասլաց գործըն­թացը վերանորո՛գ թափով պէտք է շարունակւի իւրաքանչիւր գա­ղութում, բնականաբար՝ տարբեր մեթոտներով, առաջնահերթու­թիւն­ներով եւ շեշտաւորմամբ: Այլապէս Սփիւռքը կարող է ենթակայ դառնալ ինքնամաշման վտանգի: Արդարեւ մի լուրջ մտահո­գութիւն, որին անդրադառնում ենք յաճախ թէ՛ մեր պատգամների ճամբով եւ թէ՛ գա­ղութներին տւած մեր այցե­լու­թիւնների ընթացքում: Ու­զում ենք միշտ կարեւորու­թեամբ ընդգծել, որ Սփիւռքը ինքնանպատակ մի գոյութիւն չէ, նրա վերա­կազմակեր­պու­մը Հայաստանի հզօրացմանն է ուղղւած. իսկ Հա­յաս­տանի հզօրա­ցու­մն, իր կարգին, պէտք է օժանդակի Սփիւռքի վերա­կազ­մակերպմանը:

Սփիւռքի վերակազմակերպումն ու հզօրացումը հետապնդելու աշ­խատանքների ծիրում, լեզւի ու մշակոյթի կողքին, հայի ինք­նութիւնն ամուր պահելու մեր ճիգի մէջ, մեծապէս էական ենք նկա­տում մեր կրօնական եւ ազգային աւան­դութիւնների վերանորոգ­ման ու վերակենսաւորման հրամայականը: Ա՛րդ, մեկնելով այս հաս­տատ համոզումից, 2025 տարին հռչակում ենք

 

«ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐԱԿԵՆՍԱՒՈՐՄԱՆ ՏԱՐԻ»

 

*
*   *

 

Ի՞նչ ենք հասկանում աւանդութիւն ասելով: Ընդհանուր սահմա­նու­մով, աւանդութիւնը տւեալ ազգի, կրօնի կամ որեւէ կազմա­կեր­պութեանն առնչւած հա­ւա­տալիքների, արժէքների, իդէալ­ների, նպատակների, տեսլականների, կենցաղակերպերի, մտա­ծո­ղու­թիւն­­­ների, գործելակերպերի ու սովորութիւնների ամբող­ջու­թիւնն է, ինչպէս նաեւ՝ նրանց փոխանցումը սերնդից սերունդ: Աւան­դու­թիւնը սերտօրէն կապւած լինելով տւեալ ազգի, կրօնի կամ կազմակերպութեան կեանքի ու պատմութեան հոլովոյթի հետ, վճռա­­կան դեր ունի նրա ինքնութեան երաշխաւորման, ամբողջա­կանու­թեան պաշտ­պանման, գոյութեան ամրացման եւ շարունակակա­նու­թեան պահ­­պանման մէջ: Հետեւա­բար, ազգեր ու կրօններ միշտ նա­խան­­­ձա­խնդիր են եղել իրենց աւան­դութիւնների անվթար պահ­պան­ման նկատ­մամբ, որովհետեւ դրանք նկատել են էա­կան՝ ինք­նա­ճանաչ­ման եւ ինքնահաս­տատման, ինքնագոյութեան եւ ինքնար­տա­յայտու­թեան ամ­րապնդման ու զարգացման համար:

 

*
*   *

 

ԱՒԱՆԴՈՒԹԵԱՆ ՔՐԻՍՏՈՆԷԱԿԱՆ ԸՄԲՌՆՈՒՄԸ

 

Երբ ընդհանուր մի ակնարկ նետենք քրիստոնէական կեանքի եւ հաւատքի հիմքը կազմող Աստւածաշնչի վրայ, Հին թէ Նոր Կտակարաններում յաճախակի ակնարկութիւնների կը հանդիպենք աւանդութեան կարեւորութեան մասին: Այս ուղղութեամբ ուշա­գրաւ են հետեւեալ երկու կէտերը.- 

          ա) Մարգարէների եւ առաք­եալ­ների կողմից ժողովրդին ուղղւած զգուշացում, թէ՝ պէտք չէ Աս­տ­ծու պատւիրաններից հեռանալ եւ մարդկային սովորութիւններին կառ­չել (Մր 7.13, 1.3):

          բ) Թելադրութիւն՝ կառչած մնալու աւանդու­թիւն­նե­րին եւ լինե­լու հաւատարիմ այն աւանդութիւններին, որոնք մարգարէների ու առաքեալների կողմից փոխանցւել են ժողո­վր­դին (Բ.Թս 2.14): 

Ինչպէս բոլոր քրիստոնեայ ժողովուրդների, նաեւ մեր ժողովրդի պարագային, աւանդութիւնների արմատները պէտք է առնչւած լինեն Աստւածաշնչին, քրիստոնէական կեանքին, վկայութեանը, առաքելու­թեանն ու պատմութեանը եւ այն բոլոր ուսուցումներին, ար­ժէք­ներին ու սկզբունք­նե­րին, որոնք կազմում են քրիստոնէական հաւատի էու­թիւնն ու ինք­նու­թիւնը: Արդարեւ, որեւէ եկեղեցուց եւ քրիս­տոնեայ ժո­ղո­վր­դից աւելի, մեր Ազգի ու Եկեղեցու պարագային այս իրողութիւնը այնքա՜ն զօրեղ կերպով է շեշտւել։ Մենք ո՛չ միայն առաջին ժո­ղովուրդն ենք եղել Քրիստոնէութիւնն ընդունող, այլ նաեւ Քրիստո­նէու­թիւնը Հայ կեան­քում մուտք գործելով հայացել է եւ Հայ կեանքը քրիստոնէացած: Քրիստոնէութեան ու Հայութեան այս ամուր շաղա­խումը մեր ժողո­վրդին մղել է քրիստոնէական նկարա­գիր տալու հին հեթանոսական աւանդութիւններին եւ երբեմն նոյն­իսկ՝ դրանք հեռացնելու Հայ կեան­­­քից եւ նորը հաստատելու: Սուրբ Գրիգոր Լու­սա­ւորիչ Հայ­րա­պետից սկսեալ մինչեւ այսօր, մեր աւանդու­թիւն­ները, լինեն դրանք կրօ­­նա­կան, մշակութային, ազգային թէ ընկե­րային, թրծւել են աստւա­ծաշնչական ուսուցումներով ու ար­ժէք­նե­րով:

 

ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

 

Աստծու Միածին Որդին, Իր երկրաւոր առաքելութեան աւարտին, աշակերտներին թելադրեց գնալ աշխարհի չորս ծագերը եւ քա­րո­զել իր ուսուցումները: Քրիստոսն եկեղեցի չհիմնեց, այլ մի առաքելու­թի՛ւն յանձնեց Իր աշակերտներին: Քրիստոսի փոխանցած առաքե­լու­թիւնն իրագործելու ընթացքում, հին աշխարհի զանազան շրջաններում, յառաջացան կրօնական համախմբումներ ու հա­մայնքներ: Դրանք հետզհետէ սկսեցին կազմաւորւել՝ հաւաքներ կազմակերպելով, հաւաքական պաշտամունք­ներ կատարելով, պատասխանատուներ նշանակելով, յարաբերու­թիւն­ներ մշակելով: Այդ շրջանում տակաւին գո­յութիւն չունէին Աստ­ւածաշունչ, ծէս կամ նւիրապետութիւն: Եկե­ղեցին կազմաւոր­ւե­ց կենդանի Աւանդութեան շուրջ, որին մաս էին կազմում այն բոլոր վկայութիւնները եւ ուսուցումները, որոնք փո­խանցւել էին Քրիստոսից՝ Իր առաք­եալների ու աշա­կերտ­ների ճամբով:

Ա՛րդ, Աւանդութիւնի՛ց ծնւեց Աստուածաշնչի կազ­մա­ւո­րումը՝ ա­ռա­ջին դարի աւարտից սկսեալ, ինչպէս նաեւ դաւա­նական ու ծիսական մի շարք աւանդութիւններ: Եկեղեցին յստա՛կ տարբերութիւն է դնում Աւանդութեան եւ աւանդութիւնների միջեւ: Աւանդութեան պարագային, Եկեղեցին այն նկատում է էական եւ անփոփոխելի, որով­­­հետեւ դրան մաս են կազմում Աստւածաշունչը, դաւանական ու աստւածաբանական հիմնական սկզբունքներ, Հայրապետական կոն­­­դակ­ներ, հոգեւոր ու բարոյական ուսու­ցում­ներ՝ այլ խօսքով, Եկե­ղեցու հիմքը կազմող տարրեր: Աւանդութիւնների պարա­գային, դրանք ժամանակի ընթացքում եկեղեցիների կողմից հաստատւել են, ընդհանրապէս տեղակա՛ն նկա­րա­գիր ունեն եւ կարող են փոփո­խութեան ենթարկւել: Այս տիպի աւան­դու­թիւններն եւս կարեւոր են, պայմանով սակայն, որ դրանք ուղղակի կամ անուղղակի կերպով աղերս ունե­նան քրիստոնէական կրօնի հիմնա­կան ճշմարտութիւննե­րի, ուսու­ցումների ու հաւատալիք­ների հետ:

 

ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆ, ՄՇԱԿՈՅԹ, ԾԷՍ ԵՒ ՄԻՋԱՎԱՅՐ

 

Աւանդութիւններն անմիջականօրէն աղերս ունեն մարդկային կեան­քի հոլովոյթի եւ միջավայրի հետ եւ հետեւաբար, միշտ ենթակայ են շրջապատի ազ­դեցութեան, փոփոխութեան, վերանորոգման եւ նոյն­իսկ՝ կորստեան: Աւանդութիւնները սերտօրէն առնչւած են մշակոյ­թին, որով­հետեւ մշակոյթն է աւանդութիւն ձեւաւորողն ու կազ­մա­ւո­րողը, նրան իւրայատուկ ինքնութիւն եւ արտայայտութիւն տւողը: Աւանդու­թիւն­ները նաեւ կապ­ւած են Եկեղեցու կեանքի առանցքը կազմող ծէսին: Ծէսի ու աւան­­դութեան միախառնումը մէկ կողմից՝ աւանդութիւնները պահել են անվ­թար, միւս կողմից՝ աւանդութիւն­ները տւեալ ծէսի իւ­րայատկու­թիւնը պահել են ամուր: Աւան­դու­թեան առնչութիւնը մի­ջավայրի հետ միշտ եղել է գոյութենական, որով­հե­տեւ միջավայրի ճամբով իրենք իրենց արտայայտելով, աւանդութիւնները միշտ ենթակայ են եղել նրա ազդեցութիւններին:

Մեր մատնանշած երեւոյթներն այնքա՜ն ցայտուն կերպով ի յայտ են գալիս մեր ժողովրդի պարագային: Արդարեւ, երբ մի պահ դիտենք­ մեր Ազգի ու Եկեղեցու պատմութեան հոլովոյթը, ներքին վերի­վայ­րումները, տեղափոխութիւնները, միջավայրի փոփոխութիւններն ու յատկապէս մշա­­­կոյթի տիրական ներկայութիւնը, յստակօրէն կը նշ­մա­րենք աւան­դութիւնների կարեւոր դերը: Մնայուն տեղաշարժի են­­թա­կայ մեր ժո­ղովրդի կեանքում նաեւ յստակօրէն կը տես­նենք մեր աւանդու­թիւնների մէկ մասի կո­րուստը կամ գունա­­թա­փումը եւ նոր աւանդութիւնների յառաջացումը: Իսկ այսօր նաեւ ակա­­­նա­տես ենք դառ­նում նոյն աւանդութիւնների տարբեր ար­տայայ­տու­թիւն­­ներին՝ Միջին Արե­ւելքում եւ արեւմտեան գաղութներում, որ­պէս հետեւանք մի­ջավայրի ազդեցութեան: Նշեալ երե­ւոյթ­ները մեզ պէտք է մղեն մէկ կողմից՝ վերա­շեշտելու աւանդութեան ներկայացրած անփո­խա­­րի­նելի կարեւո­րու­թիւնը եւ միւս կողմից՝ անհրաժեշ­տու­­թեան պա­րա­գային, անց­եա­լից ժառանգւած աւանդու­թիւն­ները վե­րատե­սու­­թեան ու բարեփո­խու­թեան ենթարկելու հրամա­յականը:

 

*
*   *

 

ՀԱՐԿ Է ՎԵՐԱՇԵՇՏԵԼ ԱՒԱՆԴՈՒԹԵԱՆ
ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹԻՒՆԸ ՀԱՅ ԿԵԱՆՔՈՒՄ

 

Ինչպէս տեսանք, աւանդութիւնը բոլո՛ր ժողովուրդների եւ կրօնների կեանքում կենսական նշանակութիւն ու յատուկ կարեւորու­թիւն ունի: Նո՛յնն է պարագան, եւ աւելիո՛վ, մեզ համար, որ­պէս տա­ռապալից պատմութիւն ու լայնատարած սփիւռք ունեցող եւ համեմա­տաբար փոքր ժողովուրդ: Ա՛րդ, անհրաժեշտ է մեր պատմութեան փոր­­­ձառութեան լոյսի տակ հետեւեալ հաստատումները կատարել.-

          ա) Մեր ժողովրդի գոյութիւնն ամրապնդողը աւանդութիւնն է: Ճի՛շդ է, հաւատը, մշակոյթը, հայրենիքը, լեզուն եղել են եւ մնում են մեր ժողովրդի գո­յութեան հզօր սիւները. սակայն, յիշեալ արժէքները պահողը, ամրացնողը եւ նրանց իւրայատկութիւնն երաշխաւո­րո­ղն ու դրանց իրար կամրջողը եւ սերնդից սերունդ փոխանցողը՝ աւան­դութիւնն է:

          բ) Ներկան անցեալին կապողն աւանդութիւնն է: Մեր հաւաքական յիշողութեան մէջ աւանդութիւնն է, որ ժամանակի ու միջոցի սահման­ներն անդրանցնելով՝ ամուր է պահում եւ պահպանում մեր ազգի պատ­մութեան անշեղ ու յարատեւ ընթացքը:

          գ) Մեր ազգի միութիւնն ապահովողն աւանդութիւնն է: Պատմու­թիւնը պերճախօս կերպով վկայում է, թէ՝ յաճախ գաղթի ենթարկւած եւ զարգացման տարբեր հոլովոյթ ունեցող մեր ժողովրդի բեկորների մօտ մէկ ազգի պատկանելիութիւնը զօրեղ պահողը միշտ եղել է աւանդութիւնը:

          դ) Մեր ազգի իւրայատկութիւնն արտայայտողը աւանդութիւնն է: Ինչպէս որեւէ ազգի պարագային, նաեւ մե՛զ մօտ, մեր ժողովուրդը, Եկեղեցին ու մշակոյթը ուրիշներից զանազանողն աւանդութիւնն է: Այլ խօսքով՝ մեր Ազգի իւրայատուկ ինքնութեան կարեւոր արտայայտիչ­ներից մէկն է աւանդութիւնը: 

          ե) Մեր արժէքներն ու տեսլականները, մեր հաւատն ու ոգին պա­­հո­­ղը եւ մեր հաւաքական կեանքում հունաւորողն աւանդութիւնն է:

          զ) Վերջապէս, Սփիւռքի տարածքում, հայապահպանման զօրեղ ազ­­դակներից մէկն է աւանդութիւնը: 

Յիշեալ հաստատումները տեսական չեն, այլ՝ մեր ժողովրդի անց­եալի եւ ներկայի պատմութիւնից ու կեանքի փորձառութիւնից թելադ­րւող կարեւոր յիշեցումներ: Երբեմն սխալ ըմբռնում ենք նկատում մեր ժողովրդի զաւակների մօտ՝ աւանդութիւնը համարելով պարզա­պէս անցեալ, հնամաշ, անհրապոյր, անիմաստ եւ ներ­կայ ժամանակ­ների անյա­րիր: Մերժելի՛ է նման մտայնութիւն ու մօ­տեցում: Մի ժողո­վուրդ իր աւանդութիւններո՛վ է ապրում եւ գոյա­տե­ւում պատմու­թեան մէջ, իր աւանդութիւններով ի՛նքն է լինում եւ ինքն իրեն ար­տայայտում մի միջա­վայրի մէջ: Իր աւանդու­թիւն­ների՛ ճամ­բով իր սե­փական արժէք­ներն ու իդէալներն է փոխանցում գալիք սերունդնե­րին: Աւանդութիւնը ո՛չ անցեալ է եւ ո՛չ էլ անցեալի մէջ է պահում նրան հետեւողին: Որեւէ ժողովուրդ ճանաչելու համար պէտք է նրա աւան­­դութիւննե՛րը ճանաչել:

 

*
*   *

 

ՀԱՐԿ Է ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԴԱՐՁՆԵԼ
ՀԱՄԱՀՈՒՆՉ ՆԵՐԿԱՅ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԻՆ

 

Համաշ­խար­հային մշակոյթով տիրապետւած, գիտութեամբ ու ճար­տարա­գիտու­թեամբ շաղախւած ներկայ ժամանակներում, աւելի քան երբեք ա­ւան­դութիւնը նկատում ենք հրամայակա՛ն, յատկապէս մեր փոքր Ազ­գի, Եկեղեցու եւ մշակոյթի համար: Հետեւաբար, հարկ է լինել աւանդապահ, սակայն ո՛չ աւանդամոլ: Հարկ է լինել հաւա­տա­րիմ աւանդութիւնների նկատմամբ, սակայն դրանք չվե­րածել անփոփոխելի եւ անհպելի երեւոյթի: Համոզւած ենք, որ ինքնու­թիւն կլանող, արժէքներ ու աւանդութիւններ ջլատող, իւրայատկութիւններ այլափոխող եւ ամէն տեղ մեզ շրջապատող համաշխարհային մշա­կոյ­­թի դիմաց՝ աւանդութիւնն ինքնապաշտ­պա­նու­թեան, ինքնահաս­տատ­­ման, ինքնարտայայտու­թեան կարեւոր գործօն է, եւ որպէս­զի այս գործօնը դառնայ աւելի՛ զօրեղ ու ազդու . –

          1) Անհրաժեշտ է, որ անցեալից եկող բոլոր բնոյթի մեր աւանդու­թիւնները վերանայման ենթարկւեն: Պատմութեան ընթացքում, մի­ջավայրի ազդեցութիւնը կրած մեր աւանդութիւնները պէտք է դառ­նան համահո՛ւնչ ներկայ ժամանակների ոգուն եւ պայմանների դրւածքին, ինչպէս նաեւ մեր սպասումներին ու կարիքներին, ա­ռանց սակայն կորցնելու իրենց հիմնական տարրերն ու իւրայատ­կու­թիւնը: Այլ խօս­քով՝ հարկ է պահել միջուկը եւ բարեփոխել կեղեւը:

          2) Անհրաժեշտ է, որ աւանդութիւնները դարձնելով աւելի՛ գրաւիչ ու մատչելի, դրանք տանենք ժողովրդին, յիշեցնելով նրանց կա­րե­ւո­րութիւնը մեր ժողովրդի ամբողջականութիւնն ու ինքնութիւնը պահելու իմաստով՝ յատկապէս սփիւռքեան պայման­ներում:

          3) Անհրաժեշտ է, որ ներկայ ժամանակների համապատասխան նո՛ր տիպի աւանդութիւններ մշակենք, որպէսզի կարելի դառնայ նոր սերունդներին ներգրաւել մեր կեանքում: Սակայն հարկ է, որ նոր աւանդութիւնների հաստատումը համապատասխանի մեր հոգեւոր, բա­րո­յա­կան եւ ազգային արժէքներին ու իդէալներին:

          4) Վերջապէս անհրաժեշտ է, որ աւանդութիւնները սոսկ չպահենք, այլ դրա­նք աւելի՛ հարստացնենք, սոսկ անցեալի չվերածե՛նք, այլ ներ­կայի մէջ ապրե՛նք՝ նրանցից եկող ոգին ու պատգամը մեր կեան­քի մէջ թարգմանելով: 

Պօղոս Առաքեալը, Քրիստոսին հետեւելու ուխտը կատարած քրիս­տոն­եա­ներին մի պատգամ է ուղղում ասելով. ձեր հայ­րերի աւանդու­թիւններին ամուր կառչեցէք (Բ.Թս 2.15): Այսօր, Առաքեալի խօսքը փոխ առնելով, որպէս հայրական պատգամ, մեր ժողովրդի զաւակ­ներին ջերմօրէն թելադրում ենք.- Ամո՛ւր կառչեցէք մեր հայրերի կողմից ստեղծւած, մշակւած, հաստատւած, ապրւած եւ ի գին ամէն զո­հո­ղութեան պահւած աւանդութիւններին, այն հաստատ համո­զու­­մով ու խոր գիտակցութեամբ, թէ.

          - Մեր աւանդութիւնները մեզ պահեցին ամուր՝ պատմութեան ար­հաւիրքների դիմաց: 

          - Մեր աւանդութիւնները մեր ինքնութի՛ւնն երաշխաւորեցին՝ ինք­նու­թիւն այլափոխող ժամանակի հոսանքների դիմաց: 

          - Մեր աւանդութիւնները մեզ համար դարձան ապահովութեան կռւա՛ն, գոյութեան խարի՛սխ եւ միութեան օղակ՝ պայմանների պար­տադրած վերիվայրումների դիմաց: 

          - Մեր աւանդութիւնները դարձան մեր ընդհանրական եւ գերագոյն արժէքներն ու իդէալները, մեր իրաւունքներն ու պահանջներն ար­ծարծ պահող կենդանի յուշարարներ՝ մարդկութեան լռութեան դի­մաց:

 

Այո՛, այսպէ՛ս եղան աւանդութիւնները մեր ժողովրդի համար՝ իր ո՛ղջ պատմութեան ընթացքին: Այսպէս են նաեւ այսօ՛ր՝ ներկայ փո­թորկալից աշխարհի մէջ:

Այլ եկեղեցիներին եւ ժողովուրդներին տւած մեր այցելութիւնների ընթացքում, տեսել ենք թէ ինչպէ՛ս նրանք անշեղօրէն, հաւա­տարմօրէն կառչել են իրենց աւան­­դու­թիւններին, երբեմն նոյնիսկ ներկայ ժամանակներին անյա­րիր եւ տարօրինակ թւացող աւան­դու­թիւններին՝ կենցաղային պայ­մաննե­րից սկսեալ մինչեւ կրօնի ու մշակոյթի հետ աղերս ունեցող մարզեր: Այդ ամուր կապւածութիւնն աւանդութիւնների, արտաքին ձեւից այն կողմ՝ առնչւած է նրանց ճամ­բով արտայայտւող արժէքներին, ոգուն, գաղափա­րին, ինքնու­թեանն ու տեսլականին: Նո՛յն մօտեցումն ու հաւա­տար­մութիւնը պէտք է ունե­­նանք նաեւ մե՛նք՝ մեր կրօնական ու ազ­գային աւանդու­թիւն­ների նկատմամբ:

Մեր ժողովրդի մօտ աւանդութեան նկատ­մամբ որեւէ ձեւի մա­կե­րեսային վերաբե­րում, անտեսում կամ անտարբերութիւն, հարկ է որ փոխւի: Արդարեւ, մեր անցեալը ներ­կային կա­պող, ներկան ամ­րա­պնդող եւ ապագային բացող ու մեր ժո­ղո­­վր­­դի ոգին, հաւատն ու տեսլականն արտայայտող աւանդու­թիւն­ների նկատմամբ անհրա­ժեշտ է ունենալ հաւա­տարմութիւն ու նախանձախնդրու­թիւն:

 

ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ
ՎԵՐԱԿԵՆՍԱՒՈՐՈՒՄԸ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ Է

 

Ա՛յս պէտք է դառնայ մեր Եկեղեցու, մեր կառոյցների, պատաս­խանատուների եւ իւրաքանչի՛ւր Հայի համար հիմնական առաջնա­հեր­թութիւն: Բազմաթիւ են ու բազմազան անցեալից եկող աւանդու­թիւնները: Անհրաժեշտ է, կարեւորութեան ու այժմէականութեան կար­­­գով, վերադասաւորման ենթարկել մեր աւանդութիւնները եւ դրանք վերականգնելու, վերանորոգելու ու ներկայ պայմաններին պատ­­շա­ճեցնելու ուղղութեամբ՝ լծւել աշխատանքի: Անցեալում այս գծով որոշ փորձեր կատարւել են: Անհրաժեշտ է աւելի՛ լայն մասշ­տապով ու համապարփակ կերպով ձեռնարկել նման կարեւոր գործը: Այս ծի­րում, Եկե­ղեցին, Դպրոցն ու մեր մտաւո­րա­կան­ները կա­րեւոր դեր ունեն կատարելիք:

          Հետեւաբար, թելադրում ենք, որ

          1) Աւանդութեան կարեւորութիւնը շեշտող յօդւածներ գրւեն հո­գեւոր հայրերի ու մտաւորականների կողմից:

          2) Մատչելի եւ դաստիարակչական մօտեցումով յա­տուկ գրքոյկներ պատրաստւեն՝ աւանդութիւնների ծնունդը, հոլո­վոյ­թն ու նպատակը պարզող:

          3) Հոգեւոր հայրեր, թէ՛ իրենց քարոզների եւ թէ՛ ընտանիքներին տւած այցելութիւնների ընթացքում, յիշեցնեն մեր աւանդութիւն­ների ներկայացրած իւրայատո՛ւկ կարեւորութիւնը:

          4) Մեր կառոյցները, յատկապէս տիկնանց միութիւնները, ժողովրդա­յին յատուկ հաւաքներ կազմակերպեն՝ աւանդութիւններ բա­ցատ­­րող եւ նրանց դերն ու այժմէականութիւնը պարզող:

          Վստահ ենք, որ յիշեալ գործնական քայլերը մեր զաւակներին կը մղեն վերականգնելու, վերարժեւորելու ու վերակենսաւորելու մեր այն­քա՜ն գեղեցիկ եւ իմաստալից աւանդութիւնները ներկայ ժամա­նակ­ների լոյսի տակ:

Այս մտածումներով եւ սպասումներով մի անգամ եւս մեր հայ­րական օրհնութիւնն ենք փոխանցում մեր ժողովրդի զաւակներին եւ աղօ­թում ենք առ բարձրեալն Աստւած, որ Իր երկնային շնորհներով պա­յծառակերպի մեր ժողովրդի կեանքը՝ ի Հայաստան եւ ի սփիւռս աշ­խարհի:

 

 

Աղօ­թա­րար՝        

 

 

 

ԱՐԱՄ Ա ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈՍ   

ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ  

 

 

 

 

1 յունւարի, 2025 թ.

Ան­թիլ­ի­աս, Լի­բա­նան

 

 

ԿԱՏԱՐՒԱԾ ՀՌՉԱԿՈՒՄՆԵՐ

 

2003 − «Աստւածաշնչի Տարի»

2004 − «Հայ Ընտանիքի Տարի»

2005 − «Ազգային Պահանջատիրութեան Տարի»

2006 − «Հայ Դպրոցի Տարի»

2007 − «Հայ Լեզւի Տարի»

2008 − «Քրիստոնէական Դաստիարակութեան Տարի»

2009 − «Երիտասարդութեան Տարի»

2010 − «Հայ Կնոջ Տարի»

2011 − «Հայ Մանկան Տարի»

2012 − «Հայ Գրքի Տարի»

2013 − «Հայ Մօր Տարի»

2014 − «Տարեցների Տարի»

2015 − «100-ամեակ Հայոց Ցեղասպանութեան» (կոնդակ)

2016 − «Ծառայութեան Տարի»

2017 − «Վերանորոգման Տարի»

2018 − «100-ամեակ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան» (կոնդակ)

2019 − «Հայ Մամուլի Տարի»

2020 − «Յատուկ Խնամքի Կարօտ Հայորդիների Տարի»

2021 − «Արցախի Տարի»

2022 − «Սփիւռքի Տարի» (Ա.)

2023 − «Սփիւռքի Տարի» (Բ.) Ինքնաքննութիւնից Վերակազմակերպում

2024 − «Մարդուժի Պատրաստութեան Տարի»

2025 − «Աւանդութիւնների Վերակենսաւորման Տարի»

 

 

 

Տպարան

Կաթողիկոսութեան Հայոց

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ

Անթիլիաս - Լիբանան