مصاحبه اختصاصی ملینه آنومیان کارشناس مسائل ترکیه، با سه تن از روشنفکران ارمنی هامشن ساکن ترکیه

مترجم: ایساک یونانسیان

 

مقدمه

موضوع اهالی هامشن در دوران اخیر در مرکز توجه جامعه جهانی، خصوصا جامعه ارمنیان سراسر دنیا قرار گرفته است. باید تاکید کرد که در این اواخر بحث و بررسی های متعددی با موضوع اهالی هامشن صورت می گیرد. به نظر می رسد با وجود این بررسی ها، چاپ و انتشار مقاله های متعدد در خصوص این موضوع، هنوز مشخص نیست، اهالی هامشن چه کسانی هستند، از کجا آمدند و کجا می روند. برای کارشناسان و پژوهشگران جای پرسش است که دین و مذهب اهالی این قوم چه بوده؟ معنی اصطلاح «فرهنگ هامشن» چیست؟ آنها چگونه هویت خود را نگاه می دارند، با چه مسائلی در ترکیه روبرو هستند، چگونه می توان زبان هامشنی را حفظ و از نابودی نجات داد و آیا اصولا اهالی هامشن با ارمنیان سایر نقاط جهان و ارمنستان در ارتباط هستند یا خیر.

در بررسی های انجام گرفته جهت تعریف و تعیین هویت اهالی هامشن، مطالعه هامشن های مقیم روستا های خوپا در استان آردوین ترکیه نقش کلیدی دارد، زیرا اهالی این روستاها به زبان ارمنی هامشنی مکالمه می کنند و توانسته اند زبان و لهجه خود را حفظ نمایند، ولی در حال حاضر هیچ منبع کتبی در دست نیست که به چه دلیل و از طریق چه راه هایی وارد خوپا شده اند. اطلاعات شفاهی در مورد این موضوع برای صدور و پخش نتیجه گیری نهایی کافی نیست.

تحولات اجتماعی و اقتصادی بر زندگی سیاسی و فرهنگی اهالی هامشن بسیار تاثیرگذار بوده. تحقیقات تاریخی که درمورد هامشن صورت گرفته، حکایت از آن دارد که در دوران مسلمان کردن مردم مسیحی در ترکیه اهالی هامشن به کشورهای غربی مهاجرت کرده اند. می توان حدس زد که اهالی هامشن از قرن پانزدهم تحت تاثیرات اسلام قرار گرفتند. روند و پروسه مسلمان کردن اهالی این منطقه در انتهای قرن هجدهم پایان یافته است. کسانی که ترجیح داده اند دین خود را عوض نکنند، در شهرهای کنار دریای سیاه و مخصوصا ترابیزون زندگی می کنند.

بعد از تاسیس جمهوری ترکیه و تغییرات مهمی در فرهنگ و هویت هامشن صورت گرفت تدریس زبان ترکی حتمی و از طرف دیگر مردم این قوم برای به دست آوردن شغل و کار مجبور به یادگیری زبان ترکی شدند. بسیاری از اهالی هامشن می گویند که آنان زبان ترکی را در مدرسه یاد گرفته اند. و این وضعیت تا سال 1980 میلادی ادامه یافته است.

خانواده هایی که خواهان تحصیل، شغل و کار خوب برای فرزندان خود بودند، مجبور شدند در خانه نیز به زبان ترکی صحبت کنند. به این دلیل امروزه تعداد افرادی که به لهجه هامشن مسلط باشند، کاهش یافته است.

خانم ملینه آنومیان کارشناس مسائل ترکیه جهت روشن شدن تمامی این مسائل و پرسشها یک مصاحبه اینترنتی در تاریخ 21 ژانویه 2014 م. با سه تن از روشنفکران هامشن حیکمت آکچیچک، کمال آکسو و آسلان زانج انجام داده که به شرح ذیل می باشد.

حیکمت آکچیچک: نائب رئیس انجمن هاتیک (دانه) و یکی از خوانندگان آلبوم موسیقی (ووا) به زبان هامشنی

کمال آکسو: مقاله نویس و روزنامه نگار که در مقطعی بدلایل سیاسی 8 سال در زندان ترکیه به سر برده است

آسلان زانج: وی از سال 2005 تا 2009 به عنوان مسئول روابط عمومی شهرداری خوپا مشغول به کار بوده و در زمان وی است که یک هامشنی بنام «یلماز توبالوغلو» به عنوان شهردار خوپا انتخاب می شود.

ملینه آنومیان: خواهش می کنم خود را معرفی کنید، کجا بدنیا آمده، اکنون ساکن کجا هستید و در حال حاضر مشغول به چه کار و فعالیتهایی می باشید.

حیکمت آکچیچک:

من در سال 1963 م. در شهرستان خوپا از توابع استان آردوین واقع در مرز ترکیه و گرجستان در یک خانواده ارمنی هامشن بدنیا آمده ام. زبان مادری ام هامشنی می باشد. برادرم و تعدادی از بستگانم در خوپا زندگی می کنند. پس از اتمام دوران ابتدایی جهت ادامه تحصیل به استانبول رفتم و از سال 1981 م. در استانبول زندگی می کنم البته سالی چند بار هم به زادگاهم خوپا مسافرت می کنم.

ازدواج کرده و دارای دو فرزند می باشم همسرم از اهالی هامشن نبوده و فرزندانم زبان هامشنی را نمی دانند. در حال حاضر در یک شرکت خصوصی به عنوان کارشناس اقتصادی مشغول به کار می باشم.

در کنار تخصص و کار، فعالیتهای هنری نیز انجام می دهم در سال 2005 م. به همراه تنی چند از دوستانم پس از مدتها تحقیق و تفحص، موفق به منتشر کردن اولین آلبوم، حاوی آهنگ های فولکلور هامشنی شدیم باید یاد آور شوم این مجموعه اولین آلبوم به زبان هامشنی در دنیا می باشد. در حال حاضر نیز بر روی دومین آلبوم کار می کنیم که امیدوارم در آینده نزدیک منتشر شود.

کمال آکسو:

من نیز متولد شهرستان خوپا از توابع استان آردوین هستم. در دانشگاه بیلگی استانبول تحصیل و در رشته فلسفه فارغ التحصیل شده ام. علاقه زیادی به نویسندگی دارم و در سال 2005 م. با کمک چند تن از دوستانم ماهنامه «بیرایشام» را منتشر نمودم که متاسفانه پس از مدتی انتشار آن متوقف شد. پس از آن مشغول نوشتن مقالاتی برای روزنامه های ترکیه شدم. در سال 2013 م. دو مقاله از من در خصوص ارمنیان آردوین و ارمنیان هامشن در روزنامه (Tarih ve Toplum) به چاپ رسید.

آسلان زانج:

من در سال 1964 م. در روستای «چانچاخان» شهرستان خوپا بدنیا آمده ام. در سال 1988 م. از دانشگاه استانبول در رشته روابط بین الملل فارغ التحصیل شده و در حال حاضر در شهرداری خوپا مشغول به کار می باشم.

ملینه آنومیان: چگونه می توانید هویت ارمنیان هامشن را بازگو کنید و اصولا به چه کسانی ارمنی هامشن می گویند و آیا گروه های مختلفی از ارمنیان هامشن وجود دارند و در کجا زندگی می کنند.

حیکمت آکچیچک:

ما در ترکیه هامشن و ارمنی هامشنی را اینگونه تعریف می کنیم: ما قومی هستیم که نسبت به همسایگان خود مانند آذری ها، گرجی ها، یونانیها و کردها دارای تفاوت های فرهنگی و زبانی می باشیم. این تعریف را ما تنها می توانیم برای تفکیک خود از دیگران ارائه نمائیم، زیرا در ترکیه هامشن ها به عنوان یک اقلیت ترک محسوب می شوند.

ارمنیان هامشن به سه طبقه تقسیم می شوند:

1- هامشن های شرقی

در استان آردوین و روستاهای خوپا، بورچکا ساکن هستند. مردم در این روستاها به زبان هامشنی سخن می گویند. اما متاسفانه در 10-15 سال اخیر قشر جوانتر کمتر به این زبان آشنایی داشته و سخن می گویند. گروهی از اهالی خوپا بین سالهای 1778-1779 و در زمان جنگهای روس و عثمانی مجبور به مهاجرت به مناطق «دوزچه» و «آدابازار» در حوالی باطومی در مرز ترکیه و گرجستان شدند. مابقی نیز در سال 1944 م. بر اثر جنگ جهانی دوم به قزاقستان و ازبکستان و کمی نیز به قرقیزستان تبعید شدندکه گروهی از این افراد پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به روسیه، خصوصا شهرهای مسکو و کراسنودار مهاجرت کردند.

2- اهالی هامشن غربی

این ها گروهی از هامشن ها هستند که در روستاهای نواحی «چایل»، «پازار»، «آردیشن» واقع در استان ریزه هامشن ساکن می باشند. بر اساس شواهد تاریخی موجود این گروه از هامشن ها در امپراتوری عثمانی و پس از وقایع فتح ترابیزون بر روی سرزمینهای مادری خود به زور مسلمان شدند. اهالی هامشن غربی زبان مادری خود را بلد نیستند و به یکی از لهجه های ترکی مخلوط از لغات هامشنی، ارمنی و ترکی صحبت می کنند. اهالی هامشن غربی همگی مسلمان و پیرو مذهب سنی می باشند.

3- اهالی هامشن شمالی

این گروه از هامشن ها عمدتا شامل مردمانی هستند که مانند اهالی هامشن غربی پس از فتح ترابیزون به زور مسلمان شده و به تدریج به نواحی ترابیزون، اردو، سامسون مهاجرت داده شده اند. و پس از آن هم در 1850 تا 1915 م. و در زمان وقایع نسل کشی ارمنیان دوباره مجبور به مهاجرت اجباری و این بار به آبخازیا و شهر سوچی در روسیه شده اند. بر اساس تحقیقاتی که من انجام داده ام، این گروه از هامشن ها مسیحی هستند و به زبان هامشنی تکلم کرده و خود را اقلیتی از ارمنیان می دانند. همچنین این گروه در مسکو دارای انجمنی به نام انجمن هامشنی ها می باشند.

کمال آکسو:

اهالی هامشن ساکن در نواحی شرقی دریای سیاه مانند هامشن های استان آردوین و روستاهای خوپا دارای یک شخصیت و هویت پایدار اجتماعی می باشند. آنها هویت اصلی خود یعنی سرزمین و زبان مادری را به همراه دارند. هویت هامشن ها با منطقه ریزه هامشن شناخته می شود، اما پس از وقوع نسل کشی ارمنیان و بدنبال کوچاندن عمدی گروه های مختلف نژادی توسط دولت ترکیه به این مناطق، این هویت دچار دگرگونی اساسی شده است.

با بررسی اسناد و مدارک باقی مانده از اوایل قرن بیستم، این موضوع روشن می شود که سیاست های دولت ترکیه در انزوا قرار دادن ارمنیان هامشن نقش بسزایی در نابودی فرهنگ و زبان هامشنی و پراکنده شدن گروه های هامشنی در سایر نقاط ترکیه، خصوصا استانبول داشته، طبق نقل و قول های موجود از گذشته، ارتباط روستاهای هامشن نشین با یکدیگر بسیار امنیتی و گاه معما گونه بوده است. از طرفی اسناد و شواهد نشان می دهند که سیاست تعیین شده برای تغییر دین دادن هامشن ها قبل از سال 1915 م. و اواخر قرن نوزده خاتمه یافته است. اما در این بین چندین پرسش و نکته مبهم وجود دارند، یکی وجود کلیه کلیساهای ارامنه هامشن در مناطق مهم جمعیتی این قوم تا تاریخ 1915 م. و دیگر اینکه چه رابطه ای بین ارمنیان هامشن با سرزمینهای مادری خود یعنی ارمنستان غربی وجود داشته و چرا در طول قرن های متمادی تاریخ و فلسفه کلیساهای هامشن مجهول مانده اند.

از اینروست که امروزه غیر ممکن است در یابیم که یک فرد که خود را هامشن می نامد آیا ریشه ارمنی دارد یا فقط یکی از آنهاست که روزی جدش در منطقه هامشن می زیسته اما تنها موضوعی که بین این گروه از هامشن ها مشترک است، گویش زبان هامشنی، آمیخته به زبان و گویش مردم ارمنستان غربی است. زیرا معتقدم نمی توان تنها در کنار هم زیستن آن هم در آن سالهای پر فشار و نسل کشی این زبان را فرا گرفت. هرچند ترکها به این مسئله اعتقاد دارند.

در کل وجود هویت و زبان آمیخته به زبان ارمنی ارمنستان غربی به ریشه های ارمنی این قوم سندیت می بخشد. و این موضوع را می رساند که تا به امروز مردم هامشن درک نکرده اند که در طول تاریخ چه بر سر آنها آمده است. معتقدم این امر نیاز به بررسی های بیشتر دارد.

ملینه آنومیان: هامشن هایی که در ترکیه زندگی می کنند، اقلیت محسوب می شوند حال این اقلیت چه مشکلاتی دارند و این مشکلات را چگونه بر طرف می سازند.

حیکمت آکچیچک:

اصولا در ترکیه اقلیت بودن خود مشکل است و به غیر از مسلمانان، مابقی اقلیتها و نژادها تحت شدید ترین فشارها قرار دارند. ما نیز علاوه بر اقلیت هامشن بودن، با مشکلات دیگری نیز روبرو هستیم که مهمترین آن نداشتن حقوق شهروندی و اجتماعی مساوی است. از طرفی مهمترین مسئله ما نابودی فرهنگ و زبان هامشنی است، این نابود سازی نه تنها بوسیله سیاست های افراطی ملی گرایانه، بلکه تحت تاثیر شرایط جهانی، خصوصا شرایط ایجاد شده اقتصادی در نابود سازی اقلیت های کوچک انجام می گیرد. به نظر بنده، برخی از این مشکلات را با مبارزه در راه تبدیل ترکیه امروزی به یک ترکیه دموکرات و مردم سالار می توان بر طرف نمود.

کمال آکسو:

در ترکیه مسئله ای که همواره برای اقلیتها وجود داشته، حفظ و نگه داری زبان و فرهنگ است. بنیانگذاران ترکیه کنونی همان مقامات سابق امپراتوری عثمانی هستند که همگی تاثیر پذیر از تعلیمات حزب اتحاد و ترقی قرار داشتند. همگی آنها اعتقاد به تشکیل ترکیه بزرگ و یکپارچه با اقوام ترک داشتند. به همین دلیل است که اقدام به حذف و نابود سازی کلیه اقوام و مذاهب غیر مسلمان و ترک کردند. متاسفانه این سیاست نژاد پرستانه و سنتی تا کنون نیز ادامه دارد که. نمونه بارز آن را می توان در زوال هویت، زبان و فرهنگ هامشنی دید. البته در سال 2013 م. دولت ترکیه چراغ سبزی در خصوص فراگیری زبانهای مختلف به عنوان یک زبان انتخابی در کنار زبان ترکی نشان داده، ولی متاسفانه زبان هامشنی جزو آن بسته پیش نهادی رهبران حزب عدالت و توسعه قرار ندارد.

مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد، عدم تفکیک پذیری زبان هامشنی از زبان ارمنی است، زیرا زبان هامشنی شاخه ای از زبان ارمنی است و از آنجا که هامشن ها مسلمان می باشند، امکان تدریس زبان هامشنی در مدارس ارامنه وجود ندارد، زیرا ما هامشن ها در هر صورت از طرف دولت ترکیه مسلمان و ترک محسوب می شویم و نمی توانیم به مدارس ارمنیان برویم.

مشکل دیگر عدم آشنایی هامشن ها با حروف، زبان و ادبیات ارمنی است. البته شنیده ام که زبان شناسان ارمنی در ارمنستان مطالعات فراوانی بر روی زبان هامشنی انجام داده اند که نیاز است این متون و تحقیقات ترجمه شده تا ما نیز قادر به خواندن آنها شویم و یا اندیشمندان و محققین هامشنی زبان ارمنی را فرا گیرند. در هر صورت، در کنار همه اینها نیاز به مراکزیست که این زبان را تدریس کنند.

آسلان زانج:

در مورد هامشن های ساکن ترکیه و افرادی که قادر به گویش با این زبان هستند این نکته را می توانم اضافه کنم که نسل جدید کمترین آشنایی به این زبان دارد. و اکثر آنهایی هم که با این زبان صحبت می کنند، بیشتر لغات و کلمات ترکی بکار می برند. از اینرو اگر اقداماتی جهت حفظ و پایداری این زبان شکل نگیرد، نابودی آن در آینده بسیار نزدیک حتمی است، زیرا متاسفانه این یک زبان گفتاریست و نوشتاری نمی باشد.

ملینه آنومیان: آیا تا به حال با ارمنیان هامشن روسیه و آبخازیا در ارتباط بوده اید؟

حیکمت آکچیچک:

از چندین سال قبل و بوسیله اینترنت و فضای مجازی ارتباطاتی با ارمنیان روسیه و آبخازیا داشته ایم. در سال 2012 م. به دعوت انجمن ارمنی های هامشن مسکو سفری به همراه گروه موسیقی (ووا) به آنجا داشتیم و دو کنسرت در شهرهای مسکو و سوچی برگزار کردیم، در کل توانستیم ارتباط خوبی با هم کیشان خود در آنجا بر قرار نماییم.

کمال آکسو:

شخصا با ارمنیان هامشن آنجا در ارتباط نبوده ام و اطلاعات من از جامعه هامشن های روسیه به تحقیقات و گزارشاتی که انجمن هاتیک استانبول انجام داده، محدود می شود.

آسلان زانج:

من هر از چند گاهی با ارمنیان هامشن روسیه در ارتباط بوده ام

ملینه آنومیان: اکتبر سال 2011 م. انجمن هامشنی «هاتیک» در استانبول پایه گذاری شد و شما در این انجمن عضویت دارید، پرسش اینست رئوس فعالیتهای این موسسه چیست و چه برنامه ها یی برای آینده و بقاء هامشن ها در نظر دارید؟

حیکمت آکچیچک:

بله، انجمن هاتیک در سال 2011 م. تاسیس شد و من جزو هیئت هفت نفره و موسسین آن می باشم. خوشبختانه در سال گذشته ما ساختمان مختص به انجمن را خریداری نمودیم. انجمن هاتیک دارای رئوسی است که بوسیله آنها بتوانیم زبان، فرهنگ و تاریخ هامشنی را تحقیق، بررسی و حفظ نماییم. ما با کمک این انجمن می خواهیم کلیه هامشن ها را از سراسر ترکیه دور هم جمع کرده و بیشتر با هم آشنا شویم. در این رابطه تا حدی موفق بوده ایم.

در این انجمن تاکنون برنامه های مختلف و متنوعی برگزار شده، برنامه هایی چون اجرای کنسرت های موسیقی و رقص هامشنی، برگزاری کلاسهای مختلف در خصوص معرفی و پخت غذاهای سنتی هامشنی، برگزاری سمینارهای علمی جهت افزایش سطح آگاهی مردم هامشن از تاریخ و فرهنگ خود و برپایی اردوهای سیاحتی دست جمعی. همچنین این انجمن با جمع آوری مبالغ اهدایی برای دانشجویان کم بضاعت امکان تحصیل فراهم می کند. در حال حاضر نیز به کمک چند تن از اندیشمندان هامشنی در حال مطالعه ریشه های زبان و ادبیات هامشنی هستیم.

اگر بخواهم در یک جمله بگویم، انجمن هاتیک می بایست پایگاهی برای تحقیقات هامشن ها از زبان، فرهنگ و ملیت خود باشد تا با افزایش سطح آگاهی هامشن ها مانع از نابودی این فرهنگ شویم.

کمال آکسو:

من نیز جزو موسسین انجمن هاتیک می باشم و در حال حاضر به عنوان عضو مشاور در خدمت این انجمن هستم. ما انجمن را برای دو هدف تاسیس نمودیم:

1- تحقیق و تفحص درباره زبان و فرهنگ هامشنی

2- مرکزی برای جمع شدن و هم اندیشی هامشن های سراسر نقاط ترکیه

و خوشحالیم که در حال حاضر درصد بسیاری از هامشن های ترکیه از این مرکز با خبرند و برنامه های ما را دنبال می کنند.

آسلان زانج:

من هم از اعضای این انجمن می باشم، اما بدلیل مشغله کاری در شهرداری خوپا نمی توانم در اکثر برنامه های این انجمن در استانبول شرکت نمایم، اما اکثر برنامه هایی که برگزار می شود را دنبال می نمایم.

ملینه آنومیان: در سالهای اخیر سازمان یونسکو لیستی از زبانهای در حال نابودی دنیا را منتشر کرده که در آن لیست 18 زبان فقط در ترکیه در حال نابودیست. و زبان هامشنی نیز در صدر این لیست قرار گرفته به نظر شما به غیر از مواردی که ذکر کردید، چه راه کارهایی می توان برای حفظ این زبان بکار برد.

حیکمت آکچیچک:

همانطور که در بالا گفتم، حفظ این زبان در اولویت ماست، در این راه تولید ادبیات، مقاله و کتاب به زبان هامشنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. باور دارم که انجمن هاتیک می تواند این کار را انجام دهد. می توانیم برنامه های مختلفی چون تدریس زبان هامشنی برگزار نماییم. همچنین می بایست یک انستيتوي زبان هامشنی تاسیس و بدنبال آن تدریس این زبان در مدارس را هم پیگیری کنیم.کار مهم دیگری نیز که می بایست هر چه سریعتر انجام دهیم، برقراری ارتباط با زبان شناسان ارمنستان است. می بایست یک ارتباط سیستمی مستمر و مداوم با آنها داشته باشیم.

کمال آکسو:

عقیده شخصی بنده اینست که در وهله اول می بایست یک لغت نامه هامشنی نوشته شود و در کنار آن انستیتوی زبان هامشنی تاسیس و تاریخ و فرهنگ هامشنی را تدریس نماید. همچنین می بایست نسل جوان را تشویق به تولید مقاله و کتاب به زبان هامشنی نمود.

آسلان زانج:

بله متاسفانه در لیست ارائه شده از سوی سازمان یونسکو زبان هامشنی در صدر قرار دارد، برای جلوگیری از نابودی آن می بایست این زبان گفتاری را به زبان نوشتاری تبدیل نمود تا شاید بتوان تا حدی از نابودی این زبان جلوگیری کرد.

ملینه آنومیان: نکته ای که بین اهالی هامشن ترکیه بارز است، تمایلات چپ گرایانه هامشن ها خصوصا هامشن های، خوپا می باشد. علت این تمایلات چپ گرایانه اهالی هامشن را در چه چیزی می بینید و آیا اهالی هامشن جزو سایر گروه های سیاسی دیگر نیز هستند یا خیر؟

حیکمت آکچیچک:

در خصوص این پرسش تاکنون مطالعه دقیقی صورت نگرفته، ولی با شما موافقم. تمایل به گروه های حزبی چپ در اهالی هامشن خوپا بیشتر از سایر نقاط ترکیه دیده می شود، اما جالب است بدانید هامشن هایی كه با گرایشات سیاسی مخالف نیز وجود دارند. به عنوان مثال مابین سالهای 1778-1779 م. و در زمان جنگهای روس و عثمانی بین اهالی هامشن مهاجر آدابازار و دویچه و اهالی ریزه هامشن بیشتر تمایلات افراطی ملی گرایانه ترک دیده شده اند.

نظریه شخصی بنده در این خصوص چنین است. تمایلات چپ گرایانه اهالی خوپا تحت تاثیر عوامل مهمی قرار داشته که مهمترین آن مبارزه هامشن های خوپا از قرن هجدهم برای کسب آزادیهای اجتماعی، اقتصادی وحق شهروندی مساوی در مقابل بومی های منطقه است. تا 50-60 سال گذشته نیز اهالی خوپا جایی در زندگی سیاسی، اجتماعی خوپا نداشتند و نمی توانستند از ساده ترین امکانات دولتی استفاده نمایند. از اینرو به مرور زمان جذب گروه های چپی مخالف دولت شدند تا شاید بتوانند از این راه به آزادیهای برابر سیاسی و اجتماعی دست پیدا کنند.

در نقطه مقابل اهالی هامشن ریزه قرار دارند که با این مشکلات روبرو نبوده اند، زیرا از سال 780 م. در همان منطقه زندگی و در واقع بومی به حساب می آمدند.

کمال آکسو:

من عمده ترین دلیل تمایلات چپ گرایانه اهالی هامشن را وجود زور، فشار و بی عدالتی اجتماعی دولت ترکیه نسبت به اقلیت ها می دانم. اما معتقدم که تمامی اهالی هامشن تمایلات چپ گرایانه ندارند به عنوان مثال مهاجرین هامشنی مناطق شرق دریای سیاه مانند آکچاکوچان و دیلواس بیشتر دارای تمایلات افراط گرایانه ترک می باشند و حتی بسیاری از آنها عضو تشکیلات دولتی ترکیه بوده و هستند با نگاهی به موقعیت اجتماعی و شغلی آنها می توان به این مدعا پی برد.

آسلان زانج:

من نیز معتقدم بسیاری از اهالی هامشن، خصوصا ساکنین خوپا تمایلات چپ گرایانه دارند، معتقدم تمایلات آنها بیشتر آمیخته ای از تمایلات مارکسیستی و چپ می باشد که عمده ترین دلیل آن نادیده گرفته شدن در جامعه ترکیه است.

 ملینه آنومیان: تا حالا به ارمنستان سفر کرده اید و آیا با جامعه ارمنیان سایر نقاط جهان در ارتباط هستید؟

حیکمت آکچیچک:

بله من در سال 2008 م. و به دعوت (انجمن نارکاتسی) جهت برگزاری سه کنسرت به ایروان رفته ام. خوشبختانه در همان تاریخ سمیناری برای ارمنیان هامشن در ایروان برگزار می شد که من نیز به همراه دوستانم شرکت نمودم. در این سمینار اندیشمندانی از ترکیه نیز حضور داشتند. در آنجا با ارمنیان زیادی آشنا شدیم که در حال حاضر با آنها در ارتباط هستیم. در ترکیه نیز با ارمنیانی که از سایر نقاط جهان برای بازدید می آیند، دیدار و گفتگو می کنیم. حتی چندین بار به همراه این ارمنیان از مناطق خوپا و آردوین بازدید هم داشته ایم.

در ترکیه نیز با ارمنیانی که در هفته نامه «آگوس» مشغول به کارند، در ارتباط تنگاتنگ هستیم.

کمال آکسو:

من با ارمنیان زیادی چه در ارمنستان و چه در سایر نقاط جهان در ارتباط می باشم، اما متاسفانه تاکنون فرصت نشده از ارمنستان دیدن کنم.

آسلان زانج:

من چندین بار به ارمنستان سفر کرده و دوستان خوبی آنجا دارم. با ارمنیان سایر نقاط دنیا نیز در ارتباط بوده ام، خصوصا ارمنیانی که برای مسافرت به ترکیه آمده اند.

ملینه آنومیان: در تاریخ سی ام سپتامبر سال 2013 م. دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه بسته ای تحت عنوان بسته دموکراسی ترکیه منتشر کردندکه متاسفانه نامی از اهالی هامشن درآن دیده نشد. اگر در این بسته اهالی هامشن نیز جایی داشتند، شما چه پیشنهاداتی ارائه می کردید؟

حیکمت آکچیچک:

در این بسته پیشنهادی این امکان فراهم شده که به غیر از زبان ترکی، زبان کردی نیز در مدارس و دانشگاه ها تدریس شود البته لازم به ذکر است، قبل از پیشنهاد این بسته، زبان کردی به عنوان یک زبان انتخابی تدریس می شد.

تحصیل به زبان مادری یکی از اولین حقوق اقوام و انسانهاست و اگر فرصتی برای پیشنهاد می داشتم؛ بی شک تدریس و فرا گیری زبان هامشنی در مدارس را شامل می شد. هرچند تاثیر این مورد بر دانش آموزان هامشنی را که در یک کشور ترک زبان زندگی می کنند، می بایست متخصصین مشخص نمایند.

کمال آکسو:

به نظر بنده، در این بسته پیشنهادی می توانست بندی در خصوص تاسیس یک انستيتو زبان هامشنی در خوپا تحت نظر دانشگاه آردوین گنجانده شود.

آسلان زانج:

به نظر بنده، بسته ارائه شده از سوی اردوغان و حزب عدالت و توسعه تنها برای فشار برروی مخالفین دولت طراحی شده است و برخلاف نام آن «بسته دموکراسی»، یک بسته غیر دموکراسی می باشد.

ملینه آنومیان: آیا چیزی برای اضافه کردن به سخنان خود دارید؟

حیکمت آکچیچک:

برای رسیدن به یک جمع بندی ایده آل از وضعیت اجتماعی و فرهنگی هامشن ساکن ترکیه می بایست با سایر گروه ها و نظرات و طرز فکرهای موجود بین اهالی هامشن نیز صحبت کرد. متاسفانه تحقیقات جامعه ارمنیان در این خصوص تنها مختص به تحقیقاتی است که از قشر تحصیلکرده، روشنفکر و چپ گرای هامشن انجام می گیرد و باید باسایر گروه ها نیز دیدار و گفتگو کرد.

کمال آکسو:

من این جمله را اضافه می نمایم: حفظ و نگه داری زبان، فرهنگ و هویت هامشنی تنها وظیفه ما هامشنی ها نمی باشد لازم می دانم که زبان شناسان، اندیشمندان و محققین ارمنستان و ارمنیان سایر نقاط جهان به کمک ما بشتابند. لازم است یک رابطه دائمی بین ما و آنها فراهم شود تا شاید بتوانیم به ادامه حیات این فرهنگ و زبان کمک نماییم.

آسلان زانج:

تمام نکات را دوستانم گفتند. من تنها می توانم از این فرصتی که برای ما مهیا ساختید که نظراتمان را بگوییم، تشکر نمایم.

 

منبع: سایت www.alikonline.ir