به اعتقاد کارشناسان ارمنی اظهارات روز جمعه جاثلیق آرام اول رهبر ارامنه حوزه سیلیسی در همایش ارمنستان-دیاسپورا در رابطه با طرح شکایت در دادگاه قانون اساسی ترکیه جهت بازگرداندن املاک و دارایی های مرکز روحانی سیس واقع در مرزهای پادشاهی ارمنی کلیکیه(*)، اقدامی بسیار جدی تلقی می شود که متاسفانه نمی توان انتظار عملی چندانی از آن داشت.

داویت تینویان از اعضای هیئت علمی دانشکده تاریخ دانشگاه دولتی ایروان در گفتگو با پایگاه خبری  Tert.am ضمن بیان این مطلب افزود.در هر حال این اقدام قابل ستایش است اما با این وجود نمی توان امید بسیاری به آن داشت.

تینویان با تاکید بر این نکته که املاک و دارایی های مرکز روحانی سیس از اهمیت ویژه ای در تاریخ ارمنستان و برای ارامنه برخوردار هستند، افزود.نباید فراموش کرد که تا سال 1441 میلادی مرکز روحانی کلیسای ارمنی در این منطقه مستقر بوده و ظاهرا تا سال 1915 میلادی در کنار بیت المقدس مرکز روحانی منطقه خاورمیانه تلقی می شده است. این مکان از اهمیت بسیاری برخوردار است و تا نیمه های قرن نوزدهم ارزش ویژه ای برای ارامنه جهان داشته است.

قابل ذکر است که جاثلیق آرام اول در این همایش که در ایروان در حال برگزاری است، همچنین اعلام کرد در صورت رد این درخواست از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه این شکایت در دادگاه اروپایی حقوق بشر مطرح خواهد شد. این بخش از سخنان جاثلیق آرام اول با ابراز احساسات شدید حاضرین در همایش مواجه شده است.

روبرت هادجیان سردبیر کل روزنامه ارمنی زبان مارمارا استانبول نیز امید چندانی به قبول این شکایت از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه نداشته و به عنوان مثال به مورد مرکز تجاری ساناساریان خان اشاره کرد.

وی افزود. به عنوان مثال می توان به ساختمان عظیم مرکز تجاری ساناساریان خان در استانبول اشاره کرد که به ارامنه این شهر اهدا شده بود و در دوران جمهوری ترکیه از آن استفاده های متفاوتی انجام گرفته است. مرکز روحانی ارامنه استانبول برای باز پس گیری این ساختمان اقدام به طرح شکایت در دادگاه کرد. این دادرسی مراحل مختلف را طی کرده است. برخی از دادگاه ها این شکایت را رد کرده و برخی دیگر آن را پذیرفته اند با این وجود هنوز شاهد هیچ تحول مثبتی نبوده ایم. من امیدی به بازگرداندن این ساختمان نیز ندارم.

با این وجود وی هر گونه اقدام در این خصوص را مثبت ارزیابی کرده است مشروط بر این که به موازات آن تحرکات دیپلماتیک نیز انجام گیرد.

تیران لوکماگزیان از ارامنه ساکن در ترکیه نیز اعتقاد مشابهی دارد و در پاسخ به این سئوال که چرا مرکز روحانی ارامنه استانبول تاکنون چنین شکایتی را مطرح نکرده است گفت این مرکز روحانی حکم گروگانی در دستان ترکیه را دارد.

وی افزود. به همین دلیل نیز اقدامات این مرکز روحانی همواره در جهت منافع دولت ترکیه بوده است. در این مورد نیز احتمال دارد مرکز روحانی استانبول موضع منفی در قبال طرح شکایت داشته باشد زیرا وی مجبور به این کار است و گزینه دیگری ندارد.

(*) کلیکیه منطقه ای در جنوب شرقی آسیای صغیر (در جنوب ترکیه کنونی و در ساحل دریای مدیترانه) است. از اوایل قرن یازدهم الی اواخر قرن چهاردهم سلسله های پادشاهی ارمنی در این منطقه حکومت کرده اند. آخرین ساکنین ارمنی این منطقه در طی نسل کشی سال 1915 ارامنه مجبور به ترک موطن خود شدند.

منبع: سایت www.alikonline.ir