Աղբիւր՝ www.tert.am
Միջազգային իրաւունքի յայտնի բրիտանացի մասնագէտ Ջեֆրի Ռոբերտսոնը 2009 թւականին քառասուն էջանոց մի տեղեկագիր էր պատրաստել՝ բացայայտելով Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարարութեան կեղծ եւ ոչ-հաւաստի յայտարարութիւնները Հայոց ցեղասպանութեան մասին:
Ռոբերտսոնի՝ «Արդեօ՞ք եղել է Հայոց ցեղասպանութիւնը» խորագրով հետաքննական տեղեկագիրը՝ հիմնւած բրիտանական ներքին փաստաթղթերի վրայ, որոնք ձեռք էին բերւել «Տեղեկատւութեան ազատութիւն» օրէնքի շնորհիւ, բացայայտել էր, որ արտգործնախարարութիւնը ժխտել էր Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ ապակողմնորոշել Բրիտանական խորհրդարանն այս հարցում՝ Թուրքիային սիրաշահելու համար:
Ռոբերտսոնն ինձ ուղարկել էր 286 էջանոց իր նոր գրքի՝ «Անյարմար Ցեղասպանութիւն. ո՞վ է այսօր յիշում հայերի մասին» նախնական օրինակը, որն այս ամիս կը հրատարակւի Մեծ Բրիտանիայում, Աւստրալիայում, Կանադայում եւ Միացեալ նահանգներում: Իւրաքանչիւր ոք, ով կարդայ հեղինակաւոր իրաւաբանի մանրազննին ուսումնասիրութիւնը, կասկածի նշոյլ անգամ չի ունենայ Ցեղասպանութեան իսկական փաստերի եւ փոխհատուցման համար հայ ժողովրդի արդար պահանջների վերաբերեալ:
Ռոբերտսոնի կողմից վերջերս ձեռք բերւած Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարարութեան գաղտնի փաստաթղթերը բացայայտում են, որ բրիտանական խորհրդարանն աստիճանաբար փոխում է Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերեալ իր դիրքորոշումը՝ ժխտումից անցնելով դէպի տեսակէտ արտայայտելուց խուսափելուն: Արտգործնախարարութիւնն ընդունում է, որ պետական քաղաքականութեան մէջ փոփոխութիւնը՝ Ռոբերտսոնի 2009 թւականի զեկոյցում առաջ քաշած հզօր իրաւական փաստարկների ուղղակի արգասիքն է:
Մինչեւ վերջերս Մեծ Բրիտանիան համառօրէն կառչել էր Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերեալ իր բացայայտ ժխտողական դիրքորոշմանը: Ռոբերտսոնի մեջբերած արտգործնախարարութեան 1999 թւականի գաղտնի յուշագրում խոստովանութիւն կայ, որ բրիտանանական կառավարութիւնը «քննադատելի է բարոյական առումով: Սակայն հաշւի առնելով Թուրքիայի հետ մեր յարաբերութիւնների (քաղաքական, ռազմավարական եւ առեւտրային) կարեւորութիւնը, եւ որ ցեղասպանութեան ճանաչումը գործնականում ոչ մի օգուտ չի տայ Մեծ Բրիտանիային կամ սպանութիւններից դեռեւս ողջ մնացած մի քանի վերապրածների, ոչ էլ կօգնի Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հաշտեցմանը, ուստի ներկայիս գիծը միակ հնարաւոր տարբերակն է»:
Սակայն Ռոբերտսոնի 2009 թւականի զեկոյցի հրապարակումից յետոյ բրիտանացի պաշտօնեաները փոխեցին իրենց դիրքորոշումը՝ ժխտումից անցնելով ցեղասպանութեան հարցի վերաբերեալ դիրքորոշում արտայայտելուց խուսափելուն:
Արտգործնախարարութեան 2010 թւականի ներքին յուշագրում նշւած է. «Պարոն Ռոբերտսոնի զեկոյցից եւ այն լայն տարածում ստանալուց յետոյ, մենք թարմացրել ենք մեր հանրային գիծը, որպէսզի յստակեցնենք, որ Նորին մեծութեան կառավարութիւնը համարում է, որ մեր գործը չէ վճիռ կայացնել (պատմական կամ իրավական), թէ արդեօք հայոց ջարդերը ցեղասպանութիւն էին»: Մէկ այլ յուշագրում արտգործնախարարութիւնը պարզաբանել է, որ նա այլեւս չի պնդելու, թէ «պատմական վկայութիւնը բաւարար չէր մեզ համոզելու, որ այս իրադարձութիւնները պետք է դասակարգել որպէս ցեղասպանութիւն»: Յուշագիրը շարունակում է հաստատել, որ «աւելի շատ համաձայնութիւն կայ հայ համայնքի կրած կորուստների եւ տառապանքների մասշտաբների վերաբերեալ, եւ որ «իրաւագիտութիւնը ցեղասպանութեան, եւ յատկապէս մտադրութիւն փաստելու պարագաների եւ պահանջւած փաստաթղթերի առնչութեամբ զգալիօրէն փոխւել է 90-ականներին, Ռուանդայում եւ Բալկաններում տեղի ունեցած իրադարձութիւնների հետեւանքով»: Սակայն, արտգործնախարարութիւնը դեռեւս խորհուրդ է տալիս դէմ արտայայտւել ցեղասպանութեան բացայայտ ճանաչմանը, քանի որ «հայկական սփիւռքը Մեծ Բրիտանիայում համեմատաբար փոքր է (20 հազարից պակաս) եւ առկայ է սահմանափակ հանրային հետաքրքրութիւն»:
Այդուհանդերձ, Հայոց ցեղասպանութեան առաջիկայ հարիւրամեայ տարելիցի առիթով բրիտանական կառավարութիւնը որոշել է մի փոքր աւելի զիջող դառնալ այս հարցի առնչութեամբ: Անցեալ տարի, երբ Լիբանանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանը դիմել էր Լոնդոնին՝ Բէյրութում Ապրիլի 24-ի ոգեկոչմանը մասնակցելու համար ցուցում ստանալու, արտգործնախարարութիւնը նրան խորհուրդ էր տւել գնալ արարողութեանը: Արտգործնախարարութիւնը նաեւ խորհուրդ է տւել իր աշխատակազմին՝ չստեղծել «այնպիսի տպաւորութիւն, որ մենք ժխտում ենք 1915-ին տեղի ունեցածը... մենք շարունակում ենք դրանք (ջարդերն ու տեղահանութիւնները) համարել իսկապես զարհուրելի եւ յիշատակման արժանի»:
Ցեղասպանութեան հարցին իրաւական լուծում տալու համար Ռոբերտսոնը երկու առաջարկութիւն է անում. կամ Հայաստանի կառավարութիւնն այն ներկայացնում է «վճիռ կայացնելու համար Արդարադատութեան միջազգային դատարան [Համաշխարհային դատարան]՝ համաձայն Ցեղասպանութեան կոնւենցիայի 9-րդ յօդւածի» կամ խնդրում է Մ.Ա.Կ.-ի Գլխաւոր քարտուղարին՝ ստեղծել յատուկ դատարան Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերեալ:
Պէտք է արժանին հատուցել Ջեֆրի Ռոբերտսոնին՝ Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակի նախօրէին այս կարեւորագոյն գրքի հեղինակման համար: Մեծ Բրիտանիայի Հայ դատի յանձնախումբն արդէն ձեռք է բերել գրքի 1000 օրինակ՝ Լոնդոնում պաշտօնեաների եւ լրատւամիջոցների ներկայացուցիչների շրջանում տարածելու համար: Գիրքը հասանելի է Amazon.com կայքից: Ինձ համար մեծ պատիւ է, որ Ռոբերտսոնն իր աշխատութեան մեջ վեց անգամ հղում է արել իմ յօդւածներին:
Ռոբերտսոնն արժանիօրէն իր գիրքը ձօնել է Բեն Ուիտակերի՝ Մ.Ա.Կ.-ի 1985 թւականին զեկոյցի հեղինակի պայծառ հիշատակին, ով հայերի զանգւածային ջարդերը որակել էր որպէս ցեղապանութիւն: