Կիրակի՝ 2022 թւականի յունիսի 19-ին, ՍՀԹ Թեմական խորհրդի որոշմամբ եւ կազմակերպութեամբ Նոր Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանքի «Ներսէս Շնորհալի» գրադարանի աշխատակազմի, նոյն գրադարանի մուտքի մօտ տեղի ունեցաւ Կոստանդ Ջուղայեցու «Աշխարհաժողով» գրքի շնորհանդէսը:

Միջոցառմանը ներկայ էին թեմիս Առաջնորդ Գերշ. Տէր Սիփան Ս. Եպս. Քէչէճեանը, Պատգ. ժողովի ատենապետ Նոէլ Մինասեանը, Պատգ. ժողովի «Ցկեանս պատւոյ անդամ» եւ աշխատանքի համակարգող Թաթուլ Օհանեանը, Թեմական խորհրդի ատենապետ Վրէժ Տէր Մարտիրոսեանը, Կրօնական խորհրդի փոխ-ատենապետ Տէր Մեսրոպ աւ. քհնյ. Գալստանեանը, ազգային մարմինների անդամներ, քահանայ հայրեր, Հայ Դատի յանձնախմբի, Հայոց ազգային դպրոցների եւ միութիւնների ներկայացուցիչները եւ համայնքիս անդամները:

Ներկաներին ողջունեց «Ներսէս Շնորհալի» գրադարանի պատասխանատու Վերգինէ Միրզախանեանը, այնուհետեւ անդրադարձաւ Կոստանդ Ջուղայեցու կենսագրականին, որտեղ ասւած էր. «Կոստանդ Ջուղայեղին առաջին հերթին յայտնի է վանքի դպրոցում անցկացրած իր առեւտրական դասընթացներով: Նախքան այդ  երիտասարդ Կոստանդը զբաղւել է վաճառականական գործունէութեամբ, որի հետքերը գոյութիւն ունեն Նոր Ջուղայի Սուրբ Ամենափրկիչ վանքի դիւանի ու Վենետիկի պետական արխիւի փաստաթղթերում: 1673 թւականին նա Ամստերդամից 259 միաւոր գրականութիւն է տեղափոխում Նոր Ջուղա, որը 17-րդ դարի համար դա հնատիպ գրքի հսկայական քանակ էր: 1683 թւականից սկսեալ վանքի դպրոցում ջուղայեցի երիտասարդների համար առեւտրական դասընթացներ է վարել: Եւ այդպէս շուրջ 20 տարի՝ մինչեւ իր մահը՝ 1702 թւականը: Կոստանդ Ջուղայեցին մեծ հեղինակութիւն է վայելել իր կեանքի վերջին տարիներին: Նոր Ջուղայում ընդօրինակւած հայերէն ձեռագրերում նրա անունը յիշատակւում է Դպրապետ պատւանունով»:

Հանդիսավարը շարունակելով իր խօսքն, ասաց. «Հայկական վաճառականութեան զարգացման գործում Նոր Ջուղայի հարուստ աւանդը աշխարհին առաւել ծանօթացնելու նպատակով, Սպահանի հայոց թեմի 16-րդ նստաշրջանի Պատգամաւորական ժողովը, 2019 թւականին որոշեց տպագրել Կոստանդ Ջուղայեցու «Աշխարհաժողով» գիրքը: Գործի համակարգումը վստահւեց նոյն ժողովի ատենապետ Թաթուլ Օհանեանին, իսկ աշխատանքի կատարումը՝ գիտաշխատող Սարգիս Բալդարեանին: Այս գրքի ստեղծմանը՝ իրենց տրամադրած նիւթերով ու խորհրդատւութիւններով նպաստել են բազմաթիւ այլ անհատներ եւ հաստատութիւններ»:

Շարունակութեան մէջ ներկաները ունկնդրեցին գրքի հրատարակութիւնը երաշխաւորած՝ Երեւանի Մեսրոպ Մաշտոցի անւան Մատենադարանի տնօրէն, գրքի խմբագիր, պատմական գիտութիւնների դոկտոր՝ Վահան Տէր Ղեւոնդեանի տեսապատգամը:

Նա իր խօսքերում մասնաւորապէս նշեց. «1980-ական թւականներից սկսեալ, Մաշտոցեան Մատենադարանի ժամանակի տնօրէն Լեւոն Խաչիկեանի նախաձեռնութեամբ հրատարակւել է «Տնտեսական պատմութեան վաւերագրեր» ընդհանուր խորագրով մի մատենաշար, որի մէջ է ներառւել  նաեւ «Աշխարհաժողով» գիրքը, որպէս այդ մատենաշարի 4-րդ հատոր, եւ այնպէս է ստացւել, որ մինչ այժմ հրատարակւած բոլոր հատորներն էլ այս կամ այն չափով կապւած են Նոր Ջուղայի առեւտրական ցանցի հետ»:

«Կոստանդ Ջուղայեցու այս գիրքը փաստօրէն դասագիրք է, որն իր ժամանակի համար մեծ առաջընթաց քայլ է եղել: Փաստօրէն Նոր Ջուղայի հայերը եւրոպական առաջադէմ շատ երկրներից աւելի վաղ հիմնել են վաճառականական դպրոց եւ օգտւել են այնպիսի ձեռնարկ-դասագրքեր, որոնցից է «Աշխարհաժողովը», աւելացրեց Վահան Տէր Ղեւոնդեանը:

Ծրագրի յաջորդ բաժնում, հաղորդավարի միջոցով ներկայացւեց Սարգիս Բալդարեանի կենսագրական գծերն ու գիտական գործունէութիւնը, որից յետոյ ներկաները ունկնդրեցին նրա տեսապատգամը:

«Այսօր հայ ընթերցողի սեղանին է դրւած մի աշխատութիւն, որը լոյս է սփռելու համաշխարհային համբաւ ունեցող Նոր Ջուղայի համայնքի պատմութեան վրայ եւ որը ցոյց է տալիս հայ ժողովրդի, մասնաւորապէս Նոր Ջուղայի հայութեան ներդրումն ու տնտեսական դերակատարութիւնը 17-18-րդ դարերի համաշխարհային պատմութեան մէջ», ասաց Սարգիս Բալդարեանը, այնուհետեւ ամփոփ ձեւով ներկայացրեց գրքի մասերն ու բովանդակութիւնը, խոստովանելով, որ այս աշխատութեան ստեղծման համար բարդ եւ մեծածաւալ հետազօտական աշխատանք է կատարել, որն անհնար կը լինէր աղբիւրագիտական լայնածաւալ ուսումնասիրութիւնների բացակայութեան պայմաններում:

Սարգիս Բալդարեանն իր պատգամն աւարտեց գրքի հրատարակութեանը աջակցած բոլոր դերակատարներին ուղղած շնորհակալական խօսքերով:

Երեկոյթին իր սրտի խօսքն ասաց գրքի հրատարակման գործում մեծ ներդրում ունեցած Թաթուլ Օհանեանը: Խօսելով գրքի գիտական արժէքի մասին նա ասաց. «Այսօր հոգեպէս ուրախ եմ, քանի որ ի վերջոյ իրականութիւն դարձաւ համաշխարհային արժէք ներկայացնող այս գրքի լոյս ընծայումը»:

Նա տեղեկութիւններ փոխանցեց գրքի բովանդակութեան մասին, նշեց. «Գիրքը բաղկացած է երեք մասերից: Առաջին մասը Կոստանդ Ջուղայեցու եւ «Աշխարհաժողով» խորագրով նրա վաճառականական դասագրքի մանրամասն ուսումնասիրութիւնն է: Երկրորդ մասում ներկայացւում է «Աշխարհաժողով»-ի գիտաքննական բնագիրը, որը պատրաստւել է 6 ձեռագիր ընդօրինակութիւնների համեմատութեամբ, իսկ երրորդ մասը՝ Կոստանդ Ջուղայեցու առեւտրական դասագրքում հանդիպող դժւարամատչելի, օտար բառերի ու հասկացութիւնների բառարանն է՝ մանրամասն բացատրութիւններով»:

««Աշխարհաժողով»-ը աշխարհի մասին տեղեկութիւնների ժողովածու է, որում՝ ըստ երկրների ու քաղաքների, ներկայացւած է այն ամբողջ տեղեկատւութիւնը, որ վաճառականները պարտաւոր էին իմանալ առեւտրական գործի մէջ յաջողութիւններ ունենալու համար», շարունակեց նա:

Պրն. Օհանեանն անդրադարձաւ նաեւ գրքի շարադրման ձեւաչափին եւ յատկապէս բարոյական ու առեւտրական խորհուրդներին, որոնց շնորհիւ ժամանակին ձեւաւորւել է վաճառականական էթիկա, եւ որից օգտւել են թէ՛ հայ եւ թէ՛ եւրոպացի վաճառականները:

Թաթուլ Օհանեանն իր ելոյթն եզրափակեց շնորհակալական խօսքերով եւ յոյս յայտնեց, որ յետագային եւս կը շարունակւի Նոր Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանքի մատենադարանում պահւող ձեռագրերի հրատարակչութեան գործը:

Ծրագրի յաջորդ բաժնում, ձեռամբ թեմակալ Առաջնորդ Տէր Սիփան Ս. Եպս. Քէչէճեանի, Պատգամաւորական ժողովի նախկին եւ ներկայ ատենապետներ Թաթուլ Օհանեանի ու Նոէլ Մինասեանի եւ Թեմական խորհրդի ատենապետ Վրէժ Տէր-Մարտիրոսեանի տեղի ունեցաւ գինեձօնի աւանդական արարողութիւնը:

Վերջում շնորհանդէսի մասնակիցներին իր օրհնութիւնն ու պատգամը փոխանցեց Տէր Սիփան Ս. Եպս. Քէչէճեանը:

«Կոստանդ Ջուղայեցին հայ վաճառականութեան հսկայ տիտաններից ու գլխաւոր առաքեալներից է: Նա ազգային բնագաւառում իր ներդրումն է ունեցել ոչ միայն այս արժէքաւոր բնագիրը աւանդ թողնելով, այլ նաեւ իր հարազատ զաւակին ընծայելով որպէս կաթողիկոս: Նրա անանձնական սէրը դէպի ազգն ու հայրենիքը խթան են հանդիսացել նւիրւել հանրութեան ծառայութեան», ընդգծեց Սրբազան Հայրը:

Նա անդրադառնալով գրքի խորագրին, ասաց. «Ըստ իս «Աշխարհաժողով» նշանակում է աշխարհը ժողովել մի բուռ, բայց ադամանդագին հողատարածքի մէջ, որը կոչւում է Նոր Ջուղա: Այս գրքի արտաքին տեսքը շատ պարզ է, սակայն երբ ընթերցողը խորանում է նրա բովանդակութեան մէջ, հասկանում է նրա իրական արժէքը: Նոյնը կարելի է ասել նաեւ Նոր Ջուղայի եւ Սպահանի հայոց թեմի մասին: Մեր թեմը շատերի համար թւում է մի պարզ շրջան, սակայն երբ ուսումնասիրում են նրա հարուստ անցեալը, անդրադառնում են նրա իմաստն ու արժէքը»:

Տէր Սիփան Ս. Եպս. Քէչէճեանը իր շնորհակալական խօսքն ուղղեց թեմի ազգային իշխանութեանը եւ Սարգիս Բալդարեանին, որոնց միջոցով այս գիրքը հասանելի դարձաւ հանրութեանը: Նաեւ շնորհակալութիւն յայտնեց Մաշտոցի անւան Մատենադարանի տնօրէնութեանն՝ այս հատորը «Տնտեսական պատմութեան վաւերագրեր» մատենաշարի շարքում ներառելու համար:

Շնորհանդէսի ընթացքում շնորհաշատ պարմանուհի Էմիլի Նաւասարդեանը դաշնամուրի միջոցով կատարեց Կոմիտասի «Կռունկ» եւ Առնօ Բաբաջանեանի «Էլեգիա» ստեղծագործութիւնները:

Հանդիսութեան աւարտին «Ներսէս Շնորհալի» գրադարանի պատասխանատուն տեղեկացրեց, որ ստացել են գրքից սահմանափակ թւով օրինակներ, որոնք տրամադրւելու են Նոր Ջուղայում գործող գրադարաններին, իսկ եթէ կան այլ ցանկացողներ՝ գրքի տպագիր տարբերակը ստանալու համար, կարող են դիմել «Ներսէս Շնորհալի» գրադարան՝ իրենց պատւէրը գրանցելու համար: Նա յաւելեց, որ թողարկւել է նաեւ գրքի էլեկտրոնային տարբերակը, որը հասանելի է Ազգային առաջնորդարանի կայքի «Հրատարակութիւններ» բաժնում:

Թղթակից (Նոր Ջուղա)