Պ Ա Տ Գ Ա Մ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐԻ
(Բ)
ԻՆՔՆԱՔՆՆՈՒԹԻՒՆԻՑ ՎԵՐԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ

2 0 2 3

Պ Ա Տ Գ Ա Մ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ԱՆԹԻԼԻԱՍ

ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան

Թեմակալ Առաջնորդներին,

Հոգեւոր Դասին,

Ազգային Իշխանութիւններին Եւ

Մեր Ժողովրդի Զաւակներին

2023 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից քրիստոնէական սիրով ու հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք Ազգային Ընդհանուր Ժողովին, Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան Կրօնական ու Քաղաքական Ժողովներին, Միաբանութեանը, Թեմակալ Առաջնորդներին եւ Ազգային Իշխանութիւններին, մեր կեանքում գործող քաղաքական, կրթական, մշակութային, բարեսիրական եւ համայնքային միութիւններին ու կազմակերպութիւններին, ինչպէս նաեւ մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ բացւող Նոր Տարին մեր անհատական, ընտանեկան եւ ազգային կեանքի մէջ լցւի առողջութեան, յաջողութեան եւ երջանկութեան երկնային բարիքներով։

*
* *

Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովրդի զաւակներին, անցնող տարին, 2022 թւականը, հայրապետական հռչակագրով յայտարարեցինք «Սփիւռքի Տարի»։ Անդրադառնալով Սփիւռքի պարզած ներկայ վիճակին, եւ այն հիմնական դրդապատճառներին, որոնք մեզ մղեցին 2022 տարին հռչակելու «Սփիւռքի Տարի», հռչակագրի մէջ հետեւեալ հաստատումը կատարեցինք.–

«Հայօրէն մաշումի ենթակայ Սփիւռքը՝ մի տեղ անորոշութեան ալիքների մէջ է օրօրւում, այլ տեղ՝ փոթորիկների դէմ է պայքարում. մի տեղ՝ նոր ինքնութեան փնտռտուքի մէջ է, այլ տեղ՝ տեղայնացման արագ ընթացքի մէջ։ Հետեւաբար, այս կացութեան դիմաց Սփիւռքի վերակազմակերպումն ու վերակենսաւորումը հրամայական անհրաժեշտութիւն է։ Այս բազմատարած ու բազմերես ծրագիրն իր գործնական ընթացքը կարող է առնել նախ Սփիւռքի ինքնաքննութեամբ, ինքնարժեւորումով եւ ազգի համայնական կեանքի մէջ նրա իւրայատուկ տեղի ու դերի յստակեցմամբ։ Այս հսկայածաւալ աշխատանքին հարկ է լծւել այսօ՛ր. վաղը կարող է ո՜ւշ լինել՝ աշխարհի արմատական ու արագ փոփոխութիւնների յորձանուտի մէջ ապրող Սփիւռքի համար»: Ապա, մեկնելով Սփիւռքի պարզած անորոշ ու մտահոգիչ կացութիւնից, շեշտեցինք թէ՝ «Անորոշութիւններով ու տագնապներով լեցուն Սփիւռքի ներկայ իրավիճակը, մեր եկեղեցուն, մեր ղեկավար մարմիններին ու մտաւորականներին պէտք է մղի՝ իրապաշտ ոգով, պատասխանատու մօտեցումով ու համապարփակ տեսլականով տագնապելու, մտածելու, քննելու, խորհրդակցելու եւ մանաւանդ՝ Սփիւռքի ներկան վերակազմակերպելու եւ նրա ապագան հունաւորող ճիշտ ճամբաներ եւ ազդու միջոցներ որոնելու»:

Արդարեւ, անցնող տարւայ ընթացքում Սփիւռքի ներկայ գոյավիճակի ու դիմագրաւած մարտահրաւէրների շուրջ՝ յօդւածների, ուսումնասիրութիւնների, դասախօսութիւնների եւ սեմինարների ճամբով արտայայտւած մտահոգութիւնները, ներկայացւած մատնանշումներն ու կատարւած վերլուծումները փաստօրէն վերաշեշտեցին՝ հայրապետական հռչակագրով մեր կատարած ընդգծումները եւ յատկապէս՝ Սփիւռքն իր ներկայ վիճակից դուրս բերելու եւ վերակազմակերպման առաջնորդելու անյետաձգելի հրամայականը։

Հետեւաբար, մէկ կողմից նկատի ունենալով սկսւած քննարկումների շարունակման կարեւորութիւնը, եւ միւս կողմից, քննարկումներից այն կողմ՝ գործադրութեան հեռանկարների եւ միջոցների յստակեցման անհրաժեշտութիւնը, յատկապէս թեմերի շրջագծում, ներկայ հայրապետական գրով 2023 տարին դարձեալ հռչակում ենք

ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐԻ (Բ)

(Ինքնաքննութիւնից՝ վերակազմակերպում)

շեշտաւորումով։ Մեր սպասումն է որ առանց անտեսելու ինքնաքննութեան յոյժ կարեւորութիւնը, ներկայ տարւայ ընթացքում գործնական քայլեր առնւեն եւ ծրագրեր մշակւեն՝ մասնաւորաբար թեմական շրջագծում։

Ի՞ՆՉ ԿԱՏԱՐՒԵՑ ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐՒԱՅ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ

Խոր գոհունակութեամբ ուզում ենք հաստատել, թէ՝ «Սփիւռքի Տարի»-ի հռչակումը լայն արձագանք գտաւ ակադեմական, մտաւորական, մամուլի եւ երիտասարդական շրջանակներում։ Անցնող տարւայ ընթացքում, յաջորդաբար հինգ առիթներով, առցանց հանդիպումներ տեղի ունեցան Սփիւռքի հարցերին ծանօթ մասնագէտների, մտաւորականների, տեղեկատւական մարզի մասնագէտների եւ երիտասարդների հետ։ Այս հանդիպումների ընթացքում արծարծւեցին եւ քննարկւեցին մի շարք այժմէական խնդիրներ եւ կատարւեցին առաջարկներ։ Կաթողիկոսարանի նախաձեռնութեամբ կայացած յիշեալ հանդիպումների ընթացքում եղած քննարկումների ներկայացրած կարեւորութիւնը նկատի առնելով, շահեկան ենք նկատում ընդհանուր գծերով անդրադառնալ նրանցից իւրաքանչիւրին:

Ա) Առաջին հանդիպմանը, բացման մեր խօսքի մէջ, պարզելուց յետոյ «Սփիւռքի Տարի» հռչակելու շարժառիթները, ընդհանուր գծերով անդրադարձանք նոր ձեւաւորւող եւ յարափոփոխ սփիւռքեան միջավայրերի իրավիճակների իւրայատկութիւններին եւ տարբեր բնագաւառներում գործող աւանդական կառոյցների դիմագրաւած դժւարութիւններին: Յատկապէս շեշտեցինք ինքնութեան վերաբերող հիմնահարցերը։ Ապա մասնակիցները ներկայացրեցին հետեւեալ խնդիրները.–

- Համեմատական սփիւռքագիտութեան օգտագործումը:

- Ինքնութեան խնդիրների քննարկման տարբեր միջոցների որդեգրումը:

- Մեր կառոյցներից հեռու սփիւռքեան գոյավիճակների հասանելիութեան միջոցների որոնումը:

- Սփիւռքեան հարցերի ոլորտային-մասնագիտական քննարկումների ձեւաչափերի ճշտումը:

- Ըստ միջավայրի եւ իւրայատկութիւնների նկատառումներով ներգրաւման տարբեր ռազմավարութիւնների մշակումը:

- Ցանցային դրւածքի լիարժէք օգտագործման կարելիութիւնների ուսումնասիրութիւնը:

- Համացանցային տարածքների վրայ համախմբումների յառաջացումը:

- Սփիւռքի մարդուժի եւ կարողականութեան ցանկագրման եւ հաւաքագրման աշխատանքի կարեւորութիւնը:

- Երիտասարդութեան ուղղութեամբ թիրախային ծրագրեր մշակելու հրամայականը:

- Հայաստան, Արցախ եւ Սփիւռք կապերի ամրապնդման նոր հայեցակարգերի պատրաստութիւնը:

Վերոյիշեալ խնդիրների իրապաշտ, համապարփակ ու խորքային քննարկումը նկատւեց որպէս անհրաժեշտ մեկնակէտ՝ Սփիւռքի վերակազմակերպման գործընթացի։

Բ) Խորհրդակցութիւնների երկրորդ հանդիպման բացման մեր խօսքով ընդգծեցինք հետեւեալ կէտերը.–

- Արդեօք Սփիւռքը պատրա՞ստ է վերակազմակերպւելու։

- Իրապաշտ արժեւորման անհրաժեշտութիւնը, իբրեւ մեկնակէտ՝ հարցերի դիմագրաւման եւ լուծման եղանակների ճշտման։

- Սփիւռքի վերակազմակերպման աշխատանքների ծրագրաւորման գործընթացի մշակումը։ Այս ծիրում յոյժ կարեւոր նկատւեց եկեղեցու եւ իր շուրջ գործող մարմինների, միութիւնների եւ աւանդական կառոյցների դերը։

- Նոր օրակարգերի ճշտման հրատապութիւնը, ի հարկին՝ կառոյց, համակարգ, մեթոդաբանութիւն եւ կանոնագրութիւններ բարեփոխելու սկզբունքը:

Ապա, քննարկումը կենտրոնացաւ երեք հիմնահարցերի վրայ, որպէս ուղենիշ հետագայ աշխատանքների. հաւաքական արժէքներ, ինքնութիւն եւ մասնակցութիւն։

Գ) Խորհրդակցութիւնների երրորդ հանդիպմանը իրենց մասնակցութիւնը բերեցին մի խումբ երիտասարդներ, որոնք գործօն դերակատարութիւն ունեն իրենց գաղութների կեանքում:

Առաջին հերթին մենք դրւատեցինք երիտասարդների դրական ներգրաււածութիւնն իրենց գաղութների կեանքում եւ նախանձախնդրութիւնը՝ գաղութների վերանորոգման, ընդգծելով, որ որեւէ ընկերութիւն չի կարող յառաջդիմել առանց երիտասարդութեան, որովհետեւ երիտասարդութիւնն ընկերութեան աւիշն է ու ներկան՝ ո՛չ միայն ապագան։ Պարզեցինք Սփիւռքի դիմագրաւած մարտահրաւէրները եւ շեշտեցինք վերարժեւորման ու վերակազմակերպման աշխատանքների հրամայականը՝ երիտասարդների գործօն մասնակցութեամբ։ Նկատի ունենալով, որ Սփիւռքը թէ՛ Հայոց Ցեղասպանութեան հետեւանքով է առաջացել եւ թէ՛ Հայաստանի տնտեսական տագնապից մղւած արտագաղթած հայորդիներից բաղկացած, յիշեցրինք, որ Սփիւռքը մնայուն շարժման մէջ է։ Հետեւաբար, ճիշտ չէ ընդհանրական մօտեցումներով քննել եւ արժեւորել Սփիւռքը, միաժամանակ շեշտելով, որ գաղութների միջեւ հասարակաց գիծը հայկական ինքնութիւնն ու պատկանելիութիւնն է։ Քաջալերեցինք, որ երիտասարդութիւնը հետեւողի կրաւորական դերից դուրս գայ եւ ինքն իրեն տեսնի մասնակցող գործօն դերում։ Վերջապէս, յիշեցրինք, որ առցանց այս խորհրդակցութեան նպատակն է՝ լսել երիտասարդներին, իմանալ նրանց դժւարութիւնները, ակնկալութիւնները, եւ մանաւանդ նրանց տեսակէտները՝ համաշխարհայնացած աշխարհի եւ անցանկապատ ընկերութեան մէջ մեր ինքնութիւնն առողջ պահելու միջոցների մասին։

Ապա, յաջորդաբար երիտասարդներն անդրադարձան իրենց յուզող հարցերին։ Նրանք դրեցին մայրենի լեզւի օգտագործման նւազման եւ օտար լեզւամտածողութեան հարցը, ուղղագրութեան անբաւարար իմացութեան պատճառով առցանց հաղորդակցութեան մէջ լատինատառ գրելու հակումը, ընկերային ցանցերի վրայ Հայաստան-Սփիւռք յաճախ իրար չհասկանալու պատճառով իրար հակասելու երեւոյթը, օտար վարժարան յաճախելու անպատեհութիւնները, արհեստագիտութեան անբաւարար օգտագործումը, երիտասարդութեան մօտ ինքնաճանաչման վերաշեշտումը, Արցախեան վերջին պատերազմի պատճառով երիտասարդութեան մօտ յուսալքման հոգեվիճակը, ղեկավարութիւն-երիտասարդութիւն յարաբերութիւններին առնչւած խնդիրները եւ տնտեսական իրավիճակի հետեւանքով գաղութը լքելու հարցը։ Յիշեալ նիւթերի քննարկումների լոյսի տակ երիտասարդները նաեւ պարզեցին իրենց առաջարկները՝ կրթական, կազմակերպչական, արհեստագիտական եւ եկեղեցական մարզերին կապւած։ Լսելուց յետոյ մեր երիտասարդներին, մենք բարձր գնահատեցինք նրանց շինիչ ներդրումը եւ շեշտեցինք, որ այսօր չենք կարող խուսափել համաշխարհայնացման մշակոյթից. սակայն այս իրողութեան դիմաց հարկ է կառչել մեր ինքնութեանը, որը հիմնւած պէտք է լինի արժէքների եւ խարսխւած՝ իդէալների վրայ։ Անհրաժեշտ է մտածել այնպիսի հաւաքական արժէքների մի համակարգ յառաջացնելու մասին, որ ո՛չ հեռացնի մեզ ներկայ ընկերութիւնից եւ ոչ էլ կղզիացնի, այլ իրար հարստացնող մի ներքին յարակցութիւն ստեղծի երկուսի միջեւ:

Դ) Չորրորդ հանդիպումը յատկացւած էր տեղեկատւական մարզին։ Ընդհանուր գծերով պարզելուց յետոյ տեղեկատւական մարզի կարեւորութիւնը Սփիւռքի վերակազմակերպման աշխատանքներում, մասնակիցներից իւրաքանչիւրը ներկայացրեց մասնագիտական մի զեկոյց եւ ապա տեղի ունեցաւ լայն քննարկում։ Լուսարձակի տակ առնւեցին մասնաւորաբար հետեւեալ կէտերը.–

- Տւեալների հաւաքագրումը խիստ կենսական է Սփիւռքի գոյքագրման եւ մասնագիտական մարդուժի ցուցակագրման աշխատանքի համար։

- «Չիփ»-երի այսօրւայ արտադրութեան ճարտարագիտութիւնը հիմնւած է ծաւալի փոքրացման, բազմապատկւած տւեալների ներառման եւ արագութեան բազմապատկութեան սկզբունքների վրայ։ Հայկական տեղեկագիտական գործօնն այս նոր ուղղութիւնը նկատի պէտք է ունենայ իր ցանցային աշխատանքները կազմակերպելու ընթացքում։

- Այսօրւայ աշխարհակարգն աշխատում է ապակենտրոն, ապամեկուսացւող եւ անվերջ նորացւող դրութիւններով։ Մեր աշխատանքներում հարկ է այս աշխատակարգն ու գործելաոճը նկատի ունենալ՝ յատկապէս մեր դասական կառոյցներից դուրս գտնւող զանգւածների հետ կապ հաստատելու համար։

Ե) Հինգերորդ հանդիպման նպատակն էր ամփոփել ցարդ կատարւած քննարկումների հիմնական մտքերը եւ գործնական մօտեցումով ճշտել յառաջիկայ քայլերը։ Մեր թելադրութեամբ նկատի առնւեցին առանցքային երեք ուղղութիւններ. ախտաճանաչում, հակազդեցութիւն եւ գործընթաց։ Ապա պարզեցինք այն յատկանշական երեւոյթներն ու կատարւած առաջարկները՝ քաղւած թէ՛ առցանց հանդիպումներից եւ թէ՛ ընդհանրապէս Սփիւռքի տարւայ առիթով գրւած յօդւածներից։ Յիշեցրինք, որ Սփիւռքը ներկայ գոյավիճակից դուրս բերելու հրամայականը դարձել է հաւաքական մտահոգութիւն եւ գոյութենական խնդիր։ Յստակօրէն նշմարելի է երիտասարդութեան մօտեցումը, որ անյետաձգելի է նկատում Սփիւռքի վերակազմակերպումը, այլապէս, կարող է աւելի խորանալ անջրպետը՝ երիտասարդութեան եւ սփիւռքահայ կեանքի միջեւ։ Ընդգծեցինք նաեւ, որ «Սփիւռքի Տարւայ» նպատակն ակադեմական ուսումնասիրութիւն պատրաստելը չէ, այլ՝ տարբեր մարզերի վերարժեւորման ու վերանորոգման աշխատանքների համար շօշափելի տւեալների վրայ հիմնւած ծրագիր մշակելն ու գործընթաց ճշտելն է:

Զ) Ազգային Ընդհանուր Ժողովին ուղղած մեր պատգամում, ինչպէս նաեւ Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան Կրօնական ու Քաղաքական Ժողովների տեղեկագրերում լայն տեղ էր յատկացւել Սփիւռքի վերակազմակերպմանը։ Ժողովն իր կարգին առանձին նիստով եւ լայն քննարկումով շեշտեց Սփիւռքի վերակազմակերպման յոյժ կարեւորութիւնը եւ այդ գործընթացին սկիզբ տալու անհրաժեշտութիւնը՝ մասնաւորաբար թեմերի կողմից։

Արդարեւ, «Սփիւռքի Տարւայ» առիթով տեղի ունեցած քննարկումները, գրաւոր թէ առցանց, պարզեցին հասարակաց նո՛յն մտահոգութիւնները, թէ՝ Սփիւռքը հայօրէն արագ մաշման ընթացքի մէջ է, մեր կառոյցներն սկսել են կորցնել իրենց այժմէականութիւնը, եւ հետեւաբար, անհրաժեշտ է Սփիւռքի վերակենսաւորումը՝ մեր կեանքը շրջապատող ներկայ պայմանների եւ իրականութիւնների լոյսի տակ։ Արդարեւ, յատկապէս անցնող տարւայ ընթացքում այս բոլորի ականատես ու ականջալուր լինելուց յետոյ, եկանք այն համոզման, որ Սփիւռքի գծով արտայայտւած հաւաքական մտահոգութիւնն այնքան խոր է, եւ կատարւելիք աշխատանքի ծաւալն այնքան մեծ ու նրա յստակեցումը՝ այնքան էական, որ կարելի չէ այս բոլորը խտացնել մէկ տարւայ ժամանակամիջոցի մէջ։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է այս ուղղութեամբ կատարւող քննարկումները շարունակել, մասնակցութեամբ թեմական ու համայնքային ներկայացուցիչների, մտաւորականների, կառոյցների պատասխանատուների եւ զանազան մարզերի մասնագէտների՝ քննարկումներից դէպի վերակազմակերպում ուղղւելու հեռանկարով։

ԻՆՉՊԷ՞Ս ԿԱՐԵԼԻ Է ԻՆՔՆԱՔՆՆՈՒԹԻՒՆԻՑ ՈՒՂՂՒԵԼ ԴԷՊԻ ՎԵՐԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ

Սփիւռքի վերակազմակերպման պահանջը փաստօրէն դարձել է անյետաձգելի մտահոգութիւն։ Սփիւռքի ներկայ վիճակի երկարաձգումը նշանակում է Սփիւռքի գունաթափումը, կազմալուծումն ու մաշումը։ Անհրաժեշտ է հաւաքական ճիգով Սփիւռքին նոր կենսունակութիւն ներարկել՝ այն դարձնելով ներկայ աշխարհի իրականութիւններին եւ մարտահրաւէրներին համահունչ։ Բնականաբար սա դիւրին ու հեզասահ աշխատանք չէ։ Այսօր Սփիւռքը ներկայացնում է զանազանութիւնների, հակասութիւնների եւ անորոշութիւնների խայտաբղէտ մի պատկեր։ Հետեւաբար, Սփիւռքի նկատմամբ չի կարելի միաձեւ ու միանւագ մօտեցումներ որդեգրել։ Գաղութներն ապրում են տարբեր միջավայրերի մէջ. իրենց ներքին դրւածքները տարբեր են. կազմակերպչական տարբեր դրութիւններով են ղեկավարւում եւ ենթակայ են տարբեր ազդեցութիւնների։ Այլ խօսքով՝ մեր հաւաքական մտահոգութիւնը, նախանձախնդրութիւնն ու յանձնառութիւնը չեն ենթադրում անպայման հաւաքական գործընթացի եւ օրակարգի ճշտում։ Հարկ է նկատի ունենալ իւրաքանչիւր գաղութ կամ թեմ իր իւրայատկութիւններով, կարիքներով ու առաջնահերթութիւններով, բնականաբար, մեկնելով հաւաքական սկզբունքներից ու նպատակներից։ Մեր հայեցակէտով, յատկապէս հետեւեալ սկզբունքներն ու նպատակները պէտք է դառնան առաջնորդող ուղեգիծը եւ մղիչ ուժը Սփիւռքի վերակազմակերպման.–

- Վերարժեւորման ենթարկել Սփիւռքի մէջ ապրող հայի ինքնաճանաչումը՝ համաշխարհայնացած մշակոյթի լոյսի տակ։

- Հայ կեանքում առանցքային դերակատարութիւն ունեցող եկեղեցու բարեկարգումը նկատել առաջնային՝ այն պատշաճեցնելով ներկայ ժամանակների եւ որոշ չափով միջավայրի իւրայատկութիւններին ու պայմաններին։

- Մեր համայնքներում գործող կազմակերպութիւնների ինքնաքննութիւնը եւ գործունէութեան վերարժեւորումը կատարել նոր հրամայականների լոյսի տակ։

- Մեր կառոյցներից եւ ընդհանրապէս հայ կեանքից հետզհետէ հեռացող երիտասարդութեան հայ կեանքի մէջ ներգրաւումը ապահովել երկխօսութեան ճամբով։

- Հայ կեանքի բոլոր բնագաւառներում եւ բոլոր մակարդակների վրայ կնոջ աւելի լայն ու գործօն դերակատարութիւնն երաշխաւորել:

- Համայնքի կեանքի զանազան մարզերում մասնագէտների ներդրումը դարձնել աւելի աշխոյժ ու հետեւողական։

ԹԵՄԵՐԻ ՎԵՐԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ

Սփիւռքի վերակազմակերպման մէջ կենտրոնական տեղ են գրաւում թեմերը։ 2022 Սփիւռքի Տարւայ մեր հռչակագրի մէջ անդրադառնալով թեմերի վերակազմակերպմանը՝ ասացինք. «Աւանդական Սփիւռքի կեանքը կազմակերպւել է եկեղեցու շուրջ։ Իւրաքանչիւր գաղութ եկեղեցին նկատել է իր հաւաքական կեանքի կենտրոնը եւ նրա շուրջ հիմնել զանազան մարզերին առնչւած իր հաստատութիւնները։ Փաստօրէն եկեղեցին չի կարողացել քայլ պահել կեանքի յարափոփոխ պայմանների հետ։ Եկեղեցու բարեկարգումը հրամայական է։ Եկեղեցի-ժողովուրդ յարաբերութիւնը նոր որակ ու ոճ պէտք է ստանայ եւ եկեղեցին պէտք է դառնայ ծառայական ներկայութիւն՝ ժողովրդի կեանքում։ Ուստի, նկատի ունենալով եկեղեցու առանցքային դերը որեւէ գաղութի կեանքում, գաղութի վերակազմակերպումը հարկ է սկսել թեմական կեանքից»:

Այս համոզումից մեկնած, թելադրում ենք որդեգրել հետեւեալ մօտեցումն ու գործընթացը.–

1) Նպատակ. կատարւելիք աշխատանքը հարկ է ըմբռնել վարչակազմակերպչական վերակազմակերպումից այն կողմ, որպէս վերանորոգում եւ վերաշխուժացում եկեղեցու կեանքի, վկայութեան, ծառայութեան եւ առաքելութեան՝ նոր հրամայականների լոյսի տակ։

2) Մօտեցում. անհրաժեշտ է մէկ կողմից նկատի ունենալ մեր եկեղեցու աւանդութիւնները եւ ուսուցումները, եւ միւս կողմից՝ տեղական իւրայատուկ պայմանները։ Թեմական նեղ սահմաններում չպէտք է կատարւի յիշեալ աշխատանքը, այլ՝ համագաղութային մասշտապով, նկատի ունենալով նաեւ քոյր կազմակերպութիւնների տեսակէտն ու սպասումը։ Պատրաստւելիք ծրագիրը պէտք է լինի իրապաշտ, հեռու՝ տեսական, պատահական եւ ժամանակավրէպ մօտեցումներից։

3) Մասնակիցներ. Առաջնորդ Սրբազանի նախագահութեամբ սպասելի է, որ ներկայ աշխատանքին գործնապէս մասնակից դառնան Ազգային Վարչութիւնը, յարակից մարմինները, հոգեւոր դասը, մասնագէտներ, երիտասարդներ, զանազան կառոյցների պատասխանատուներ։ Բնականաբար իւրաքանչիւր թեմ իր հայեցողութեամբ է ճշտում աշխատանքի ընթացքն ու մեթոդը:

4) Գործադրութիւն. իւրաքանչիւր թեմի կողմից պատրաստւելիք ծրագիրը հարկ է մշակել որպէս գործադրելի ուղեգիծ եւ ոչ թէ որպէս սոսկ ուսումնասիրութիւն։ Ծրագրի գործադրութիւնը հարկ է, որ կատարւի հանգրւանային ընթացքով:

5) Վերակազմակերպման ենթակայ կառոյցներ եւ միաւորներ.

ա.- Ծուխ. ծուխը հիմքն է կազմում եկեղեցու կեանքի ու առաքելութեան, եւ այս պարագային՝ թեմին։ Թեմը կազմակերպել նշանակում է նախ ծուխը կազմակերպել։ Ծուխը պէտք է դառնայ աշխատանքների կիզակէտը։ Այս նպատակն իրագործելու համար.–

Առաջին. յատուկ կարեւորութիւն պէտք է տրւի հոգեւոր հովւին։ Արդարեւ, հոգեմտաւոր զարգացում ու կոչման գիտակցութիւն ունեցող եւ իր հօտի հետ մնայուն կապ պահող հոգեւոր հովիւը առանցքային դեր կարող է ունենալ ծուխի վերակազմակերպման, ծաւալման ու աշխուժացման մէջ։ Հոգեւոր հովւի քարոզները պէտք է լինեն ամփոփ ու այժմէական։ Հոգեւոր հովիւը կոչւել է ճիշտ կերպով եւ առաւելագոյն չափով օգտագործել ընկերային ցանցը՝ ժողովրդի հետ կենդանի կապ պահելու համար։ Այս ծիրում սուրբ-գրային խորհրդածութիւնները, սուրբերի եւ տօների մասին ամփոփ տեղեկութիւնների, ինչպէս նաեւ Ազգային Առաջնորդարանին եւ մեր սուրբ Աթոռին առնչւած գլխաւոր լուրերի փոխանցումը ծուխի ժողովրդին նկատում ենք անհրաժեշտ։ Տնօրհնէքը, զանազան առիթներով ընտանիքներին այցելելը, եկեղեցու սրահում կազմակերպւելիք հաւաքներն եւս մեծապէս նպաստում են եկեղեցի-ժողովուրդ առաւել մերձեցմանը։ Հոգեւոր հովիւը յատուկ ուշադրութիւն պէտք է դարձնի դպրաց դասի կազմակերպմանը եւ ընդհանրապէս՝ ծիսակատարմանը։ Անհրաժեշտ է, որ Առաջնորդ Սրբազանը մօտից հետամուտ լինի հոգեւոր հովւի գործունէութեանը։ Հոգեւոր դասի յատուկ հաւաքների կազմակերպումը, հոգեւոր հովիւների աշխատանքի յատուկ ուղեգծի ճշտումը, պարբերաբար հովիւների այլ ծուխեր տեղափոխութիւնը կարող են դրական դեր ունենալ ծուխերի եւ ընդհանրապէս թեմի կեանքի ու առաքելութեան աշխուժացման մէջ:

Երկրորդ, հոգեւոր հովւի կողքին, հոգաբարձութիւնն եւս կարեւոր դեր ունի կատարելիք ծուխի հզօրացման մէջ։ Հետեւողական ճիգ պէտք է թափել երիտասարդացնելու հոգաբարձական կազմերը՝ նւիրեալ ու աշխատունակ անձեր պաշտօնի կոչելով։ Հոգաբարձական կազմերում տիկնանց ներկայութիւնը կենսական է: Հոգաբարձութիւնը, Առաջնորդ Սրբազանի հետ խորհրդակցաբար, պէտք է մօտից հետեւի հոգեւոր հովւի աշխատանքներին։ Հոգեւոր հովիւը հարկ է, որ նախագահի հոգաբարձութեան ժողովներին եւ մասնակից դառնայ ճշտւած ծրագրերի իրագործմանը:

Երրորդ, Ներդաշնակ ու սերտ գործակցութիւնը ծուխի եւ Ազգային Առաջնորդարանի միջեւ հրամայական է։ Թեմը ծուխերի ամբողջութիւնն է։ Ծուխը համարատու է Առաջնորդ Սրբազանին եւ Ազգային Վարչութեան։ Այս շրջագծում, անհրաժեշտ է մէկ կողմից՝ ամուր պահել համարատւութիւնը Ազգային Առաջնորդարանի նկատմամբ, եւ միւս կողմից՝ յարգել որոշ սահմաններում ծուխի ներքին ազատութիւնը, նկատի ունենալով երբեմն ծուխերի ունեցած աշխարհագրական հեռաւորութիւնը եւ տարբեր պայմանները:

6) Վերաշխուժացման կարօտ մարզեր.-

ա.- Քրիստոնէական դաստիարակութիւն. հարկ է, որ յատուկ կարեւորութիւն տրւի քրիստոնէական դաստիարակութեանը թէ՛ թեմական եւ թէ՛ ծխային մակարդակների վրայ։ Բնականաբար, ծրագրման եւ աշխատանքի կենտրոնը հարկ է լինել Ազգային Առաջնորդարանը։ Սակայն ներդաշնակութիւն պէտք է ստեղծւի Ազգային Առաջնորդարանի եւ ծուխի միջեւ՝ բնականաբար միշտ նկատի ունենալով տեղական պայմանները։ Ժողովրդային հրատարակութիւնները (աղօթք, սուրբերի կեանք, աստւածաշնչական խորհրդածութիւն, եւլն.) նկատում ենք կարեւոր։ Սուրբ Գրոց սերտողութիւնն անհրաժեշտ է նոր մեթոդներով կատարել, ինչպէս նաեւ յատուկ տեղ տալ մեր եկեղեցու սուրբերին, աւանդութիւններին, դաւանական ու բարոյական ուսուցումներին եւ ներկայ ընկերութեան հետ աղերս ունեցող ընկերաբարոյական հարցերին։ Կիրակնօրեայ վարժարանների վերակազմակերպումն ու նրանց գործունէութեան ծաւալումը, մեր վարժարաններում կրօնագիտական նիւթերի դասաւանդումն ու բարոյախօսական պահերի հաստատումը նկատում ենք խիստ հրամայական՝ մեր նոր սերնդների քրիստոնէական եւ հայեցի կազմաւորման իմաստով։

բ.- Ընկերային ծառայութիւն. ընկերային ծառայութիւնը մեր եկեղեցու առաքելութեան կարեւոր տարածքներից մէկն է։ Այս աշխատանքն առաւելաբար ուղղւած կարող է լինել մարդասիրական բնոյթ ունեցող պարագաների, հիւանդների, բանտարկեալների եւ կամ նոր հաստատւած ընտանիքների։ Եկեղեցին պէտք է միշտ պատրաստ լինի իր խնամքին յանձնւած հօտի ընկերային զանազան կարիքների առաւելագոյն չափով օգտակար լինելու։ Այս շրջագծում, հոգեւոր հայրերի կողմից հետեւողական այցելութիւնը հիւանդանոցներ եւ ծերանոցներ՝ կենսական է:

գ.- Երիտասարդութիւն. երիտասարդութիւնը մեր եկեղեցու շուրջ համախմբելն առաջնահերթութիւն է։ Այս ուղղութեամբ յատուկ ծրագրեր հարկ է որ պատրաստւեն եւ Ազգային Առաջնորդարանի ու ծուխերի կողմից համադրւած կերպով իրականացւեն՝ երիտասարդների մասնակցութեամբ։ Երիտասարդ տարրեր հարկ է նշանակել թեմական բոլոր մարմիններում։ Պէտք է երկխօսութիւն ստեղծել երիտասարդութեան հետ եւ վստահել նրանց՝ փոխանակ նրանց հեռու պահելու մեր կառոյցներից եւ ընդհանրապէս մեր հաւաքական կեանքից:

դ.- Միջ-եկեղեցական եւ միջ-կրօնական յարաբերութիւն. ներկայ աշխարհի մէջ միջ-եկեղեցական եւ միջ-կրօնական յարաբերութիւնը դարձել է անհրաժեշտութիւն։ Գրեթէ բոլոր թեմերում գտնւում են քրիստոնեայ եւ այլ կրօնների պատկանող համայնքներ ու կազմակերպութիւններ։ Հետեւաբար, կարեւոր ենք նկատում նրանց հետ թեմի յարաբերութիւնը։ Փոխադարձ այցելութիւններն ու կարեւոր ձեռնարկների մասնակցութիւնը մեծապէս նպաստում են յարաբերութեան ամրապնդմանը:

7) Գործակցութիւն Հայ Կաթողիկէ եւ Հայ Աւետարանական եկեղեցիների հետ. մեր սուրբ Աթոռը միշտ դրական գործակցութիւն է ունեցել մեր ազգի անբաժան մասը նկատւող եւ մեր համայնական կեանքի մէջ գործող ու ծառայող Հայ Կաթողիկէ եւ Հայ Աւետարանական եկեղեցիների հետ։ Անհրաժեշտ է, որ նոյն ոգով գործակցութիւնը ներդաշնակ ու համադրւած կերպով շարունակւի ծխային թէ թեմական ծիրում՝ մասնաւորաբար համահայկական ու ներգաղութային ընդհանրական խնդիրների շուրջ:

8) Գործակցութիւն քոյր կազմակերպութիւնների հետ. թեմերում գործող կազմակերպութիւնների հետ գործակցութիւնը հրամայական է։ Թեմը գաղութից անկախ միաւոր չէ. թեմը ժողովուրդն է։ Հետեւաբար, ժողովրդի կեանքի մէջ ծառայող կազմակերպութիւնների հետ Ազգային Առաջնորդարանի՝ թեմական մակարդակի վրայ, եւ ծուխի՝ ծխային մակարդակի վրայ, սերտ գործակցութիւնը մեծապէս կարող է նպաստել գաղութի վերակազմակերպմանը։ Այս հեռանկարով թելադրելի է, որ թեմի վերակազմակերպչական աշխատանքներին մասնակից դառնան նաեւ քոյր կազմակերպութիւնները:

9) Վարչակազմակերպչական. շրջանների պայմաններին համաձայն՝ հաստատել նոր ծուխեր եւ անհրաժեշտութեան պարագային մեծ ծուխերը ներքին բաժանումների ենթարկել։ Ի հարկին ստեղծել առաջնորդական փոխանորդութիւններ թէ՛ հեռաւոր շրջանների յատուկ եւ թէ՛ Առաջնորդարանում՝ յատուկ առաքելութիւն յանձնելով փոխանորդին։ Ազգային Վարչութիւնն իր կողքին պէտք է ունենայ կրթական, տնտեսական ու կալւածական եւ, ի պահանջ հարկին, այլ մասնագիտական յանձնախմբեր, որպէսզի իր աշխատանքը լինի աւելի կազմակերպ ու համապարփակ:

10) Կանոնագրային. հակառակ այն իրողութեան, որ թեմերի կանոնագրութիւններն ենթակայ են մնայուն բարեփոխութեան, այդուհանդերձ նրանք կարիքն ունեն իրապաշտ մօտեցումով վերանայման, նկատի ունենալով թէ՛ թեմերում եւ թէ՛ շրջապատում տեղի ունեցող արագ փոփոխութիւնները:

Ահաւասիկ ընդհանուր գծերով մեր պատկերացումը թեմերում կատարւելիք վերակազմակերպչական աշխատանքների գծով։ Ներկայ տարւայ ընթացքում յաջորդաբար այցելելու ենք մեր թեմերը, եւ նախապէս ճշտւած օրակարգի համաձայն աշխատանքային հանդիպումներ կունենանք Առաջնորդ Սրբազանների, հոգեւոր դասի եւ Ազգային Իշխանութիւնների հետ: Յաջորդող տարւան թեմերի պատասխանատու մարմիններն այցելելու են Անթիլիասի Մայրավանք եւ իրենց աշխատանքների մասին կը զեկուցեն մեզ եւ Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան խառը Ժողովին։ Քննարկման, խորհրդակցութեան ու ծրագրման աշխատանքներին կը յաջորդի գործադրման գործընթացը։ Նշեալ ծրագրի իրականացումը մեր սուրբ Աթոռի ժամանակակից պատմութեան մէջ մեծ իրագործում կը լինի, ինչպէս նաեւ ազդանշանն եւ ուղենիշը կը դառնայ ողջ Սփիւռքի վերակազմակերպման։ Ա՛րդ, մեր դիմաց գտնւում է իրագործելի հսկայ եւ անյետաձգելի մի աշխատանք, որին, Աստծու օրհնութեամբ, մեր թեմերը կոչւած են լծւելու հաւաքական ճիգով եւ պատասխանատու ոգով ու բարձրագոյն աստիճանի նւիրումով՝ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ամբողջական զօրակցութեամբ:

Ձեզ մաղթում ենք յաջողութիւն:

Հայրական ջերմ սիրով,

Աղօթարար՝