Երկուշաբթի, 4 եւ Երեքշաբթի, 5 Յուլիս 2022-ին, նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Սրբազնագոյն Կաթողիկոսին, Հայրապետանիստ Անթիլիասի Մայրավանքի Վեհարանի դահլիճին եւ Կիլիկիա թանգարանի սրահին մէջ կայացաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Միաբանական Ընդհանուր Ժողովը։
Վեհափառ Հայրապետին նախագահութեամբ ու միաբան հայրերու մասնակցութեամբ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարին մէջ տեղի ունեցած ժամերգութեան աւարտին, հոգեհանգստեան պաշտօն կատարուեցաւ անցնող քանի տարիներուն Կիլիկեան Ուխտի Միաբանութենէն առ յաւէտ հեռացած վախճանեալ միաբաններու հոգիներուն համար։
Եկեղեցական արարողութենէն ետք, Վեհարանի Դահլիճին մէջ, Տէրունական աղօթքով սկիզբ առաւ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովի բացման նիստը։ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովի կազմակերպիչ յանձնախումբի ատենապետ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանի բացատրական խօսքէն ետք տեղի ունեցաւ ժամանակաւոր եւ մնայուն դիւաններու ընտրութիւն, օրինականացնելու ժողովական ընթացքը։ Ժամանակաւոր դիւանն էր Միաբանութեան երիցագոյն եւ կրտսերագոյն անդամները՝ Գերշ. Տ. Սուրէն Արք. Գաթարոյեան եւ Հոգշ. Տ. Ազատ Աբղ. Ֆիլիքեան. իսկ մնայուն դիւանը՝ համա-ատենապետներ Գերշ. Տ. Օշական Արք. Չօլոյեան ու Գերշ. Տ. Մեսրոպ Եպս. Սարգիսեան. ատենադպիրներ՝ Գերպ. Տ. Պօղոս Ծ. Վրդ. Թինքճեան եւ Հոգշ. Տ. Պարոյր Վրդ. Շէրնէզեան։ Ժողովը նաեւ ընտրեց Բանաձեւի Յանձնախումբը՝ Գերշ. Տ. Գրիգոր Եպս. Չիֆթճեան, Գերպ. Տ. Ստեփանոս Ծ. Վրդ. Փաշայեան եւ Գերպ. Տ. Շնորհք Ծ. Վրդ. Աշըգեան։ Հուսկ, Վեհափառ Հայրապետը փոխանցեց իր հայրական խօսքն ու պատգամը։
Նորին Ս. Օծութիւնը իր հայրական սէրն ու օրհնութիւնը փոխանցելէ ետք միաբան հայրերուն՝ շեշտեց, որ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովին նպատակն է, իբրեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթղիկոսութեան ուխտեալ միաբաններ, միասնաբար քննել, անդրադառնալ եւ բարձրաձայն մտածել եւ լուծումներու մասին խորհիլ ներկայ ժամանակներուն եկեղեցիին, եկեղեցականին ու մեր ժողովուրդին կեանքը յուզող խնդիրներու եւ մարտահրաւէրներու մասին։ Վեհափառ Հայրապետը անդրադարձաւ Միաբանութեան անդամներուն վարքագծերուն եւ նոր օրերու պայմաններու հարցերը լուսարձակի տակ բերաւ՝ յորդորելով յատկապէս նոր սերունդի միաբանները, պահպանելու Կիլիկեան միաբանի աւանդական կեցուածքներն ու ըմբռնումները՝ հոգեւորական ասպարէզին նկատմամբ: Վերջապէս, միաբան հայրերու միջեւ սիրոյ ու եղբայրութեան զգացումներուն ամրապնդման կարեւորութիւնը շեշտեց Նորին Ս. Օծութիւնը:
Հայրապետին խօսքէն ետք, երկրորդ նիստին, Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեան ընթերցեց Տնօրէն ժողովի զեկոյցը, որմէ ետք Գերշ. Տ. Նարեկ Արք. Ալեէմէզեան ընթերցեց կանոնագրութեան զեկոյցը։ Ապա, կատարուեցաւ Տնօրէն ժողովի նոր անդամներու ընտրութիւնը, որոնք կը բաղկանային հետեւեալ միաբաններէն՝ (Գերշ. Տ. Մակար Եպս. Աշգարեան, Գերպ. Տ. Փառէն Ծ. Վրդ. Վարդանեան, Հոգշ. Տ. Պարոյր Վրդ. Շէրնէզեան, Հոգշ. Տ. Յովակիմ Վրդ. Բանճարճեան եւ Հոգշ. Տ. Զաւէն Վրդ. Նաճարեան)։
Ժողովը յաջորդական եօթը նիստերու ընթացքին գլխաւոր չորս դասախօսութիւններու, զեկոյցներու եւ քննարկումներու ընդմէջէն մտասեւեռումի նիւթ դարձուց հետեւեալ թեմաները.- ա) «Միաբանութիւն եւ Առաքելութիւն» (Գերշ. Տ. Վարուժան Արք. Հերկելեան եւ Գերշ. Տ. Անուշաւան Արք. Դանիէլեան). բ) «Դպրեվանքի Առաքելութեան Վերարժեւորում» (Գերշ. Տ. Թորգոմ Եպս. Տօնոյեան եւ Հոգշ. Տ. Պարոյր Վրդ. Շէրնէզեան). գ) «Միջ-եկեղեցական եւ միջ-Կրօնական» (Գերպ. Տ. Սեպուհ Արք. Սարգիսեան եւ Գերպ. Տ. Հրանդ Ծ. Վրդ. Թահանեան). դ) «Գործակցութիւն Նուիրապետական Աթոռներու Հետ» (Գերշ. Տ. Շահէ Արք. Փանոսեան եւ Գերշ. Տ. Նարեկ Արք. Ալեէմէզեան):
Իւրաքանչիւր դասախօսութենէ ետք միաբան հայրեր չորս խումբերու բաժնուելով տուեալ նիւթին շուրջ քննարկումներ կատարեցին եւ Միաբանութեան առաքելութիւնը առաւել եւս կենսագործելու նպատակադրող առաջարկներ կատարեցին եւ ապա, նիստերու աւարտին բանաձեւի յանձնախումբը ժողովին ներկայացուց Միաբանութեան ծառայական առաքելութեան յառաջիկայ շրջանի ուղեցոյցը, ուր յստակօրէն պարզուած էր Վեհափառ Հայրապետին կատարած ցուցմունքները ու թելադրանքները։
Երկօրեայ դասախօսութեանց եւ քննարկումներու աւարտին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Սրբազնագոյն Հայրապետը փոխանցեց իր հայրական եզրափակիչ խօսքը։ Ան լուսարձակի տակ առնելով մեր Ս. Աթոռին առաքելութեան յատկանշական բնագաւառները՝ շեշտեց, որ այսօր հայ եկեղեցւոյ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ս. Աթոռը կը գտնուի բարձրունքի վրայ, սակայն պէտք չէ մեր հասած բարձրունքով գոհանանք եւ բաւարարուինք, այլ պէտք է ամէն օր նոր նուաճումներ արձանագրենք։ Վեհափառ Հայրապետը ընդգծեց, որ հոգեւորականի կեանքին առանցքը կը կազմէ հոգեմտաւոր կազմաւորումը, որպէսզի ան կարողանայ քայլ պահել այսօրուան աշխարհին հետ եւ մեր ժողովուրդի զաւակներուն կարիքները հոգայ՝ միշտ ըլլալով անոնց հետ ու անոնց կողքին։
Իր խօսքի աւարտին, Վեհափառ Հայրապետը իր հայրական օրհնութիւնները փոխանցեց Միաբան Հայրերուն՝ անոնց մաղթելով յաջողութիւն եւ յարատեւ վերելք իրենց եկեղեցական ու ազգային ծառայական կեանքին ու առաքելութեան մէջ։
Երկօրեայ Ժողովը փակուեցաւ «Աշակերտք Քրիստոս»ի շարականի, «Կիլիկիա» օրհներգի եւ «Ի վեհ Բարձանց» Հայրապետական մաղթերգի միաբան հայրերու միաբերան երգեցողութեամբ։ Հուսկ, Վեհափառ Հայրապետը «Պահպանիչ» աղօթքով օրհնեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնն ու անոր Միաբանութիւնը։
Վեհափառ Հայրապետին բացման թէ եզրափակիչ հայրական խօսքերը ուղեցոյց հանդիսացան Միաբանութեան յառաջիկայ կեանքին ու գործունէութեան: Միաբանական Ընդհանուր Ժողովը առիթ հանդիսացաւ Կիլիկեան Միաբանական Ուխտին վերանորոգման: Միաբան հայրերուն ժամերգութեանց եւ Ս. Պատարագի հաւաքական մասնակցութիւնը առաւել եւս զօրացուց Կիլիկեան Միաբանութեան պատկանելիութիւնը եւ մեր Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ս. Աթոռին նկատմամբ իւրաքանչիւր միաբանի հաւատարմութիւնը: Երէց եւ նոր սերունդներու միաբաններու միասնական քննարկումներն ու սրտբաց զրոյցները փոխադարձ սիրոյ ու անկեղծութեան մթնոլորտի մէջ տեղի ունենալով, առաւել եւս սերտացուցին անոնց միջեւ եղբայրական կապը:
Նշենք, որ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովէն բանաւոր բացակայ էին վեց միաբան հայրեր
Անցնող շաբաթավերջին, արժանավայել կերպով նշեցինք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան արժանընտիր գահակալին՝ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Սրբազնագոյն Վեհափառ Կաթողիկոսին գահակալութեան 27 ամեակը։ Այս առիթով, Կիրակի, 3 Յուլիս 2022-ին, Անթիլիասի Մայրավանքի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարին մէջ մատուցուած Ս. եւ Անմահ Պատարագի ընթացքին կատարուեցաւ Հայրապետական Մաղթանք։ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ուխտեալ միաբան հայրեր Ս. Խորանէն ընթերցեցին Աւետարանական հատուածներ եւ աղօթքներ՝ գոհութիւն ու փառք տալով Աստուծոյ եւ աղերսելով, որ Տէրը Հայրապետին առողջ ու ծառայութեամբ բեղուն երկար կեանք պարգեւէ, իսկ հայ եկեղեցւոյ եւ ի մասնաւորի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան՝ անսասանութիւն։
Հայրապետին նախագահութեամբ Ս. Պատարագը մատուցեց Կաթողիկոսարանի Քրիստոնէական Դաստիարակութեան բաժանմունքի վարիչ Գերշ. Տ. Մակար Եպս. Աշգարեանը, իսկ յաւուր պատշաճի քարոզեց Կիլիկիա մատենադարանի տեսուչ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանը։ Ս. Պատարագին երգեցողութիւնը կատարեց Կաթողիկոսարանիս Շնորհալի երգչախումբը՝ ղեկավարութեամբ Հոգշ. Տ. Զաւէն Վրդ. Նաճարեանի։
Ս. Պատարագին ներկայ էին Ազգային Կեդրոնական Վարչութեան անդաներ, լիբանանահայ երեք կուսակցութիւններու եւ պատկան մարմիններու ներկայացուցիչներ, ազգային երեսփոխաններ, բարերարներ, ինչպէս նաեւ Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեան արարողութեան համար Լիբանան ժամանած ուխտաւորներ։
Հայրապետական Մաղթանքին յաջորդեց Շահան Սրբազանին քարոզը։ Ան իր քարոզին (Եբր 6.18-19) ընթացքին անդրադարձաւ, Հայ Եկեղեցւոյ կեանքին մէջ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան կեդրոնական դերակատարութեան, յատկապէս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետի գահակալութեամբ սկիզբ առած այն նոր ընթացքին, որ նոր հորիզոններու դիմաց բանալով յաղթական երթի առագաստները, հայութեան նաւը առաջնորդեց եւ կը շարունակէ նո՛յն ոգիով ու յանձնառութեամբ՝ դէպի ափունքը խաղաղութեան նորոգուած նաւահանգիստին՝ մէկ ու միասնական հայութեան եւ հայրենիքին:
Ապա, օրուան խորհուրդին եւ տօնին ընդառաջ, Սրբազանը հայրը Հայրապետին անսակարկ նուիրումի 27 տարիներու «հաւատքի առաքելութիւն»ը յատկանշեց՝ (ա) հոգեւոր կեանքի վերաշխուժացումով (եկեղեցաշինութիւն, Դպրեվանքի նոր սերունդներու պատրաստութիւն, Միաբանութեան թիւի եռապատկում, քրիստոնէական դաստիարակութեան ծաւալում), (բ) մտաւորական իր փորձառութեամբ մշակութային վերելքով (միաբաններու համալսարանական ուսման ծրագրի յաջողութիւն, մտաւորականներու համախմբում, արեւմտահայերէնի պաշտպանութեան ծրագիրներ, հայագիտական կեդրոնի հաստատում, գիտաժողովներու կազմակերպում, հրատարակչական գործունէութեան ընդարձակում), (գ) համահայկական կարեւորագոյն խնդիրներուն իր զօրեղ ներկայութեամբ ու գործնական մասնակցութեամբ (Հայաստանի ու Արցախի Հանրապետութեանց թէ Սփիւռքի, Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ իրաւունքներու վերատիրացման պահանջատիրութիւն), (դ) բազմաբնոյթ ու բազմամակարդակ յարաբերութիւններու մշակումով (ներհայկական, միջ-եկեղեցական ու միջ-կրօնական, միջազգային):
Եւ սրբազանը եզրափակելով՝ ըսաւ. «Կիլիկիան Ս. Աթոռը նոր փայլք ու հմայք ստացաւ Վեհափառ Հայրապետով, որ իր ծառայութեան 27 տարիները լեցուց եւ կը շարունակէ լեցնել մեզ հարստացնող այնպիսի իրագործումներով, զորս Հայրապետական Մաղթանքի առիթով արտասանուած որեւէ խօսքի մէջ կարելի չէ ամփոփել: Վեհափառը ո՛չ միայն մեր պատմութեան եզակի նկատուող անձերէն մէկն է, այլ գլխագիր եզակի Վեհափառն է»: Արեւշատ, առողջ ու արգասաբեր երկար տարիներու մաղթանքով քարոզիչ սրբազանը աւարտեց իր խօսքը:
Ս. Պատարագի աւարտին, Վեհափառ Հայրապետին գլխաւորութեամբ, Հայրապետական թափօրով հաւատացեալները ուղղուեցան Վեհարանի դահլիճ, ուր Շնորհալի երգչախումբը հրամցուց փունջ մը ազգային երգեր։ Հուսկ, Հայրապետը սրտի խօսք առնելով՝ յատուկ ուրախութեամբ ողջունեց թեմակալ առաջնորդները, միաբան հայրերը, թեմերուն ներկայացուցիչները եւ ի մասնաւորի՝ հայկական պատմական երեք կուսակցութիւններուն վերին մարմիններուն ներկայացուցիչներուն ներկայութիւնը Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ՝ յայտնելով, որ յատկապէս յետ-ցեղասպանութեան ժամանակաշրջանին, անոնք Սփիւռքի կազմակերպման, վերակազմակերպման ու ծաղկման, ինչպէս նաեւ հայ դատի պահանջատիրական աշխատանքներուն մէջ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան կողքին, առանցքային դերակատարութիւն ունեցան եւ կը շարունակեն իրենց կարեւոր գործունէութիւնը՝ բնականաբար նաեւ Հայաստանի եւ Արցախի մէջ։ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը մեր բոլորին տունն է, մեր ազգի տունն է։ Այս տան հիմերը բարձրացած են մեր հաւաքական հաւատքին, արժէքներուն, սկզբունքներու եւ իտէալներու վրայ։ Անսասան է Մեծի Տանն Կիլկիոյ Կաթողիկոսութիւնը, որովհետեւ կը հաւատայ գերագոյն արժէքներու, սկզբունքներու՝ մեր ազգին, եկեղեցւոյ, հայրենիքին կապուած։ Ա՛յս եղած է մեր Ս. Աթոռին սկզբունքները եւ՝ կեանքի ճամբան ու առաքելութեան նպատակը։ Հետեւաբար, այս առիթով, Մեծի Տանն Կիլիկոյ Կաթողիկոսութիւնը կը վերանորոգէ իր ծառայութիւնն ու առաքելութիւնը, նշեց Հայրապետը։ Թող Աստուած անսասան պահէ Հայաստան աշխարհը, Արցախը, մեր եկեղեցին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը, մեր բոլոր կազմակերպութիւնները եւ մեր ազգը ամբողջ, իր խօսքը եզրափակեց Վեհափառ Հայրապետը։
Հանդիսութիւնը իր աւարտին հասաւ ներկաներուն միաբերան «Կիլիկիա» քայլերգի եւ Հայրապետական մաղթերգերու երգեցողութեամբ։
Ներկաները աջահամբոյրով Նորին Ս. Օծութեան փոխանցեցին իրենց շնորհաւորութիւններն ու բարեմաղթութիւնները։
Հայ Եկեղեցին վերանորոգող ու մարդ անհատի հոգին մաքրող արարողութիւնը՝ Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութիւնը կատարուեցաւ Անթիլիասի Մայրավանքի շրջափակին մէջ, որ աւանդութեան համաձայն տեղի կ՚ունենայ եօթը տարին անգամ մը։ Հասած է ժամը Միւռոնօրհնութեան։ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան պատմութեան Անթիլիասական շրջանի տասներրորդ Միւռոնօրհնութիւնն է որ կատարուեցաւ։ Աշխարհի չորս անկիւններէն հայ եկեղեցւոյ հաւատարիմ զաւակներ եկած են մասնակից դառնալու եւ դիտելու, թէ ինչպէս Կիլիկիոյ Ս. Աթոռի Սրբազնագոյն Արամ Ա. Կաթողիկոսը՝ Գրիգոր Լուսաւորիչէն Սիս հասած Սրբալոյս Միւռոնը Անթիլիասի նոր Սուրբ Միւռոնին մէջ կը հեղու։
Արդարեւ, Ուրբաթ, 1 Յուլիս 2022-ին, երեկոյեան ժամը 07:00-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը Եպիսկոպոսապետի հանդերձաւորումով դուրս եկաւ Վեհարանէն գլխաւորելու եւ նախագահելու Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեան Հայրապետական շքերթն ու արարողութիւնը։ Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի Աջը պահպանող պատմական արկղը շալկող երկու հոգեւորականներ, Ս. Էջմիածնի Միւռոնը, հին Միւռոնը, բալասանը եւ վարդի իւղը բռնող եպիսկոպոսներ եւ միաբան հայրեր, հանդիսաւոր թափօր կազմած հասան Մայր Տաճարի մուտքին բարձրացած Ս. Խորան:
Բազմահազար ուխտաւորներ արդէն օրեր առաջ սկսած էին ժամանել Անթիլիասի Մայրավանք՝ Հայաստանէն եւ Սփիւռքի զանազան գաղութներէն։ Ուխտաւորներու ներկայութեամբ առաւել եւս գեղեցկացած էր Անթիլիասի Մայրավանքի շրջափակը։ Հոծ թիւով հաւատացեալներու ներկայութիւնը կը հաստատէր մեր ժողովուրդի ամուր կապուածութիւնն ու հաւատարմութիւնը հայ եկեղեցւոյ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան եւ անոր հաւատքի առաքելութեան նկատմամբ:
Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեան արարողութեան նախագահեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը: Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմակալ առաջնորդներու շարքին, սրբազան արարողութեան իրենց մասնակցութիւնը բերին Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան ներկայացուցիչներ Գերշ. Տ. Մուշեղ Եպս. Պապայեան եւ Գերշ. Տ. Վրթանէս Եպս. Աբրահամեան. իսկ Կոստանդնուպոլսոյ Հայոց Պատրիարքութենէն՝ Գերշ. Տ. Արամ Արք. Աթէշեան։
Սրբազան արարողութեան ներկայ եւ աղօթակից էին զանազան եկեղեցիներու՝ Ասորի եկեղեցւոյ պետ Նորին Սրբութիւն Աֆրամ Բ. Պատրիարքը, Ֆրանսիս Պապին անձնական ներկայացուցիչը, ինչպէս նաեւ Ղպտի Ուղղափառ, Մարոնիթ, Յոյն Ուղղափառ, Յոյն Կաթոլիկ, Ասորի Կաթոլիկ, Հայ Կաթոլիկ, Քաղդէացի, Աւետարանական եկեղեցիներու ներկայացուցիչներ։ Ներկայ էին նաեւ պետական բարձրաստիճան անձնաւորութիւններ, Լիբանանի մօտ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանը, Ազգային Կեդրոնական Վարչութեան անդամներ, մարմիններու եւ միութիւններու ներկայացուցիչներ եւ մեծ թիւով հաւատցեալ ուխտաւորներ։ Զանազան եկեղեցիներու պետերը, որոնք չկրցան անձամբ եւ կամ ներկայացուցիչներու միջոցաւ ներկայ գտնուիլ արարողութեան, շնորհաւորական նամակներ յղեցին Վեհափառ Հայրապետին:
Միւռոնօրհնութեան կնքահայրութիւնը ստանձնած էր Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան Թեմի Ազգային Վարչութեան փոխ ատենապետ Մհեր Տէր Յովհաննէսեան։ Հայրապետական Ամպ Հովանին բռնելու պատիւը տրուեցաւ Ստեփան Տէր Պետրոսեանի, Կարօ Էշկիեանի, Յովսէփ Աւետեանի, Զաւէն Կէօնճեանի, Գրիգոր Մահսէրէճեանի, Վարդան Նարինեանի, Վարդգէս Մահտեսեանի եւ Հրաչ Յակոբեանի։ Վեհափառ Հայրապետին առընթերակայ եպիսկոպոսներն էին Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու եւ Քաթարի ու Շրջակայից Թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ. Մեսրոպ Եպս. Սարգիսեան եւ Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան Հայոց Թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ. Թորգոմ Եպս. Տօնոյեան։
Միւռոնօրհնէքի արարողութեան երգեցողութիւնը կատարեց Կաթողիկոսարանի «Շնորհալի» երգչախումբը, ղեկավարութեամբ Հոգշ. Տ. Զաւէն Վրդ. Նաճարեանի:
Արարողութիւնը ընթացաւ Աստուածաշնչական եւ աղօթքներու ընթերցումներով՝ Վեհափառ Հայրապետին ու մասնակից եպիսկոպոսներու կողմէ, աղերսելով Աստուածային օրհնութիւն ու Ս. Հոգիին ներգործութիւն: Սրբալոյս Միւռոնի պատմական կաթսային կափառիչը բացուեցաւ եւ արարողապետ Գերշ. Տ. Մակար Եպս. Աշգարեանի հրաւէրով եպիսկոպոսներ հերթաբար Վեհափառ Հայրապետին յանձնեցին անուշաբոյր վարդի իւղն ու բալասանը, որ յատուկ աղօթքներու ընթերցումով Նորին Ս. Օծութիւնը խառնեց նոր Միւռոնին: Ապա, ան նոր Միւռոնին խառնեց Ս. Էջմիածնի Միւռոնը, ի նշան Հայ Եկեղեցւոյ անքակտելի միութեան։ Եւ, վերջապէս, միւռոնաթափ աղաւնիին ընդմէջէն Վեհափառ Հայրապետը հեղուց եռամեծար հայրապետներուն ձեռքով պատրաստուած հին Միւռոնը։ Աւարտին, Վեհափառ Հայրապետը հայ եկեղեցւոյ հաւատքի հօր՝ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Հայրապետի Աջով օրհնեց Միւռոնն ու ներկայ հազարաւոր ժողովուրդը:
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին ողջոյնի խօսքը փոխանցեց Գերշ. Տ. Մուշեղ Եպս. Պապայեանը։ Ան Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետին փոխանցեց եղբայրական ողջոյնները, իսկ ներկայ հոգեւորականաց դասուն եւ հաւատացեալ ժողովուրդին՝ Հայրապետական օրհնութիւններն ու սէրը։
Հոգեպարար արարողութեան աւարտին, Սրբազնագոյն Հայրապետը բազմահազար ներկայ հաւատացեալներուն եւ արբանեակային ուղղակի հեռարձակումի ճամբով աշխարհի չորս ծագերուն մեր ժողովուրդի զաւակներուն իր Հայրապետական հոգեշունչ պատգամը յղեց։
Վեհափառ Հայրապետը խօսելով Ս. Միւռոնի մասին՝ ըսաւ. «Սոսկ ծիսական արարողութիւն մը չէ Միւռոնի օրհնութիւնը։ Ան Աստուծոյ էջքն է երկիր ու մարդուն բարձրացումը երկինք։ Աստուծոյ ու մարդու հաղորդութեան խորախորհուրդ պահն է միւռոնի օրհնութիւնը՝ Սուրբ Հոգւոյ երկնառաք շնորհներու ներգործութեամբ։ Մեր ազգին հոգեւոր պայծառակերպումի ու ազգային վերանորոգման պահն է միւռոնի օրհնութիւնը՝ մեր հոգեւոր ու ազգային աւանդութիւններու, արժէքներու ու ապրումներու միախառնումով։ Խոր է իմաստը եւ հրաշազան խորհուրդը հայու Սրբալոյս Միւռոնին։ Աստուծոյ ստեղծագործութեան բարիքները կան Միւռոնին մէջ՝ ձէթի կողքին աւելի քան քառասուն ծաղիկներու եւ հունտերու ներդաշնակ միաձուլումով։ Իր նիւթեղէն գոյութենէն անդին՝ երկնային սրբութեան ցօղն է Միւռոնը մեր մեղապարտ կեանքին վրայ ու երկնային լոյսին ճառագայթը մեր խաւար երկնքին վերեւ»։
Հայրապետը իր խօսքը շարունակելով՝ ըսաւ. «Միւռոնաբոյր այս պահը մեր հոգեւոր կեանքի վերանորոգման, մեր ազգային ինքնութեան վերահաստատման պահ է ու միաժամանակ՝ երկնային հրաւէր ազգին միւռոնադրոշմ զաւակներուն.-
«Մնացէ՛ք հաւատարիմ ձեր ճակտին վրայ դրոշմուած Սուրբ Միւռոնին, անոր խորհուրդին ու հրամայականին։ Մնացէ՛ք հաւատարիմ Սրբալոյս Միւռոնի յաւերժական պատգամին։
«Սրբալոյս Միւռոնով մենք միակամ ենք ու հզօր։
«Սրբալոյս Միւռոնով Հայաստանը, Արցախը ու Սփիւռքը անբաժանելի մէկ ամբողջութիւն են։
«Սրբալոյս Միւռոնով մենք դէպի յաղթական ապագայ ընթացող ազգ ենք»։
Իր պատգամի աւարտին, Նորին Ս. Օծութիւնը աղօթք վերառաքեց ամենակալ Աստուծոյ՝ խնդրելով Սուրբ Հոգւոյ շնորհները.- «Ո՜վ Տէր, թող այս Միւռոնը երկնային օրհնութեամբ շաղախէ մեր ժողովուրդի զաւակներուն կեանքի օրերը, մեր մտածումներն ու գործերը։
«Թող այս Միւռոնը սրբութիւն ցօղէ տեսանելի ու անտեսանելի մեղքերով լեցուն մեր կեանքին վրայ։
«Թող այս Միւռոնի օծումով՝ մեր մանուկներուն կեանքը Սուրբ Հոգւոյն շնորհներով ծաղկի, մեր հոգեւոր մշակները կոչումի խոր գիտակցութեամբ կատարեն իրենց քրիստոսատուր առաքելութիւնը, մեր եկեղեցիները պայծառանան հաւատացեալներու աղօթքով ու մասնակցութեամբ։
«Թող այս Միւռոնի հպումով հիւանդները բուժուին, չարիքները հեռանան ու չարերը պարտուին։
«Թող այս Միւռոնը լուսաւորէ մեր կեանքի խաւար երկինքը ու մոլոր ճամբաները, սրբէ մեր հոգիները, մաքրէ մեր սրտերը ու օրհնէ մեր կեանքը։
«Թող այս Միւռոնը, ո՜վ Տէր, համախմբէ Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մեր ժողովուրդի զաւակները մէկ ազգի ու հայրենիքի շուրջ՝ մեր պատմութեան այս վճռադրոշմ հանգրուանին։
«Թող այս Սրբալոյս Միւռոնը դառնայ յաւերժահոս աղբիւր՝ երկնային բարիքներու, հոգեւոր վերածննդեան, ազգային միասնութեան եւ յաւերժայաղթ հայութեան»։
Ապա, իր ողջոյնի խօսքին մէջ, Ասորի եկեղեցւոյ պետ Նորին Սրբութիւն Աֆրամ Բ. Պատրիարքը յայտնեց, թէ հակառակ աշխարհին դիմագրաւած մարտահրաւէրներուն, քրիտսոնեայ եկեղեցիները միասնաբար կը փորձեն դիմակայել բոլոր տեսակի դժուարութիւնները։ Ան վերյիշեց հայ եւ ասորի ժողովուրդներուն եւ եկեղեցիներուն ունեցած դարաւոր յարաբերութիւնը՝ շեշտելով, որ Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեան այս արարողութիւնը առիթ կ՚ընծայէ վերանորոգելու երկու եկեղեցիներու եւ ժողովուրդներու միջեւ գոյութիւն ունեցող եղբայրական ոգին։
Պատրիարքի խօսքէն ետք, Ֆրանսիս Պապին ողջոյնի խօսքը փոխանցեց պապական ներկայացուցիչը։ Պապը իր ողջոյնի խօսքին մէջ անդրադարձաւ Վատիկանի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսուեան միջեւ գոյութիւն ունեցող սերտ յարաբերութեան եւ իր աղօթքը միացուց Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ հաւաքուած ուխտաւոր ժողովուրդին։
Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեան արարողութիւնը իր աւարտին հասաւ Վեհափառ Հայրապետին «Պահպանիչ» աղօթքով, «Կիլիկիա» քայլերգով եւ «Ի վեհ բարձանց» ու «Կիլիկեան ուխտի» Հայրապետական մաղթերգերով։
Վեհարանի մուտքին, Վեհափառ Հայրապետը Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Հայրապետին Աջով օրհնեց հաւատացեալ ներկայ ժողովուրդը։
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետի օրհնութեամբ եւ նախագահութեամբ այսօր` 2022 թւականի յուլիսի 1-ին, Իրանի ժամով 20։30-ին, Անթիլիասի Մայրավանքում տեղի ունենալիք Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեանը առցանց կարող էք հետեւել` CILICIA TV-ի
Facebook-ի
https://www.facebook.com/holyseeofcilicia/
եւ Youtube-ի
https://youtube.com/c/CiliciaTV
էջերից։
(Անհրաժեշտ է միացնել VPN)
Հանրային Կապ
Սպահանի հայոց թեմի
Ազգային առաջնորդարանի
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետի օրհնութեամբ եւ նախագահութեամբ 2022 թւականի յուլիսի 1-ին, Անթիլիասի Մայրավանքում տեղի ունենալիք Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութեանը, յանուն Սպահանի հայոց թեմի մասնակցելու են թեմի Առաջնորդ գերշ. Տէր Սիփան Ս. Եպս. Քէչէճեանը եւ Կրօնական խորհրդի ատենապետ Զաւէն Սիմոնեանը:
Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան յորդորի համաձայն մեր թեմում եւս կազմակերպւեց նւիրահաւաք, որին իրենց մասնակցութիւնը բերեցին համայնքիս ուխտաւոր զաւակները։
Սպահանի հայոց թեմի Ազգային իշխանութիւնը զօրավիգ է հայ եկեղեցու ու ազգի կեանքում յատուկ կարեւորութիւն ներկայացնող այս իրադարձութեանը:
Հանրային Կապ
Սպահանի հայոց թեմի
Ազգային առաջնորդարանի
30 յունիսի 2022
Ուրբաթ, 24 Յունիս 2022-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը, Անթիլիասի Մայրավանքի գրասենեակին մէջ, ընդունեց այցելութիւնը Լիբանանի մօտ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան դեսպան Մուհամմատ Ճալալ Ֆիրուզնիային։
Հանդիպումը առիթ հանդիսացաւ քննարկելու Լիբանանի պարզած ընկերատնտեսական ու քաղաքական ներկայ կացութիւնը, յատկապէս խորհրդարանական ընտրութիւններէն ետք, ինչպէս նաեւ Իրանի հայութեան դերակատարութիւնը երկրի առաւել զարգացման ու յառաջդիմութեան աշխատանքներուն մէջ, Հայաստանի ու Ազրպէյճանի յարաբերութիւնը, մանաւանդ Արցախի պատերազմէն ետք եւ այս ծիրէն ներս Արցախի ինքնիշխան կարգավիճակի հարցը եւ ընդհանրապէս Միջին Արեւելքի հետ աղերս ունեցող խնդիրներ ու մտահոգութիւններ։
Ուրբաթ, 1 Յուլիս 2022-ին, Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս պիտի կատարէ Սրբալոյս Միւռոնի օրհնութիւն։
Մեր եկեղեցւոյ ու ազգի կեանքին մէջ յատուկ կարեւորութիւն ներկայացնող դէպք մըն է Միւռոնօրհնէքը։ Մեր ժողովուրդի զաւակներուն համար ան առիթ է քրիստոնէական հաւատքի ամրապնդման, հոգեւոր կեանքի վերանորոգման եւ ազգային պատկանելիութեան ամրացման։
Դարաւոր աւանդութեան համաձայն, Միւռոնօրհնութեան առիթով մեր ժողովուրդի զաւակները ուխտ կ՚ընեն եւ սրտաբուխ նուիրատուութիւններ կը կատարեն, որպէս գործնական մասնակցութիւն Միւռոնօրհնէքի սրբազան խորհուրդին։
Այս առիթով, մեր նուիրատու ազգայիններուն դիւրութիւն ընծայելու համար, բացած ենք հետեւեալ դրամատնային հաշիւը.-
Account: R-502039
Beneficiary: Armenian Catholicosate of Cilicia
Iban: CH77 08755 0502 0390 0400
Bank: Banque Pictet & Cie SA,
Address: Route des Acacias 60, CH-1211 Geneva 73
Swift: PICTCHGG
Bank Phone number: +41 58 323 2323
Նուիրատու ազգայինները կրնան նաեւ Ազգ. Առաջնորդարաններու ճամբով կատարել իրենց նուիրատուութիւնները, իսկ Լիբանանի պարագային՝ ուղղակի Կաթողիկոսարանին։
ՄԻՒՌՈՆՕՐՀՆԷՔԻ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲ
Ուրբաթ, 17 Յունիս 2022-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը ընդունեց այցելութիւնը Իրանի Կրօններու ու Մշակոյթներու Երկխօսութեան Կեդրոնի ներկայացուցիչ Ալ-Սայյըտ Մուհամմէտ Ռիտա Մուրթատաուիի: Հաղորդում է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը:
Ներկայացուցիչը Նորին Սրբութեան յանձնեց յիշեալ կեդրոնի նորանշանակ ընդհանուր տնօրէնին՝ Մուհամմէտ Մեհտի Իմնիբուրի նամակը: Նամակին մէջ տնօրէնը կը շեշտէ ահաւոր տագնապներ դիմագրաւող ներկայ աշխարհին մէջ կրօններու միջեւ երկխօսութեան, ինչպէս նաեւ՝ արեւմտեան ընկերութեան մէջ հակա-իսլամական շարժումները կասեցնելու հրամայականը:
Վեհափառ Հայրապետը իր կարգին յայտնեց, որ ընդհանրապէս միջ-կրօնական ու յատկապէս քրիստոնեայ-իսլամ երկխօսութիւնը անհրաժեշտ է աւելի քան երբէք եւ այս ուղղութեամբ ինք ոչ միայն հրատարակութիւններ կատարած ու դասախօսութիւններ տուած է, այլ նաեւ՝ գործնական քայլերու դիմած: Հայրապետը նաեւ ընդգծեց երկխօսութենէ անդին, աշխարհը յուզող մտահոգութիւններու ու խնդիրներու գծով միացեալ կեցուածք ճշդելու կարելիութիւնը:
Յայտնենք, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան վերոյիշեալ կեդրոնի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան միջեւ շուրջ 25 տարիներէ ի վեր երկխօսութիւն գոյութիւն ունի՝ ժամանակակից հարցերու քննարկման առնչուած:
Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովուրդին, Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւր ամեակին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոութիւնը դատ բացած էր Թուրքիոյ պետութեան դէմ՝ պահանջելով Սիսի պատմական Կաթողիկոսարանի վերադարձը։ Յիշեալ դատը հայ ժողովուրդի պահանջատիրական պայքարի ծիրէն ներս առաջին իրաւական քայլն էր։ Հաղորդում է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոութիւնը:
Արդարեւ, նախ Թուրքիոյ Սահմանադրական Դատարանին մօտ բացուած դատի քննութիւնը մերժուած էր եւ ապա Կաթողիկոսարանը դիմած էր Եւրոպայի Մարդկային Իրաւանց դատարան։ Այս վերջինը, մեկնելով իր սկզբունքներէն, թէ իրեն ներկայացող դատական թղթածրարը հարկ էր տուեալ երկրին դատական ատեաններու բոլոր հանգրուանները բոլորած ըլլար, թելադրած էր թղթածրարը յղել Թուրքիոյ Նախադատ Ատեանին։
Կաթողիկոսարանի իրաւական յանձնախումբը անհրաժեշտ խորհրդակցութիւններէ ետք որոշեց դիմել Թուրքիոյ Նախադատ Ատեան, այն յստակ համոզումով ու հեռանկարով, որ Թուրքիոյ դատական համակարգին կողմէ դատը մերժուելէ ետք ուղղակիօրէն պիտի դիմէ դարձեալ Եւրոպայի Մարդկային Իրաւանց դատարանին։
Յայտնենք, որ շուրջ ամիս մը առաջ, յիշեալ դատին գծով, Թուրքիոյ Նախադատ Ատեանը իր վճիռը արձակեց եւ թղթածրարը այժմ կը գտնուի Վերաքննիչ Ատեանին մօտ։
Կաթողիկոսարանի իրաւական յանձնախումբը, որուն մաս կը կազմեն հայ եւ օտար իրաւագէտներ, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետին գլխաւորութեամբ, մօտէն կը հետեւի դատի իրաւական գործընթացին։ Բնականաբար, մեր ժողովուրդը տեղեակ պիտի պահենք յառաջիկայ զարգացումներուն մասին։
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա կաթողիկոսն ուղերձ է յղել Հայոց ցեղասպանութեան 107-րդ տարելիցի կապակցութեամբ: Ինչպէս տեղեկացնում է «Արմէնպրես»-ը, վկայակոչելով «CiliciaTv»-ին, Արամ Ա կաթողիկոսը նախ իր մտահոգութիւնն է յայտնել Հայաստանում եւ Արցախում վերջին շրջանում տեղի ունեցող իրադարձութիւնների հետ կապւած:
«Ճգնաժամի մէջ է մեր ազգը: Անորոշ է Արցախի ինքնանկախ գոյութիւնը: Վտանգւած է Հայաստանի տարածքային ամբողջականութիւնը եւ նոյնիսկ անկախութիւնը: Մեր պահանջատիրութիւնը լուրջ մարտահրաւէրների առջեւ է կանգնած»,- ասել է Արամ Ա կաթողիկոսը:
Ըստ Արամ Ա-ի` առաջին հերթին հայ ազգը պէտք է համախմբւի գերագոյն եւ ընդհանրական գաղափարների, շահերի եւ արժէքների շուրջ:
«Իրօք, կարգախօսներ կրկնելով եւ իրար արհամարհելով չի կարելի իրաւունք պաշտպանել, հայրենիք կառուցել ու պետութիւն հզօրացնել: Հարկ է ազգին ողջ մարդուժը եւ ներուժը համախմբել ու գործի մղել՝ բոլոր բնագաւառներում, ներքին թէ արտաքին ճակատներում, մեզ շրջապատող տագնապների դէմ եւ ապագայի տեսլականների շուրջ»,- ընդգծել է Արամ Ա-ն:
Վեհափառ Հայրապետը անհրաժեշտ է համարում մերժել որեւէ առաջարկ կամ համաձայնագիր, որը կարող է վտանգել Հայաստանի անկախութիւնը:
«Գիտե՛նք, աշխարհաքաղաքական ներկայ պայմանները ի նպաստ մեզ չեն։ Տարածաշրջանում համապարփակ խաղաղութեան հաստատման համաձայն ենք. սակայն՝ ո՛չ ի հեճուկս Հայաստանի անվտանգութեան, տարածքային ամբողջականութեան ու անկախութեան. ո՛չ զիջումներ միայն կատարելով եւ թոյլ դիրքերից բանակցելով»,- շեշտել է Արամ Ա-ն:
Արամ Ա-ի խօսքով` անհրաժեշտ է քաջութիւն ունենալ մերժելու որեւէ առաջարկ, պարտադրանք կամ համաձայնագիր, որ կարող է սպառնալ Արցախի հայութեան անվտանգութեան եւ հարցականի տակ դնել իր կամքը ազատօրէն արտայայտելու Արցախի ժողովրդի իրաւունքը։
«Ոչ ոք իրաւունք չունի անտեսելու իր պատմական հողերի վրայ ապրող ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը, որը յստակօրէն ընդգծւած է մարդու իրաւունքների հռչակագրի մէջ։ Անկախութիւնը բացարձակ արժէք է եւ չի կարելի այն սակարկութեան նիւթ դարձնել»- ասել է Արամ Ա-ն:
Ըստ Հայրապետ Վեհափառի` հայ ժողովրդի պահանջատիրական պայքարը պէտք է նոր շեշտ ու ծաւալ ստանայ` համահունչ ներկայ ժամանակների աշխարհաքաղաքական պայմաններին եւ մարտահրաւէրներին:
«Թուրքիան, պետութեան լայն կարողութիւնները օգտագործելով իր ժխտողական քաղաքականութիւնը աւելի կազմակերպւած շարունակում է՝ արեւմտեան համալսարաններում թրքագիտութեան ամբիոններ հաստատելով, հայոց ցեղասպանութիւնը ժխտող տեղեկատւական կենտրոններ հիմնելով եւ այլ միջոցներով։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է, որ Հայաստանի պետութիւնը, եկեղեցին եւ հայ դատի մարմինները, աշխատանքի բաժանումով ու ներդաշնակ գործակցութեամբ առաւել թափով շարունակեն հետապնդել մեր նւիրական դատը։ Սա համազգային պարտաւորութիւն է»,- եզրափակել է Արամ Ա-ն:
Քրիստոսի հետ ապրած, Նրա երկրաւոր կեանքի բոլոր դրւագներին հաղորդակից դարձած, Նրա ուսուցումները լսած ու հրաշքներին ականատես եղած աշակերտների համար խորապէս ցնցիչ դէպք էր Քրիստոսի յարութիւնը։ Նրանք տակաւին չէին կարողացել լիովին ըմբռնել յարութեան խորհուրդը։ Յարութեան դէպքից որոշ ժամանակ յետոյ միայն, առաքեալներն սկսեցին հասկանալ ու Քրիստոսի հետեւորդներին բացատրել յարութեան դէպքի իւրայատուկ նշանակութիւնը՝ յատկապէս շեշտելով նրա առանցքային կարեւորութիւնը քրիստոնեայ մարդու կեանքի մէջ եւ կոչ ուղղելով ապրելու յարութեան խորհուրդն ու իմաստը։
Քրիստոսի յարութեան խորհրդով օծուն այս օրերին, անհրաժեշտ է հետեւեալ կարեւոր յիշեցումները կատարել.-
- Քրիստոսի յարութիւնը՝ հիմքն է մեր հաւատի: Պօղոս առաքեալը շեշտակիօրէն հաստատում է եւ յիշեցնում նորադարձ քրիստոնեաներին, թէ՝ եթէ Քրիստոսը յարութիւն առած չլինէր մեր հաւատը պիտի կորցնէր իր հիմքն ու իմաստը (Ա.Կր 15.13-14)։ Յարութիւնն էր, որ Աստծու Որդու ուսուցումների ու հրաշքների եւ ընդհանրապէս Նրա երկրաւոր առաքելութեան իմաստն ու նպատակը պարզեց։ Ա՛րդ, առանց յարութեան կարելի չէ հասկանալ Քրիստոսի մարդեղութիւնը եւ մարդու փրկութիւնը, որի համար աշխարհ էր եկել Աստծու Որդին։
- Քրիստոսի յարութիւնը՝ յաղթանակն է կեանքի։ Կեանքը՝ Աստծու պարգեւը մարդուն, ապականւել էր Ադամի մեղքով եւ նրան յաջորդող սերնդների մարդակենտրոն կենցաղակերպով։ Աստծու Որդին աշխարհ էր եկել այլափոխելու մեղքով ու ապականութեամբ շաղախւած մարդու կեանքը, եւ իրեն օժտելու նոր կեանքով։ Իր խաչով ու յարութեամբ Քրիստոսը յաղթեց մահւան եւ մարդուն պարգեւեց աստւածատուր կեանքը վերստին ապրելու շնորհքը։ Քրիստոսի յարութեամբ, մարդը զինւեց մահից դէպի կեանք ընթանալու հաւատի ու յոյսի զօրութեամբ։ Առաքեալը վկայում է թէ՝ Աստւած մարդուն «Վերստին կեանքի կոչեց Քրիստոսով» (Եփ 2.5)։ Նոյն առաքեալը նաեւ հաստատում է, թէ իր համար կեանքը Քրիստոսն է։
- Քրիստոսի յարութիւնը՝ հրաւէր է Աստծու հետ հաշտութեան։ Աստւած առաջին մարդուն Իրեն գործակից էր նշանակել, նրան օժտելով բանականութեամբ ու կամքի ազատութեամբ, նրան տալով տիեզերքը կառավարելու եւ առաւել հարստացնելու պարտականութիւնը։ Սակայն, մարդը հաւատարիմ չէր գտնւել իր կոչմանը եւ հեռացել էր Աստծուց։ Աստծու Որդին իր մարդեղութեամբ ու առաքելութեամբ մարդուն մօտեցրեց Աստծուն եւ հայր ու որդու փոխ-յարաբերութեան ուխտը կնքեց Աստծու եւ մարդու միջեւ. առաքեալի բառերով՝ «Աստւած Իր Որդուն մահով մեզ Իր հետ հաշտեցրեց» (Հռ 5.10)։ Առաքեալն ապա կոչ է ուղղում ասելով՝ «Հաշտւեցէ՛ք Աստծու հետ, որովհետեւ Աստւած մեզ համար մեղքի պատարագ արեց Քրիստոսին» (Բ.Կր 5.20-21)։
- Քրիստոսի յարութիւնը՝ Ճանապարհ է փրկութեան։ Քրիստոսի առաքելութեան նպատակը անկեալ մարդու փրկութիւնն էր, անառակացած մարդու վերադարձը դէպի իր երկնաւոր Հայրը, մահացած մարդուն նոր կեանք պարգեւելն էր։ Խաչի զօրութեամբ ու յարութեան յաղթանակով Քրիստոսը մարդու առջեւ բացեց փրկութեան ճանապարհը։ Պօղոս Առաքեալն իր կեանքի փորձառութեամբ վկայում է թէ՝ «Կը փրկւենք Քրիստոսի կեանքով» (Հռ 5.10)։
Ա՛րդ, քրիստոնեայ մարդը կոչւել է ոչ միայն Քրիստոսին դաւանելու՝ որպէս միակ Փրկիչը աշխարհի, այլ՝ մարդու համար խաչով յարութիւն կերտած յարուցեալ Քրիստոսն ապրելու։ Առաքեալը հաստատում է՝ «Ինձ համար կեանքը Քրիստոսն է» (Փլմ 1.21) եւ աւելցնում է՝ «Ես չէ որ ապրում եմ, այլ՝ Քրիստոսն է, որ ապրում է իմ մէջ» (Գղ 2.20)։
Ի՞նչ է նշանակում Քրիստոսն ապրե՛լ՝ որպէս կեանքի ուղեցոյց ու նպատակ.
Քրիստոսն ապրել՝ հաւատարիմ լինելով Աստւածաշնչին, նրա ուսուցումներին ու արժէքներին։
Քրիստոսն ապրել՝ Նրան մեր մտածումների ու գործերի առանցքը դարձնելով։
Քրիստոսն ապրել՝ օգնելով կարիքաւորին ու զրկեալին եւ ծառայելով ուրիշին։
Քրիստոսն ապրել՝ որպէս «Ճանապարհ, ճշմարտութիւն եւ կեանք», ինչպէս Քրիստոսը բնութագրեց Ինքն Իրեն (Յհ 14.6)։
Ա՛յս է քրիստոնեայ լինելու ճշմարիտ կերպը, ճի՛շտ ճամբան։
Ապրում ենք չարով ու չարիքներով լեցուն աշխարհի մէջ։ Շրջապատւած ենք մարդու կեանքից Աստծու ներկայութիւնը հեռացնող տեսանելի եւ անտեսանելի երեւոյթներով։ Բազմաթիւ դժւարութիւններով տիրապետւած է մեր կեանքը։ Չմոռնանք առաքեալի յիշեցումը, թէ՝ Քրիստոսն «Իր անձը տւեց մեր մեղքերի համար, որպէսզի Աստծու՝ մեր Հօր կամքով մեզ ազատի ներկայ չար աշխարհից» (Գղ 1.4)։ Ա՛րդ, ներկայ ժամանակների դառն պայմանների դիմաց, պէտք է զինւենք Քրիստոսի յարութեան հաւատով ու յոյսով։ Ներկայ փոթորկայոյզ աշխարհի մէջ Քրիստոսը պէտք է ապրենք որպէս մեր կեանքի միակ ուղեցոյցն ու ապաւէնը։
Ա՛յս է Քրիստոսի թափուր գերեզմանից հնչող պատգամը։
Մեր Տիրոջ Յիսուս Քրիստոսի Յարութեան տօնի առիթով, եղբայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, մաղթելով եկեղեցաշէն իրագործումներով երկար գահակալութիւն։ Ողջունում ենք նաեւ Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան Արք. Մանուկեանին եւ Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Սահակ Արք. Մաշալեանին, իրենց մաղթելով բեղմնաւոր ծառայութիւն Հայ Եկեղեցու անդաստանից ներս։
Հայրապետական օրհնութեամբ ու հայրական սիրով ողջունում ենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Թեմակալ Առաջնորդներին, Հոգեւոր Դասին, Ազգային Իշխանութիւններին, մեր ժողովրդի կեանքի մէջ գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին եւ մեր հաւատացեալ ժողովրդին։ Աղօթում ենք առ Աստւած, որ Իր երկնային հովանու ներքեւ պահի ու պահպանի Հայաստանն ու Արցախը եւ մեր ազգի սիրելի զաւակներին, որպէսզի կարողանանք, Յարուցեալ Փրկչի յաղթանակով հզօրացած, վերանորոգել մեր կեանքը եւ դիմագրաւել ներկայ ժամանակների բազմազան մարտահրաւէրները։
Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց:
Օրհնեալ է յարութիւնն Քրիստոսի։
ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
Սուրբ Զատիկ, 2022 թ.
Անթիլիաս, Լիբանան
Կիրակի, 13 Մարտ 2022-ին, տեղի ունեցաւ Հայաստանի Հանրապետութեան նորընտիր նախագահ վսեմաշուք Վահագն Խաչատուրեանի երդման արարողութիւնը։ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը Ազգային Ժողովի նախագահին կողմէ հրաւիրուած էր ներկայ գտնուելու երդման արարողութեան։
Այս առիթով, Նորին Ս. Օծութիւնը հետեւեալ նամակը յղեց նորընտիր նախագահին.-
Նորին Վսեմութիւն
Տիար Վահագն Խաչատուրեան
Նախագահ Հայաստանի Հանրապետութեան
Երեւան
Սիրելի Պրն. Նախագահ,
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքէն քրիստոնէական ջերմ սիրով ու Հայրապետական օրհնութեամբ կ'ողջունենք Ձեզ, եւ ջերմօրէն կը շնորհաւորենք Ձեր ընտրութիւնը, որպէս Նախագահ Հայաստանի Հանրապետութեան:
Համաշխարհային բազմազան ու այլազան տագնապներով յղի այս օրերուն, մեր հայրենիքը իր կարգին կը դիմագրաւէ ներքին խոր մտահոգութիւններ, եւ ենթակայ է շրջանային թէ միջազգային աշխարհաքաղաքական իրադարձութիւններու ազդեցութեան։ Արցախի պատերազմին յառաջացուցած ծանր հետեւանքները տակաւին կը մնան անլոյծ ու Արցախի ապագան անորոշ:
Արդարեւ, ներկայ ճգնաժամային շրջանին Ձեր պատասխանատուութիւնը, որպէս նախագահ, Ձեզ կը դնէ լուրջ մարտահրաւէրներու դիմաց։ Մեր յոյսն է ու սպասումը միանգամայն, որ կարենաք խոհեմութեամբ ու քաջութեամբ դիմագրաւել բոլոր դժուարութիւնները՝ մեր հայրենիքը հեռու պահելով ներքին բեւեռացումներէ, ամրապնդելով մեր ժողովուրդին միասնականութիւնը, ամուր հիմերու վրայ դնելով Հայաստանի հողային ամբողջականութիւնը, անվտանգութիւնը ու անկախութիւնը եւ միշտ հետապնդելով համազգային շահերը, ինչպէս խոստացաք կատարել այս առաւօտ Ձեր երդման արարողութեան ընթացքին։
Յանուն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, եւ անձնապէս, կը վստահեցնենք Ձեզ, որ մեր Սուրբ Աթոռըպիտի շարունակէ զօրավիգ կանգնիլ Հայաստանի պետութեան ամրացման, Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան առաւել ծաւալման, եւ մեր ազգի ու հայրենիքի գերագոյն եւ ընդհանրական շահերու հետապնդման ու իղձերու իրագործման նպաստող ծրագիրներուն ու աշխատանքներուն։
Կ՚աղօթենք առ բարձրեալն Աստուած, որ Ձեզի շնորհէ քաջառողջութիւն եւ իմաստութիւն, որպէսզի Ձեր նախագահութեան ներքեւ մեր հայրենիքը ապրի խաղաղ ու բարգաւաճ տարիներ։ Թող Աստուած պահէ ու պահպանէ մեր սիրելի ժողովուրդը ամէն տեսակ չարէ ու չարիքէ՝ ի Հայաստան, յԱրցախ եւ ի Սփիւռս աշխարհի:
Հայրապետական օրհնութեամբ եւ հայրական սիրով,
Աղօթարար՝
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
Անթիլիաս
13 Մարտ 2022
Արամ Ա կաթողիկոսը շնորհաւորական ուղերձ է յղել հայկական բանակի 30-ամեակի առթիւ: Հաղորդում է «alikonline.ir»-ը:
«Այսօր Հայոց Բանակին օրն է, այլ խօսքով՝ մեր ժողովրդի ու հայրենիքի պաշտպանութեան ու անվտանգութեան, արժանապատւութեան ու հզօրութեան օրը։
Եկէ՛ք, աղօթենք մեր բանակի համար. եկէ՛ք, զօրավիգ կանգնենք մեր բանակին։ Հայոց բանակի հզօրացումը հայրենիքի՛ ու մեր ազգի՛ հզօրացումն է»,- նշւած է ուղերձում։
Ուրբաթ, 21 Յունուար 2022-ի երեկոյեան ժամը 8:00-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը շուրջ երկու ժամ առցանց հանդիպում ունեցաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմակալ առաջնորդներուն հետ:
Նորին Սրբութիւնը թեմակալ առաջնորդները տեղեակ պահեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ու անոր թեմերուն առնչուած ընդհանրական ծրագիրներուն ու կատարուելիք աշխատանքներուն մասին: Ան յատկապէս շեշտեց «Սփիւռքի Տարի»ին առիթով գործնական նախաձեռնութիւններու դիմելու հրամայականը, ինչպէս նաեւ 1 Յուլիսին Միւռոնօրհնէքին եւ 7-9 Դեկտեմբերին Ազգային Ընդհանուր Ժողովին գծով կատարուելիք նախապատրաստական աշխատանքներուն անհրաժեշտութիւնը: Վեհափառ Հայրապետը նաեւ կատարեց շարք մը յիշեցումներ Կաթողիկոսարան-թեմ յարաբերութեանց ու գործակցութեանց գծով:
ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան
Թեմակալ Առաջնորդներին,
Հոգեւոր Դասին,
Ազգային իշխանութիւններին եւ
մեր ժողովրդի զաւակներին.
2022 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից քրիստոնէական սիրով ու հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք Ազգային Ընդհանուր Ժողովին, Ազգային Կենտրոնական Վարչութեան Կրօնական ու Քաղաքական ժողովներին, Միաբանութեանը, Թեմակալ Առաջնորդներին ու Ազգային Իշխանութիւններին, մեր կեանքում գործող քաղաքական, կրթական, մշակութային, բարեսիրական եւ համայնքային բոլոր միութիւններին ու կազմակերպութիւններին, ինչպէս նաեւ մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ բացւող Նոր Տարին մեր անհատական, ընտանեկան եւ ազգային կեանքի մէջ լցւի առողջութեան, յաջողութեան եւ երջանկութեան երկնային բարիքներով։
Սեպտեմբեր-Նոյեմբեր 2020-ին Ադրբէջանի եւ Թուրքիոյ միացեալ ուժերով Արցախի վրայ կատարւած անարգ յարձակման հետեւանքով մեծ թւով հայորդիների նահատակութիւնն ու գերեվարումը, հսկայ տարածքների գրաւումը, հոգեւոր ու մշակութային կառոյցների քանդումն ու բազմահազար հայորդիների տեղահանումը խոր ցաւ, վիշտ եւ ընդվզում յառաջացրեց մեր ժողովրդի մօտ։ Մեր ողջ ժողովուրդը զանազան կերպերով հակազդեց ստեղծւած այս ողբերգական կացութեանն ու իր ամբողջական զօրակցութիւնը յայտնեց Արցախին։ Մեր կարգին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան առաքելութեան ծիրում լուսարձակի տակ բերելով Արցախը, 2021 տարին Հայրապետական Գրով հռչակեցինք ԱՐՑԱԽԻ ՏԱՐԻ։ Մեր մտահոգութիւններն ու առաջադրանքները լայն արձագանք գտան յատկապէս մեր թեմերի մօտ։ Արցախի նախագահն իր խոր գոհունակութիւնը յայտնեց Մեզի եւ Մեզ հրաւիրեց այցելելու Արցախ։ Արդարեւ, Արցախի անկախութեան ու անվտանգութեան նկատմամբ Մեր ամբողջական զօրակցութիւնը շարունակւում է՝ որպէս մեր Սուրբ Աթոռի համազգային առաջնահերթութիւններից մէկը։
*
* *
Վերջին տարիներին, Սփիւռքին առնչւած զանազան խնդիրների ու երեւոյթների շուրջ գիտաժողովներ տեղի ունեցան, ուսումնասիրութիւններ կատարւեցին եւ յօդւածներ ստորագրւեցին։ Անորոշութիւններով ու տագնապներով լեցուն Սփիւռքի ներկայ իրավիճակը, մեր ղեկավար մարմիններին ու մտաւորականներին պէտք է մղի՝ իրապաշտ ոգով ու պատասխանատու մօտեցումով տագնապելու, մտածելու, քննելու, խորհրդակցելու, Սփիւռքի ներկան վերակազմակերպելու եւ ապագան հունաւորող ճամբաներ ու միջոցներ որոնելու։
Հետեւաբար, նկատի ունենալով Սփիւռքի պարզած ներկայ պատկերն ու հայ կեանքում նրա ունեցած առանցքային կարեւորութիւնը, այսու Հայրապետական Գրով 2022 տարին հռչակում ենք
ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐԻ
Հայերէն լեզւով հրատարակած Մեր վերջին գրքին տւել ենք «Նոր Հորիզոնների Դիմաց » խորագիրը։ Պատահական չէ այս խորագիրը։ Հայ ժողովուրդն իր երեք թեւերով՝ Հայաստան, Արցախ եւ Սփիւռք, բազմաթիւ ու բազմազան մարտահրաւէրներ ու վտանգներ է դիմագրաւում. իսկ հայօրէն մաշումի ենթակայ Սփիւռքը՝ աւելի՛ն։ Մի տեղ այն անորոշութեան ալիքների մէջ է օրօրւում, այլ տեղ՝ փոթորիկների դէմ է պայքարում. մի տեղ՝ նոր ինքնութեան փնտռտուքի մէջ է, այլ տեղ՝ տեղայնացման արագ ընթացքի մէջ։ Ա՛րդ, Սփիւռքի վերակազմակերպումն ու վերակենսաւորումը հրամայական անհրաժեշտութիւն է։ Այս բազմատարած ու բազմերես ծրագիրն իր գործնական ընթացքը կարող է առնել Սփիւռքի ինքնաքննութեամբ, ինքնարժեւորումով եւ ազգի համայնական կեանքում նրա իւրայատուկ տեղի ու դերի յստակեցումով։ Այս հսկայածաւալ աշխատանքին հարկ է լծւել այսօ՛ր. վաղը կարող է ո՜ւշ լինել՝ աշխարհի արմատական ու արագ փոփոխութիւնների յորձանուտի մէջ ապրող Սփիւռքի համար։
Ա) ՍՓԻՒՌՔԸ ԵՐԷԿ - ԳՈՅԱՒՈՐՈՒՄ ՈՒ ՀՈԼՈՎՈՅԹ
Հայաստանն իր աշխարհագրական դիրքի բերումով յաճախ ենթակայ է եղել յարձակումների ու բռնագրաւումների, եւ կորցրել է իր պետականութիւնն ու անկախութիւնը։ Հետեւաբար, արտագաղթը մնայուն երեւոյթ է եղել հայոց պատմութեան մէջ։
Բիւզանդական կայսրութեան եւ Հայաստանի միջեւ շփումն եղել է անմիջական ու մնայուն եւ հին ժամանակներից ի վեր հայերը հաստատւել են կայսրութեան սահմաններում։ Հայաստանից դուրս, հայութիւնն առաջին անգամը լինելով հաւաքական ու կազմակերպ ներկայութիւն է դարձել Կիլիկիոյ մէջ, եւ նոյնիսկ՝ պետականութիւն հաստատած։ Կիլիկիոյ հայոց պետութեան (14-րդ դար) եւ Բիւզանդիոնի կայսրութեան (15-րդ դար) անկումից յետոյ, հայերը հետզհետէ ուղղւել են դէպի Բալքանեան երկրներ, որտեղ, ժամանակի ընթացքին, գաղութներ են կազմաւորւել։ Առաւելաբար տնտեսական պատճառներով հայերը յարաբերութեան մէջ են եղել Ծայրագոյն Արեւելքի հետ, այնտեղ հաստատել նաեւ փոքր համայնքներ։ Պարսկաստանը Հայաստանի դրացի երկիր լինելով, հին դարերից սկսեալ, մեծ թւով հայեր են հաստատւել այնտեղ։ Պարսկաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ Հայաստանի բաժանումից յետոյ (16-րդ դար), հայերը յիշեալ երկրներում դարձել են կազմակերպ ներկայութիւն։
Հայոց ցեղասպանութեան հետեւանքով, Արեւմտեան Հայաստանի եւ Կիլիկիոյ հայկական հողերի վրայ ապրող հայերը պարտադրաբար արտագաղթել են դէպի Միջին Արեւելք եւ ապա, քաղաքական ու տնտեսական մտահոգութիւններից մղւած՝ տարիների ընթացքում դէպի Եւրոպա, Հիւսիսային ու Հարաւային Ամերիկա եւ մինչեւ Աւստրալիա։ Ափրիկէի մէջ հայերը ներկայութիւն են դարձել յատկապէս համաշխարհային երկրորդ պատերազմից յետոյ։ Համաշխարհայնացման ստեղծած պայմանները նոր թափ են տւել հայ ժողովրդի զաւակներին երկրից երկիր տեղափոխութեանը, նոյնիսկ՝ ցամաքամասից այլ ցամաքամաս գաղթին։ Խորհրդային Միութեան փլուզումից յետոյ, նախկին սովետական երկրներից արտագաղթի մի նոր ալիք է սկսել դէպի արեւմտեան երկրներ։ Վերջապէս, տարօրինակ ու ցաւալի էր Հայաստանի անկախացումից յետոյ ծայր առած արտագաղթը Հայրենիքից։
Սփիւռքի յառաջացման հոլովոյթի վրայ նետւած այս հպանցիկ ակնարկի լոյսի տակ, հարկ է ընդգծել հետեւեալ կէտերը.-
ա) Լայնատարած Սփիւռքի գոյաւորումն իր պատմական պատճառներն ու հանգրւաններն ունի։ Հայերի արտագաղթը Հայաստանից յաճախ եղել է պարտադրաբար։ Այս ուղղութեամբ հարկ է յիշել Հայաստանից Կիլիկիա մեծ գաղթը՝ պարտադրւած Բիւզանդական կայսրութեան կողմից, եւ Արեւմտեան Հայաստանից ու Կիլիկիայից՝ Օսմանեան կայսրութեան կողմից։ Քաղաքական ու ապահովական ազդակների կողքին, նաեւ տնտեսական պատճառներ հայերին մղել են արտագաղթի։ Այսպէս կարելի է բնորոշել նաեւ վերջին տասնամեակներին Հայաստանից արտագաղթը։
բ) Հայերն ուր որ հաստատւել են, փորձել են համայնք կազմել՝ իր ազգային, հոգեւոր, կրթական եւ այլ կառոյցներով, եւ գերագոյն ճիգ են թափել՝ պահելու իրենց ազգային դիմագիծը, լեզուն, հաւատքն ու աւանդութիւնները։ Եկեղեցին առաջնորդողի դեր է ունեցել գաղութների կազմաւորման ու հայապահպանման մէջ։
գ) Իրենց հաստատւած երկրներում հայերը մեկուսացած չեն ապրել։ Նրանք մասնակից են դարձել ընկերութեան կեանքին, եւ նոյնիսկ՝ կարեւոր դիրքեր գրաւել։
դ) Լիբանանի եւ Սուրիոյ հայ գաղութներն իրենց կազմակերպ կեանքով եւ բազմաթիւ կառոյցներով, կենտրոնական դեր են ունեցել Սփիւռքի մէջ, յատկապէս՝ հոգեւոր, մշակութային, բարեսիրական ու քաղաքական մարզերում։
ե) Պայմանների բերումով, կորցնելով իրենց անմիջական կապը մայր Հայրենիքի հետ, մի շարք գաղութներ, յատկապէս Բալքանեան երկրներում, ժամանակի ընթացքին ձուլւել են՝ միայն աղօտ կերպով պահելով իրենց հայկական ծագումը։
Բ) ՍՓԻՒՌՔՆ ԱՅՍՕՐ - ՄՏԱՀՈԳՈՒԹԻՒՆՆԵՐ ՈՒ ՄԱՐՏԱՀՐԱՒԷՐՆԵՐ
Անհրաժեշտ ենք նկատում ամփոփ գծերով լուսարձակի տակ բերել ներկայ Սփիւռքը բնութագրող մի շարք յատկանշական երեւոյթներ.-
1.- Ներկայ Սփիւռքը՝ աւանդական, սովետական ու հայաստանեան սփիւռքների մի աններդաշնակ խառնուրդ է։ Ցեղասպանութեան վերապրողների բեկորներով գոյաւորւած Սփիւռքը կազմակերպման յարաբերաբար արագ ընթացք ունեցաւ։ Եկեղեցին, դպրոցն ու ակումբը վճռորոշ դեր ունեցան Սփիւռքի կազմաւորման ու նրա ինքնութեան պահպանման մէջ։ Սփիւռքը գոյատեւեց համախմբւելով իր ստեղծած կառոյցների շուրջ ու դարձաւ արդարութիւն պահանջող եւ ազատ, անկախ ու ամբողջական Հայաստանի երազով ապրող ու պայքարող գաղութների ամբողջութիւն։ Աւանդական Սփիւռքին եկան միանալու, սովետական երկրներից դէպի Արեւմուտք գաղթած հայորդիները եւ կարճ ժամանակի ընթացքին շաղւեցին իրենց ազգակիցների հետ։ Հայաստանի վերանկախացումով շատեր կարծեցին թէ կարող է ներգաղթ սկսել եւ Սփիւռքը շուտով շնչասպառ դառնալ։ Պատահեց հակառակը։ Տնտեսական պատճառներից մղւած եւ արտասահմանի լայն կարելիութիւններից հրապուրւած, Հայաստանը սկսեց պարպւել իր բնակչութիւնից։ Թւային աճին առընթեր, Սփիւռքը նաեւ ընդարձակւեց միջ-գաղութային տեղաշարժերի հետեւանքով։ Վերոնշեալ երեւոյթները շարունակւելու բազմաթիւ պատճառներ ունեն։ Սփիւռքը կայուն իրականութիւն չէ, այն մնայուն փոփոխութեան մէջ է։
2.- Ի՞նչ է նշանակում հայ լինել Սփիւռքի մէջ, ի՞նչ են հայ լինելու արժեչափերը։ Ցեղասպանութեան յիշողութեամբ կազմաւորւած աւանդական սփիւռքն իր իւրայատուկ ինքնաճանաչումն ունէր։ Նոր սփիւռքների յառաջացումը եւ Սփիւռք-Հայաստան յարաբերութիւնների զարգացումը նոր նկարագիր տւեց Սփիւռքին. իսկ համաշխարհայնացումը նոր իրականութիւնների եւ հորիզոնների դիմաց դրեց Սփիւռքին՝ նրան մղելով ինքնաճանաչման տարբեր մօտեցումների, շեշտաւորումների եւ նո՛յնիսկ արժեչափերի։ Ա՛րդ, ինչպէ՞ս կարելի է պատմական տարբեր հոլովոյթ ունեցած, տարբեր փորձառութեամբ թրծւած եւ տարբեր մտածելակերպ, գործելակերպ ու կենցաղակերպ ունեցող սփիւռքների միջեւ, յաճախ նոյն գաղութին մաս կազմող, գոյակցութիւնից այն կողմ ներքին ներդաշնակում ու համալրում յառաջացնել։ Ցարդ այս ուղղութեամբ ծրագրւած ու հետեւողական քայլեր չեն առնւել. թւում է թէ կամեցողութեան պակաս կայ։ Բայց նման ճիգ անխուսափելի անհրաժեշտութիւն է։ Ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքի հային ինքնաճանաչումը սահմանել՝ հաւաքական արժեչափերի ճշտումով, առանց անտեսելու համաշխարհայնացման ստեղծած նոր իրականութիւններն ու տեղական պայմանները։
3.- Հայաստանում հայ մնալը բնական երեւոյթ է. Սփիւռքի մէջ հայ մնալը նախընտրութեան հարց է եւ, հետեւաբար՝ ամենօրեայ տագնապ ու պայքար։ Մօտիկ անցեալում, Սփիւռքի մէջ ուրիշից տարբեր լինելը չափանիշ էր ու ազդու միջոց՝ հայապահպանման։ Համաշխարհայնացած աշխարհի բազմացեղ, բազմամշակոյթ ու բազմակրօն միջավայրերում ապրող հայը, որտեղ այլեւս իրեն ուրիշից բաժնող ցանկապատեր գոյութիւն չունեն, որտեղ ուրիշն իր դրացին է, ընկերը, գործակիցը եւ երբեմն նոյնիսկ տան անդամը, ինչպէ՞ս կարող է իր ինքնութիւնը պահել անվթար։ Հարկ է լինել իրապաշտ։ Սփիւռքահայը ինքն իրեն այլեւս գաղթական եւ օտար չի նկատում. նա իր ապրած երկրի լիիրաւ քաղաքացին է՝ միաձուլւած միջավայրին եւ շաղախւած տեղի մշակոյթի հետ։ Հայի ինքնութիւնը տակաւին շարունակում է ինքն իրեն շեշտակի կերպով արտայայտել այնտեղ՝ որտեղ հայ կեանքի հաւաքական ու կազմակերպ ներկայութիւն գոյութիւն ունի։ Սակայն, այնտեղ՝ որտեղ հայաբոյր միջավայր գոյութիւն չունի, հայապահպանման ճիգերն սկսել են իրենց ուժականութիւնը կորցնել հետզհետէ տեղայնացող ինքնութեան դիմաց։ Ա՛րդ, հայի արմատներն առողջ պահելու հեռանկարով, ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքի հայի մէջ լեզուն, հայրենիքը, կրօնը, աւանդութիւնները, պատմական վճռորոշ դէպքերն ու պահանջատիրութիւնը առաւելագոյն չափով եւ նոր մօտեցումով դարձնել մէկ ազգի պատկանելիութեան ամուր յենարանները։
4.- Սփիւռքի կառոյցները ճշտորոշիչ դեր կատարեցին Սփիւռքի կազմակերպման, ինչպէս նաեւ՝ մեր հոգեւոր, մշակութային ու ազգային արժէքների կենսագործման գծով։ Այսօր, սակայն, մեր կառոյցներն իրենց հմայքն ու ազդեցութիւնը կորցնելու եւ ժամանակավրէպ դառնալու վտանգի դիմաց են գտնւում։ Իրենց ինքնակենտրոն մօտեցումներով, աւանդական գործելաոճերով ու ոչ-այժմէական օրակարգերով, նրանք այլեւս չեն կարող գոհացնել նոր սերնդների պահանջները։ Այլ խօսքով, գաղութները չեն կարողանում իրենց կազմակերպչական ուժականութիւնն ամուր պահել եւ հայօրէն շնչել շնչասպառ դարձած եւ ներկայ իրականութիւններին անհաղորդ կառոյցներով։ Ա՛րդ, կառոյցների վերանորոգումն ու այժմէականացումն աւելի քան հրամայական է՝ նկատի ունենալով նրանց կենտրոնական տեղն ու առանցքային դերը հայ կեանքում։
5.- Արեւմտահայերէնը նահանջի մէջ է։ Նրա գործածութեան հետզհետէ շեշտւող նւազումն ու աղաւաղումը դարձել են համատարած ու ակնյայտ երեւոյթներ։ Պատճառները յստակ են իսկ հետեւանքը՝ վտանգալից։ Լեզուն որեւէ ազգի ինքնութեան զօրեղ կռւաններից մէկն է, մանաւանդ փոքր եւ սփիւռքեան պայմաններում ապրող ազգի համար։ Արեւմտահայերէնի նահանջի առաջքն առնելու յանձնառութիւնից մղւած, մեր Սուրբ Աթոռը դիմեց գործնական քայլերի։ Ա՛րդ, ինչպէ՞ս կարելի է նոր մղում տալ այս յոյժ կարեւոր ծրագրին եւ գործնապէս մասնակից դարձնել հայակերտման առաքելութեանը լծւած մեր կրթական ու մշակութային կառոյցներն ու մտաւորականները։
6.- Մեր կառոյցների կողքին մեր մտածելակերպերն ու գործելակերպերն եւս սկսել են ժանգ կապել։ Մեր շուրջ տեղի ունեցող նոր զարգացումների ու յառաջացող մարտահրաւէրների անտեսումը մեր գաղութներին կարող են առաջնորդել դէպի ինքնամեկուսացում։ Սփիւռքն այլեւս չի կարող գործել կարծրատիպերով։ Հայապահպանման գործիքներն ու չափանիշերը, փաստօրէն, չեն համապատասխանում ներկայ աշխարհի պայմաններին եւ նոր սերնդի մօտեցումներին ու սպասումներին։ Նոր սերունդն սկսել է հեռանալ մեր կառոյցներից, եւ նոյնիսկ նրանց կողմից ծով զոհողութեամբ պահւած եւ սակայն այնտեղ բանտարկւած մեր արժէքներից ու աւանդութիւններից եւ իր հայութիւնն ապրել տարբեր մօտեցումներով ու կերպերով։ Նոր սերնդի մօտ հայի ինքնութիւնն ենթակայ է աղօտելու վտանգին։ Այստե՛ղ է տագնապը, որովհետեւ նոր սերունդն է, որ նոր շնչով պիտի վերակենսաւորի Սփիւռքը եւ կերտի նրա ապագան։ Ա՛րդ, ինչպէ՞ս կարելի է ներդաշնակութիւն ստեղծել հայի ինքնութեան երեք տարածքներին՝ տեղայնականի, հայկականի ու համաշխարհայինի միջեւ, խուսափելով հակասութիւն ու բեւեռացում յառաջացնող մտածելակերպերից ու կենցաղակերպերից։ Յաճախ շեշտել ենք նոր սերնդին մեր շուրջ համախմբելու եւ լուրջ երկխօսութիւն ունենալու կարեւորութիւնը։
7.- Սփիւռքը տարբեր մտածողութիւնների հանդիսարան է, երբեմն իրար հակասող ու երբեմն համընկնող՝ յաճախ պայմանաւորւած թէ՛ ներ-Հայաստանեան եւ թէ՛ տեղական ընկերա-քաղաքական ազդակներից։ Սա անխուսափելի երեւոյթ է։ Անհրաժեշտ է, սակայն, Սփիւռքի գաղութներն իրենց տեղայնական, ինքնակենտրոն ու բաժանարար մտածողութիւնից դուրս բերել եւ համասփիւռքեան մտածողութիւն հունաւորել։ Արդարեւ, անցնող տարիներին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան նախաձեռնութեամբ գումարւած համասփիւռքեան, երբեմն նաեւ համահայկական, կրթական, մշակութային, պատմական, պահանջատիրական, տեղեկատւական եւ այլ բնոյթի համագումարները, նրանց ճշտած ուղեգծերն ու կատարած եզրայանգումներն արդէն իսկ ցանել են համասփիւռքեան մտածողութեան ձեւաւորման հունտերը։ Նրանք նաեւ մասնակիցների ներկայացուցչական հանգամանքով ու որակով կարող են առանցքը դառնալ համասփիւռքեան ղեկավարութեան ստեղծման։ Նման գործընթաց ենթադրում է կառոյցների միջեւ ներ-գաղութային ու միջ-գաղութային սերտ ու համապարփակ գործակցութիւն՝ համասփիւռքեան մի օրակարգի շուրջ։ Նման նախաձեռնութիւն մեծապէս կը նպաստի Սփիւռքի կեանքի վերաշխուժացմանը, մօտեցումների ներդաշնակմանը եւ նրա համահայկական դերակատարութեան առաւել շեշտաւորմանը։
8.- Սփիւռքն զգոյշ պէտք է լինի թէ՛ Հայաստանակենտրոն եւ թէ՛ Սփիւռքակենտրոն մտածողութեան մէջ ինքն իրեն բանտարկելուց. իր կիզակէտը պէտք է դառնայ Հայակենտրոն մտածողութեան զարգացումը, որ կարող է տարբեր հայեցակէտերի երկխօսութեան լայն տարածք ստեղծել։ Արդարեւ, իր իւրայատուկ շեշտաւորումներով ու հարուստ փորձառութեամբ Սփիւռքը կարող է իր կարեւոր նպաստը բերել համահայկական մտածողութեան մշակման՝ համահայկական օրակարգի ենթահողի վրայ։ Ա՛րդ, ինչպէ՞ս կարելի է մէկ եւ նոյն հայութեան պատկանելիութիւնը, իր արժէքներով ու տեսլականով, դարձնել հիմքն ու հէնքը համահայկական մտածողութեան՝ պահելով հանդերձ տեղական պայմանների ու ազդակների ազդեցութեան ենթակայ Սփիւռքի մօտեցումները, ինչպէս նաեւ՝ համասփիւռքեան առաջնահերթութիւնների կարեւորութիւնը։ Առաջինը հրամայական է. իսկ երկրորդը՝ անխուսափելի։
9.- Սփիւռքն ունի մշակութային, հոգեւոր, տնտեսական, մասնագիտական, յարաբերական թէ փորձառական հսկայ ներուժ: Սակայն, մի տեղ՝ համակերպումն ու տեղայնացումը, այլ տեղ՝ անտարբերութիւնն ու անտեսումը սկսել են հայ կեանքից հեռացնել իր սեփական ներուժը։ Փաստօրէն, Սփիւռքը չի կարողացել իր ներուժի տէրը դառնալ եւ այն ճիշտ ու ամբողջական կերպով օգտագործել։ Այս ուղղութեամբ փորձեր են կատարւել թէ՛ Հայաստանի եւ թէ՛ Սփիւռքի մի շարք կառոյցների կողմից. սակայն նրանք եղել են մասնակի ու պարագայական։ Սփիւռքի ներուժի կազմակերպումն ու օգտագործումը անհրաժեշտութիւն է։ Նման ծրագիր ենթադրում է հաւաքական ու հետեւողական աշխատանք։
10.- Հայաստանի վերանկախացումով սպասելի էր, որ հանգրւանային կերպով հայրենադարձութիւն տեղի ունենար։ Պատահեց հակառակը։ Հայաստանը չկարողացաւ, չէր կարող, տնտեսական զարգացման լայն կարելիութիւններ ստեղծել, եւ հայրենադարձութեան ծրագրեր մշակել։ Սփիւռքի հայերին քաղաքացիութիւն տալը քաջալերական քայլ էր, անկասկած. սակայն, այն հայրենիքի նկատմամբ զգացական կապը ամրացնելուց այն կողմ չանցաւ։ Վերջին տասնամեակներում Հայաստանից հեռացած հայերի պարագային՝ հայրենադարձութիւնն անհրաժեշտութիւն է. իսկ աւանդական սփիւռքի համար՝ ներկայ հանգրւանին, այն իրատեսութեան սահմաններից դուրս է նկատւում։ Սակայն, հարկ է այն պահել համազգային օրակարգի վրայ, որպէս ազգային պատկանելիութեան էական տարրերից մէկը։ Եթէ հայրենադարձութեան գաղափարը՝ ամբողջական Հայաստան ամբողջական հայութեամբ տեսլականով ամրագրւած, թէկուզ վախճանական հորիզոնի վրայ, անհետանայ հայ կեանքից, Սփիւռքը կը կորցնի իր նպատակասլաց ուղղւածութիւնը, եւ ինքնամաշումը կընթանայ արագ։ Տւեալները ցոյց են տալիս, որ Սփիւռքը երկար ժամանակ կը շարունակի իր գոյութիւնը՝ ենթակայ գունաթափման վտանգին։ Ա՛րդ, ընդհանուր հայութեան թւի աճը եւ Հայաստանի ու Արցախի մէջ հայութեան ֆիզիքական ներկայութեան պահպանումն առանցքային կարեւորութիւն ունեն։ Այս նպատակը կարելի է իրագործել Հայաստանի մէջ՝ տնտեսութեան զարգացումով, անվտանգութեան երաշխաւորումով եւ Սփիւռքի փոքր ու մեկուսացած գաղութները, որոնք ինչ-ինչ պատճառներով ենթակայ են արագ ձուլման վտանգին, Հայաստան ուղղելով. իսկ Սփիւռքի մէջ՝ ծնունդների թիւը բազմապատկելով եւ այլ ազդու միջոցների դիմելով։
11.- Հզօր Հայաստան-հզօր Սփիւռք տեսլականը պէտք է դառնայ ազգային ռազմավարութեան հիմքն ու նպատակակէտը։ Առաւել քան երբեք Հայաստանն ու Սփիւռքը իրար կարիքն ունեն։ Հետեւաբար, Սփիւռք-Հայաստան գործակցութիւնը պէտք է մնայ թէ՛ Հայաստանի եւ թէ Սփիւռքի կեանքի կենսական տարածքներից մէկը։ Ճիշտ չէ՛ Սփիւռքը նկատել Հայաստանի կցորդ, ո՛չ էլ Հայաստանից անջատ ինքնակենտրոն ու ինքնավախճան գոյութիւն։ Ճիշտ չէ՛, նաեւ, Սփիւռքը նկատել սոսկ Հայաստանի մէջ բարեսիրական ծրագրերի սատարող ու տնտեսական ծրագրեր մշակող գաղութների ամբողջութիւն։ Սփիւռքն անբաժան ու անբաժանելի մասն է կազմում նոյն եւ մէկ հայութեան։ Արդարեւ, Հայաստանը հայրենասիրութիւն առթող հայրենիք լինելուց այն կողմ՝ ցարդ չկարողացաւ դառնալ վստահութիւն ու յոյս ներշնչող, եւ աշխարհացիր հայութիւնն իր շուրջ համախմբող հաւաքական տուն։ Վերջին տասնամեակին շեշտը դրւեց տնտեսական ներդրումների եւ թուրիստական այցելութիւնների վրայ։ Յատկապէս Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրներն ու ընկերա-տնտեսական ծրագրերին օժանդակութիւնը կարեւոր տեղ գրաւեցին սփիւռքահայութեան կեանքի մայր էջի վրայ, յաճախ լուսանցքի մէջ ձգելով Սփիւռքի առաջնահերթութիւնները։ Հայ ժողովրդի երկու բեւեռների միջեւ գործակցութիւնը պէտք է դառնայ համապարփակ, ծրագրւած եւ հետեւողական, հիմնւած՝ փոխադարձ վստահութեան վրայ։ Սփիւռքի վերակենսաւորման մէջ էական է Հայաստանի դերը, մասնաւորաբար մշակութային ու կրթական մարզերում։ Միւս կողմից՝ Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան շրջագծում, անհրաժեշտ ենք նկատում Հայաստանի կառավարման, ինչպէս նաեւ համահայկական խնդիրների ու ծրագրերի քննարկման մէջ Սփիւռքի գործօն մասնակցութիւնը։
Գ) ԴԷՊԻ ՍՓԻՒՌՔԻ ՎԵՐԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ - ՄԱՐԶԵՐ ԵՒ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՔ
Մեր մատնանշած մտահոգութիւններն ու մարտահրաւէրները կարօտում են խոր, իրատես ու համապարփակ քննարկման։ Աւելի քան երեսուն տարի Հայաստանը եւ Արցախը դարձան Սփիւռքի կեանքի կիզակէտը։ Անկասկած, մեր ազգի այս երկու բեւեռներն իրենց խնդիրներով ու հրամայականներով Սփիւռքի համար պէտք է միշտ մնան առաջնահերթութիւն։ Սփիւռքը ինքնավախճան իրականութիւն չէ. այն իր տեսլականը պէտք է միշտ սեւեռած պահի Հայաստանի ուղղութեամբ, որ ողնասիւնն է կազմում Հայ ազգի ներկայի ու երաշխիքը՝ նրա ապագայի։ Այս խոր գիտակցութեամբ Սփիւռքը կոչւած է ինքն իրեն վերակազմակերպելու։ Այսօր մեր ազգի մեծամասնութիւնն ապրում է Սփիւռքի մէջ։ Հետեւաբար ժամանակն է, որ մեր ազգի պատմութեան այս հանգրւանին ինքնակազմակերպումը դառնայ Սփիւռքի առաջնահերթութիւնը։
Ուզում ենք կարեւորութեամբ ընդգծել, որ այլեւս չենք կարող հիւծւած կառոյցներով, զմռսւած մտածողութեամբ, կաղապարւած մօտեցումներով, հնամաշ օրակարգերով Սփիւռքը վերակազմակերպել ու վերակենսաւորել։ Սփիւռքն իր կառոյցներով եւ օրակարգով, իր կանոնագրութիւններով ու գործելակերպերով պէտք է դառնայ համահունչ նոր ժամանակներին ու մարտահրաւէրներին։ Ինչպէ՞ս կարելի է ձեռնարկել այս հսկայ աշխատանքին։ Սփիւռքի պարզած ներկայ գոյավիճակի իրապաշտ արժեւորումը եւ ապա՝ ծրագրումը պէտք է դառնան մեր աշխատանքների մեկնակէտն ու մղիչ ուժը։ Այս ուղղութեամբ առանցքային է գաղութի մէջ գործող բոլոր կազմակերպութիւնների ու միութիւնների, ինչպէս նաեւ զանազան մարզերի մասնագէտ ու փորձառու մտաւորականների դերը։
ա) ԹԵՄԱԿԱՆ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐ
Աւանդական Սփիւռքի կեանքը կազմակերպւած է Եկեղեցու շուրջ։ Իւրաքանչիւր գաղութ Եկեղեցին նկատել է իր հաւաքական կեանքի կենտրոնը եւ նրա շուրջ հիմնած զանազան մարզերին առնչւած իր հաստատութիւնները։ Եկեղեցին, իր կարգին, չի կարողացել քայլ պահել կեանքի յարափոփոխ պայմանների հետ։ Եկեղեցու բարեկարգումը նոյնպէս հրամայական է։ Եկեղեցի-ժողովուրդ յարաբերութիւնը նոր որակ ու ոճ պէտք է ստանայ եւ Եկեղեցին պէտք է դառնայ ծառայական ներկայութիւն ժողովրդի կեանքում։ Ուստի, նկատի ունենալով Եկեղեցու կենտրոնական դերը որեւէ գաղութի կեանքի մէջ, հարկաւոր է, որ գաղութի վերակազմակերպումն սկսի թեմական կեանքից։
Վերջին Ազգ. Ընդհանուր Ժողովին (5-8 Դեկտեմբերի 2017 թ.) թէ՛ Մեր պատգամի եւ թէ՛ ժողովի որոշումների մէջ կարեւորութեամբ անդրադարձել էինք յատկապէս թեմերի վերակազմակերպմանը եւ ապա այս ուղղութեամբ յատուկ ուղեցոյց էինք ճշտել։ Սակայն, համաճարակը դանդաղեցրեց մեր թեմերի կողմից կատարւելիք ծրագրման աշխատանքները։ Այստեղ ուզում ենք ամփոփ գծերով պարզել թեմերի շրջագծում ձեռնարկւելիք աշխատանքի ուրւագիծը.-
Թեմի վերակազմակերպման մէջ կարեւոր դեր ունի Հոգեւորականը։ Կոչման գիտակցութիւն ունեցող եւ ներկայ ժամանակների մարտահրաւէրները դիմագրաւելու հոգեմտաւոր պատրաստութիւն ունեցող հոգեւորականների կազմաւորումն էական է։ Ծուխը, որպէս հիմքը Եկեղեցու կեանքի ու առաքելութեան, պէտք է դառնայ վերակազմակերպման գործընթացի կիզակէտը։ Հարկ է Եկեղեցու վարչակազմակերպչական կեանքի մէջ գործող մարմինները վերաթարմացնել՝ պաշտօնի կոչելով ուսեալ եւ գործունեայ տիկիններ ու երիտասարդներ։ Անհրաժեշտ է առաջնահերթ կարեւորութիւն ընծայել ա) քրիստոնէական դաստիարակութեանը՝ Կիրակնօրեայ վարժարանների վերաշխուժացումով, հայկական վարժարաններում կրօնական նիւթերի դասաւանդումով ու հայ ընտանիքում հոգեւոր ու բարոյական արժէքների կենսագործումով։ բ) Ընկերային ծառայութեանը, այն դարձնելով Եկեղեցու առաքելութեան էական մարզերից մէկը։ գ) Հայ դպրոցին, վերաշեշտելով նրա հայակերտման առաքելութիւնը։
բ) ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐ
Թեմը գաղութից անկախ միաւոր չէ. թեմը ինքնին ժողովուրդն է։ Այս առումով, համայնքի կեանքի մէջ գործող կազմակերպութիւնների եւ թեմի միջեւ ներդաշնակ գործակցութիւնը, վստահաբար, կը նպաստի գաղութի վերակազմակերպմանը։ Ա՛րդ, թելադրելի է, որ համագործակցութիւնն սկսի ծրագրերի պատրաստութեան ընթացքին։ Համայնքային կառոյցները մասնակից են թեմական մարմինների գործունէութեանը, սակայն նրանք ունեն իրենց յատուկ կանոնագրութիւններն ու առաջնահերթութիւնները։ Մեր կառոյցներն սկսել են մարդուժ կորցնել. քանակին առընթեր նշմարելի է նաեւ որակի նահանջ։ Նոր աւիւն հարկ է ներարկել նրանց, ապահովելով երիտասարդութեան, արական թէ իգական, տիրական ներկայութիւնը՝ նաեւ ղեկավարութեան մակարդակի վրայ։ Կառոյցների կանոնագրութիւնների այժմէականացումը եւ տեղական պայմաններին պատշաճեցումը, պահելով հանդերձ նրանց համասփիւռքեան ու համահայկական բնոյթն ու նպատակը, անխուսափելի է։ Կառոյցների միջեւ սերտ գործակցութիւն եւ նրանց գործունէութեանց միջեւ ներդաշնակութիւն ստեղծելը մեծապէս կը նպաստի գաղութի կեանքի առաւել ծաղկմանը եւ Սփիւռքի աշխուժացմանը։
Սփիւռքի վերակազմակերպումը բարդ ու երկարաշունչ ծրագիր է։ Նման հսկայածաւալ ծրագրի իրագործումը ենթադրում է հաւաքական հաւատք ու նւիրում, ղեկավարութիւն ու յանձնառութիւն։ Այն պահանջում է նաեւ մասնագիտական մօտեցում ու համապարփակ ծրագրում՝ հանգրւանային կերպով իրագործելի։ Յիշեալ գործընթացի մէջ անհրաժեշտ է նկատի ունենալ տարբեր միջավայրերում ապրող գաղութների ներքին դրւածքը, գործող կառոյցների իւրայատկութիւններն ու շրջապատը, եւ համապատասխան մօտեցում որդեգրել։
Ա՛րդ, ինչպէ՞ս կարելի է յիշեալ հսկայ աշխատանքին ձեռնարկել.-
1) Մթնոլորտի պատրաստութիւնը նախապայման է։ Մեր կառոյցները, նրանց պատասխանատուներն ու անդամները պատրաստ եւ յանձնառու պէտք է լինեն վերակազմակերպման անյետաձգելի անհրաժեշտութեանը։ Այս ուղղութեամբ յօդւածների պատրաստութիւնը, հրապարակային քննարկումների ու համագումարների կազմակերպումը կարող են օգտակար դառնալ տեսակէտների փոխանակման, մտքերի պատրաստութեան եւ դրական միջավայրի ստեղծման։
2) Իւրաքանչիւր կառոյց ինքը պէտք է նախաձեռնի իր վերակազմակերպումը, նկատի ունենալով Մեր արծարծած մտահոգութիւններն ու մատնանշած երեւոյթները, եւ ապա, անհրաժեշտութեան պարագային, իր կատարած աշխատանքը համադրելով այլ կառոյցների հետ։
3) Ծրագրմանը հարկաւոր է յաջորդել գործադրումը։ Սա բնականաբար ամէնից դժւար հանգրւանն է։ Գործադրումը պէտք է կատարւի յառաջատւական ընթացքով եւ ծրագրւած հետեւողականութեամբ։
Հաւատարիմ իր անցեալին, հայ ժողովուրդը կոչւել է ինքն իրեն յարատեւօրէն վերարժեւորման ու վերանորոգման ենթարկելու՝ համահունչ փոխւող ժամանակներին, պայմաններին ու մարտահրաւէրներին։ Ա՛յս տեսլականով ու յանձնառութեամբ Սփիւռքը պէտք է վերակազմակերպի ու վերաշնչաւորի ինքն իրեն։ Սփիւռքն իր ներկայ վիճակին թողնել՝ նշանակում է նրա ինքնամաշումն արագացնել։ Սփիւռքի վերակազմակերպումը՝ նրա հզօրացումն է, իսկ Սփիւռքի հզօրացումը՝ Հայաստանի ու Արցախի հզօրացումն է. եւ սա համազգային առաջնահերթութիւն է ու մարտահրաւէր։ Հարկաւոր է անյապաղ լծւել աշխատանքի։
Թելադրում ենք մեր Սուրբ Աթոռի թեմերին անմիջապէս ձեռնարկել ծրագրման, որպէսզի կարելի լինի այն ամբողջացնել յառաջիկայ Ազգ. Ընդհանուր Ժողովից առաջ։
Հայրական ջերմ սիրով,
Աղօթարար՝
ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
1 Յունւարի, 2022 թ.
Անթիլիաս, Լիբանան
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը 2022 տարին հռչակած է ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐԻ՝ մեկնած Սփիւռքին պարզած ներկայ իրավիճակէն եւ հայ կեանքին մէջ անոր ունեցած առանցքային դերակատարութենէն։ Առ այդ, Կիրակի, 9 Յունուար 2022-ին, յընթացս Ս. եւ Անմահ Պատարագին, Հայրապետական հռչակագիրը ընթերցուեցաւ Անթիլիասի Մայրավանքի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարին մէջ՝ «Կիլիկիա» մատենադարանի տեսուչ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանի կողմէ։
Նշենք, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմերու բոլոր եկեղեցիներէն ներս պիտի ընթերցուի Հայրապետական հռչակագիրը։
ԲԵԹՂԵՀԷՄԸ՝ ԱՂԲԻՒՐ ՅԱՒԻՏԵՆԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔԻ
Յովհաննէս Առաքեալն իր Առաջին Ընդհանրական Նամակն սկսում է վկայելով, թէ՝ Որդին, Բանը, որ նոյնինքն կեանքն էր, Բեթղեհէմի ճամբով յայտնւեց մարդուն (1.1-2)։ Այս գծով անհրաժեշտ է հետեւեալ ընդգծումները կատարել.-
- Աստւած՝ ստեղծիչը կեանքի։ Աստւածաշունչը հաստատում է, թէ Աստւած ստեղծիչն է կեանքի։ Տիեզերքի մէջ որեւէ գոյութիւն ինքնագոյ չէ, իր գոյաւորիչն ունի։ Աստւած ոչնչից ստեղծեց տիեզերքն իր բանական եւ ոչ-բանական արարածներով՝ ստեղծագործութեան մէջ իւրաքանչիւրի իւրայատուկ տեղն ու դերը ճշտելով։
- Մարդը՝ պսակը Աստծու ստեղծագործութեան։ Հանգրւանային կերպով կատարած Իր ստեղծագործութեան վերջին օրը Աստւած ստեղծեց մարդուն։ Աստւածաշնչի առաջին գիրքը՝ Ծննդոցը, մարդու ստեղծագործութեան երկու դրւագների (1.27,2.7) ճամբով շեշտում է, թէ՝ ի տարբերութիւն բոլոր արարածներից, մարդն ստեղծւել է հողից, օժտւած՝ բանականութեամբ, եւ որպէս Աստծու գործակից՝ տիեզերքը կառավարելու յատուկ պարտականութիւն տրւած իրեն։
- Մարդու աստւածատուր կեանքի անկումը։ Աստւածաշունչը պատմում է, թէ ինչպէս առաջին մարդը՝ Ադամը, հաւատարիմ չգտնւեց իր կոչման, իրեն տրւած իշխանութիւնն օգտագործեց իր հաճոյքի ու փառքի համար եւ թերացաւ Աստծու նկատմամբ իր համարատւութեան մէջ։ Այլ խօսքով, առաջին մարդը մեղանչեց եւ պատճառ դարձաւ, որ «Ադամական մեղքը» ժառանգեն հետագայ բոլոր սերունդները։ Մարդու մեղքի հետեւանքով աստւածատուր կեանքը ապականւեց՝ չարիք ու վնաս պատճառելով նաեւ ողջ ստեղծագործութեանը։
- Բեթղեհէմը՝ ծննդավայր նոր կեանքի։ Ադամի անհնազանդութեան պատճառով մեղքով ապականւած կեանքը Բեթղեհէմի մէջ Աստծու Որդուն յայտնութեամբ վերանորոգւեց։ Բեթղեհէմը դարձաւ ծննդավայրը նոր կեանքի։ Քրիստոս յայտարարեց՝ «Ես եմ կեանքը» (Յհ 14.6) եւ Իր մարդեղութեան նպատակը բնորոշեց ասելով՝ «Ես եկայ, որպէսզի կեանք ունենան» (Յհ 10.10)։ Նոր Կտակարանը յստակօրէն պարզում է, թէ Քրիստոսի առաքելութեան կիզակէտը, Բեթղեհէմից մինչեւ Յարութիւն, մարդուն օժտելն էր նո՛ր կեանքով։
- Քրիստոսը՝ նոր կեանք առաջնորդող ճամբայ։ Աստծու մարդեղացեալ Որդին ո՛չ միայն Ինքն Իրեն ներկայացրեց որպէս նոր կեանք, այլ նաեւ՝ միա՛կ ճամբան դէպի նոր կեանք առաջնորդող (Յհ 14.6)։ Հետեւաբար, նոր կեանք ունենալու համար հարկ է դառնալ Քրիստոսին եւ քայլել դէպի Քրիստոսը տանող ճանապարհով։
- Քրիստոսը՝ աղբիւր յաւիտենական կեանքի։ Յովհաննէս Առաքեալը վկայում է, թէ Քրիստոսի ճամբով «Աստւած յաւիտենական կեանք տւեց մեզ եւ այդ կեանքի աղբիւրը Որդին Ի՛նքն է» (Ա.Յհ 5.11)։ Նա շարունակում է ասելով՝ «Մենք տեսանք եւ վկայում ենք, ձեզ պատմելով Նրա մասին, այսինքն՝ յաւիտենական կեանքի մասին» (1.1-2)։ Քրիստոսի աշխարհ բերած կեանքը սովորական կեանք չէր։ Նոր Կտակարանն այն բնութագրում է որպէս առաւել, լեցուն, ճշմարիտ, նոր կեանք, այլ խօսքով՝ յաւիտենական կեանք։ Յաւիտենական կեանքը մերժումն է մեղքով ու չարով տիրապետւած կեանքի, նիւթեղէն ու երկրաւոր արժէքներով առաջնորդւած կեանքի։ Յաւիտենական կեանքը Քրիստոսի ներկայութեամբ ապրւած կեանքն է։
Ինչպէ՞ս կարելի է արժանի դառնալ յաւիտենական կեանքին։ Հետեւենք Աւետարանիչների ու Առաքեալների թելադրութիւններին.-
1) Քրիստոսին հաւատալով։ Առաքեալը շեշտակիօրէն յիշեցնում է, թէ՝ «ով որ հաւատում է Որդուն, յաւիտենական կեանք կ’ունենայ» (Յհ 3.36)։ Ա՛րդ, Քրիստոսին դաւանելով որպէս աշխարհի Փրկիչը, մարդն արժանի է դառնում Քրիստոսի պարգեւած յաւիտենական կեանքին:
2) Քրիստոսին հետեւելով։ Քրիստոս ասաց, ով որ Ինձ է հաւատում, պէտք է հետեւի Ինձ։ Ա՛րդ, որպէս յաւիտենական կեանքի աղբիւր, հարկ է մօտենալ Քրիստոսին։ Որպէս յաւիտենական կեանքի ճանապարհ, հարկ է քայլել այդ ճանապարհով։ Որպէս յաւիտենական կեանք տանող դուռ, հարկ է մտնել այդ դռնով (Մտ 7.13-14)։
3) Յաւիտենական կեանքն ապրելով։ Քրիստոսին հետեւել ենթադրում է՝ Քրիստոսին իր մէջ ընդունել, նոր մարդ դառնալ եւ նորոգւած կեանքով ապրել (Յհ 5.12, Բ.Կր 5.17, Հռ 6.6)։ Ա՛յս են թելադրում Քրիստոսի ներկայութիւնն ապրած առաքեալները։ Յաւիտենական կեանքով ապրել նշանակում է մեր նմանին ծառայել, արդարութիւն գործել, բարոյական ու հոգեւոր արժէքներով մեր կեանքը շաղախել, երկնային շնորհներով մեր կեանքը լցնել եւ բարիք գործելով մեր ապրած օրերն իմաստաւորել։
Սիրելի՛ հայորդի, կեանքն Աստծու պարգեւն է. այն պէտք է ապրել մեր անձի նեղ պարունակից ու մեր կեանքի սահմանափակ ծիրից այն կողմ ու վեր՝ երկնային արժէքների եւ յաւիտենական ճշմարտութիւնների համար։ Ա՛յս է Քրիստոսի ճամբով աշխարհին յայտնւած կեանքի որակը, իմաստն ու նպատակը։ Հետեւաբար, յաւիտենական կեանքը վախճանական երեւոյթ չէ, գալիք իրականութիւն չէ. այն արդէ՛ն եկել է աշխարհ՝ Աստծու Որդուն մարդեղութեամբ։ Քրիստոսին հետեւելու ուխտը կատարած մարդը կոչւած է այն ապրելու՝ հաւատարմութեամբ, պատասխանատւութեամբ ու յանձնառութեամբ։ Առաքեալը պատգամում է՝ «Ամո՛ւր կառչիր յաւիտենական կեանքին, որին քեզ հրաւիրեց Աստւած» (Ա. Տմ 6.12)։
Ապրում ենք մի աշխարհի մէջ, որտեղ կեանքը, բնութեան թէ ընկերութեան մէջ, բարոյապէս ապականւած է եւ ֆիզիքապէս՝ վտանգւած։ Շրջապատւած ենք աստւածատուր կեանքն Աստծուց հեռացնող ու այն մարդակենտրոն ու մարդանպատակ կեանքի վերածող երեւելի թէ աներեւոյթ չարերով ու չարիքներով։ Մարդու կողմից բնութեանը պատճառւած չարիքներին առընթեր, նաեւ մարդկային կեանքին նրա պատճառած չարիքներին ահաւոր հետեւանքներն ապրում ենք մեր անձնական թէ հաւաքական կեանքի բոլոր մարզերում։
Արդարեւ, գիտութիւնը որքան փորձի իր այլազան գիւտերով ու նորանոր իրագործումներով հարստացնել ու ապահովութիւն երաշխաւորել կեանքին, առանց մարդուն յաւիտենական կեանք պարգեւած Քրիստոսի կենսատու ներկայութեան՝ կեանքը դառնում է աննպատակ գոյութիւն։ Այնտեղ, ուր Իր արեան հեղումով մարդուն յաւիտենական կեանք պարգեւած Քրիստոսը ներկայ է, մեղքը, չարն ու չարիքը հեռու են մնում։
Բեթղեհէմը յաւիտենական կեանքի յայտնութիւնն է մարդուն։ Բեթղեհէմը երկնային հրաւէր է՝ ուղղւած մարդուն՝ իր կեանքը Քրիստոսի վերանորոգիչ ներկայութեամբ շաղախելու, որպէս աղբիւրը յաւիտենական կեանքի։
Արդ, ա՛յս հաւատքով դառնանք Բեթղեհէմին ու ապրենք նրա խորհուրդը։
* * *
Նոր Տարւայ եւ Աստւածայայտնութեան տօների առիթով, եղբայրական սիրով ողջունում ենք Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, մաղթելով քաջառողջութիւն եւ եկեղեցաշէն ծառայութիւններով լեցուն երկար գահակալութիւն։ Քրիստոնէական սիրով ողջունում ենք Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք՝ Ամենապատիւ Տ. Նուրհան Արք. Մանուկեանին եւ Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Սահակ Արք. Մաշալեանին, մաղթելով նրանց աստւածահաճոյ գործերով լեցուն ծառայութիւն։
Հայրական սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմերի Առաջնորդներին, հոգեւորական դասին եւ ազգային իշխանութիւններին, հայ կեանքում գործող բոլոր միութիւններին ու կազմակերպութիւններին. ինչպէս նաեւ մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին, աղօթելով, որ Բեթղեհէմի յաւիտենական կեանքով պայծառակերպւի մեր ազգի կեանքը։
Շնորհաւոր Սուրբ Ծնունդ:
«Քրիստոս Ծնաւ Եւ Յայտնեցաւ, Ձեզ Եւ Մեզ Մեծ Աւետիս»:
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
6 Յունւարի, 2022 թ.
Անթիլիաս, Լիբանան
ՀԱՄԱԽՄԲՒԵՆՔ ԱԶԳԻ ՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՇԱՀԵՐԻ ՇՈՒՐՋ
Նոր Տարւայ սեմին, քրիստոնէական ջերմ սիրով ու հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին:
Նոր Տարին մարդուն, անհատապէս թէ հաւաքաբար, ինքնահայեցողութեա՛ն ու ինքնաքննութեա՛ն հրաւիրող պահ է։ Եկէք մի պահ մեր հայեացքները սեւեռենք հայ կեանքի վրայ։
Ինչպէս համայն մարդկութիւնը, նոյնպէս մեր ժողովուրդը, շարունակում է ապրել համաճարակի ստեղծած դժւար պայմանների մէջ։ Սփիւռքի բոլոր գաղութները, առաւել կամ նւազ չափով, դիմագրաւում են այլազան մտահոգութիւններ։ Այս ծիրում, յատկապէս Լիբանանի հայութիւնն ապրում է ծանր օրեր՝ տնտեսական աննախընթաց տագնապի հետեւանքով։ Հակառակ ներկայ դառն պայմաններին, մենք պէտք է շարունակենք, վերանորոգ հաւատքով ու վճռակամութեամբ, վերականգնումի մեր հաւաքական երթը՝ միշտ լինելով մեր ժողովրդի զաւակների հետ ու նրանց կողքին։
Արդարեւ, 2022 տարին հռչակել ենք Սփիւռքի Տարի։ Հրաւիրում եմ մեր բոլոր կառոյցներին, մամուլին, մտաւորականներին եւ գաղութներին՝ իրապաշտ մօտեցումով եւ համապարփակ հայեացքով, ինչպէս նաեւ այս առիթով հրապարակած մեր հայրապետական Գիրն ունենալով որպէս ուղեցոյց, նախ, ինքնարժեւորման ենթարկելու եւ ապա վերակազմակերպման առաջնորդելու Սփիւռքը։ Սա հրամայական ու անյետաձգելի առաջնահերթութիւն է։
Դառնանք Հայաստանին։ Մեր հայրենիքը շարունակում է անորոշութեան ու յուսահատութեան ալիքների մէջ օրօրւել։ Մէկ կողմից՝ ներ-հայաստանեան քաղաքական լարւած մթնոլորտը ջլատում է մեր հաւաքական ուժը։ Միւս կողմից՝ թշնամին յաղթապանծ դիրքերից պայմաններ է դնում Հայաստանի դէմ՝ անտեսելով Հայաստանի հողային ամբողջականութիւնը ու գերիշխանութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ միջազգային օրէնքները։
Այո՛, մենք փոքր երկիր ենք. հարկ է իրատես մօտեցում ունենալ տարածաշրջանի ներկայ աշխարհաքաղաքական պայմանների հոլովոյթի նկատմամբ։ Սակայն, այդ չի նշանակում, որ Հայաստանը ասելիք պիտի չունենայ իր ազգային շահերին առնչւած եւ իր ներկան ու ապագան ճշտող խնդիրների գծով։
Այո՛, տարածաշրջանում համապարփակ ու մնայուն խաղաղութեան հաստատմանը համաձայն ենք. բայց ո՛չ պարտւողական ու զիջողական դիրքերից։
Այո՛, տարածաշրջանում տնտեսական զարգացումներին նպաստող ծրագրերին համաձայն ենք. բայց ո՛չ ի հեճուկս Հայաստանի ու Արցախի գերիշխանութեան, անկախութեան, անվտանգութեան ու հողային ամբողջականութեան։
Այսօր, Թուրքիոյ եւ Ադրբէջանի կողմից համադրւած փան-թուրանական ռազմավարութիւն է փորձւում ի գործ դրւել Հայաստանի եւ ամբողջ շրջանի նկատմամբ։ Զգօ՛ն ու հեռատե՛ս լինենք։ Արդարեւ, որեւէ համաձայնագրի ստորագրութիւն Ադրբէջանի հետ՝ որտեղ Ադրբէջանի տարածքային ամբողջականութեան մէջ ներառւած է Արցախը, նոյնպէս, որեւէ համաձայնութիւն Թուրքիոյ հետ՝ որ ընդունում է Թուրքիոյ բացայայտ նախապայմանները, փաստօրէն Հայաստանի կողմից Անկախութեան Հռչակագրի եւ Սահմանադրութեան սկզբունքների խախտում է լինելու։ Նման վտանգալից քայլերի նկատմամբ Սփիւռքը չի՛ կարող անտարբեր մնալ։ Համահայկական խնդիրների քննարկման մէջ Սփիւռքն իր գործօն մասնակցութիւնը պէտք է ունենայ՝ ինչպէս յաճախ շեշտել ենք։ Մեր թշնամիներն ու բարեկամները պէտք է իմանան, որ Հայաստանը անտէր չէ, որբ չէ, ողջ Սփիւռքը նրա կողքին է, հայութիւնը մէկ ու անբաժանելի ամբողջութիւն է։
Ինչ-ինչ պատճառներով մի ճակատամարտ կորցրինք, բայց ոչ՝ պատերազմը։ Ի խնդիր Հայաստանի ու Արցախի անկախութեան ամրապնդման եւ մեր ազգային իրաւունքների վերահաստատման՝ համահայկական պայքարը շարունակւում է... ։
Համահայկական պայքարը պէ՛տք է շարունակւի՝
– հայոց բանակը վերակազմակերպելով ու այն արդիական զէնքերով օժտելով,
– մեր սահմանները պաշտպանելով, ի պահանջել հարկին՝ ժողովրդային դիմադրութեան դիմելով,
– մարտունակ ոգով բանակցութիւններ վարելով,
– համախմբւելով հայրենիքի գերագոյն ու ընդհանրական շահերի շուրջ։
Եկէ՛ք վերանորոգենք մեր ազգային ուխտը, եւ առաւել հաւատով ու կամքով գօտեպնդւած ողջունենք իրար ասելով՝ Շնորհաւոր Նոր Տարի։ Թող Աստւած օրհնի մեր ազգի բոլոր զաւակներին եւ ամէն տեսակ չարից ու չարիքից հեռու պահի մեր Ազգն ու Հայրենիքը։
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
26 Դեկտեմբեր, 2021
Անթիլիաս, Լիբանան
Հինգշաբթի, 23 Դեկտեմբեր 2021-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը իր գրասենեակին մէջ ընդունեց այցելութիւնը Լիբանանի Մօտ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան դեսպանատան ներկայացուցիչին, մշակոյթի կցորդին եւ տեղեկատուական բաժնի տնօրէնին: Վեհափառ Հայրապետին կողքին ներկայ էր Ազգային Կեդրոնական Վարչութեան համա-ատենապետ Ստեփան Տէր Պետրոսեան: Հաղորդում է Armenianorthodoxchurch.org-ը:
Հանդիպումը առիթ մը հանդիսացաւ անդրադարձ կատարելու ընդհանրապէս Իրանի եւ Լիբանանի յարաբերութեանց եւ յատկապէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան եւ Իրանի պետութեան միջ-կրօնական ու մշակութային երկխօսութեան բաժանմունքի միջեւ շարունակուող երկխօսութեան: Այս ծիրէն ներս Վեհափառ Հայրապետը յայտնեց, որ Թեհրանի Թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ. Սեպուհ Արք. Սարգիսեան մօտէն կը հետեւի երկխօսութեան գործընթացքին եւ հաւանաբար յառաջիկայ Մայիսին տեղի ունենայ յաջորդ հանդիպումը՝ Թեհրանի կամ Անթիլիասի մէջ:
Հիւրերը յիշատակի նուէր մը յանձնեցին Նորին Սրբութեան եւ ապա այցելեցին «Կիլիկիա» թանգարան եւ մօտէն ծանօթացան թանգարանին մէջ ցուցադրուող պատմական իրերուն:
