Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը 2003 թուականէն սկսեալ իւրաքանչիւր տարին կը ձօնէ մեր համահայկական կեանքին հետ անմիջական աղերս ունեցող երեւոյթի մը, դէպքի մը, դէմքի մը կամ յոբելեանի մը։ 2024 տարին Նորին Սրբութիւնը Հայրապետական յատուկ գիրով հռչակեց ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ։ Իւրաքանչիւր տարուան Հայրապետական հռչակագիրը յատուկ հանդիսաւորութեամբ կ՚ընթերցուի մեր բոլոր եկեղեցիներուն մէջ, որպէսզի մեր ժողովուրդի զաւակներուն ուշադրութիւնը կեդրոնանալու հրաւիրուի տուեալ թեմային, եւ Վեհափառ Հայրապետին թելադրութիւններով ու ցուցմունքներով վառենք մեր եկեղեցական ու ազգային վարչակազմակերպչական կեանքը։

Արդարեւ, Կիրակի, 14 Յունուար 2024-ին, նախագահութեամբ Արամ Ա. Կաթողիկոսին, Անթիլիասի Մայրավանքի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարին մէջ մատուցուեցաւ Սուրբ եւ Անմահ Պատարագ, որուն ընթացքին Կաթողիկոսարանի «Կիլիկիա» մատենադարանի տեսուչ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեան հատուածներ ընթերցեց Նորին Ս. Օծութեան «Մարդուժի Պատրաստութեան» տարուան նուիրուած Հայրապետական յատուկ հռչակագրէն։

«Հայրական սիրով, Հայրապետական օրհնութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով» ողջունելէ ետք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմակալ առաջնորդները, հոգեւոր դասը, ազգային իշխանութիւնները եւ մեր ժողովուրդի զաւակները, Վեհափառ Հայրապետը անոնց ուշադրութեան յանձնած է, թէ «բոլոր կրօնները ու քաղաքակրթութիւնները յատուկ ուշադրութեան արժանացուցած են մարդը, որպէս մտածող, գործող, կառավարող եւ իր ստեղծագործ ոգիով ընկերութեան կեանքը զարգացնող եւ անոր իմաստ ու ուղղութիւն տուող իրականութիւն»։ Այս մտածումէն ելլելով՝ Հայրապետը հարց տուած է, թէ «ինչո՞ւ մարդուժի պակաս կայ Սփիւռքի կեանքէն ներս. ի՞նչ են ատոր պատճառները». եւ ապա պարզած է հայ կեանքի այսօրուան պատկերը.- ա) մեր ունեցած ներկայ մարդուժը ընդհանրապէս չի համարատասխաներ ներկայ ժամանակներու կարիքներուն ու պահանջներուն, եւ բ) մեր մարդուժին կարեւոր մէկ մասը փաստօրէն կա՛մ հայ կեանքի լուսանցքին վրայ կը գտնուի, կա՛մ հեռու է հայ կեանքէն։ «Այս մտահոգիչ երեւոյթին դիմաց, չենք ուզեր այպանել ո՛չ հեռու մնացողները եւ ո՛չ ալ անոնց հեռու մնալուն պատճառ հանդիսացած կառոյցները կամ պատասխանատուները։ Կ՚ուզենք բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ շեշտել, թէ աւելի քան երբեք հրամայական է, որ զանազան պատճառներով հայ կեանքէն հեռու գտնուող մեր մարդուժը մօտենայ հայ կեանքին, մասնակից դառնայ մեր հաւաքական ապրումներուն, մաքառումներուն, ծրագիրներուն ու աշխատանքներուն։ Այս հաստատ կամեցողութիւնը ու գիտակից յանձնառութիւնը կը սպասենք հեռու մնացողներէն։ Միաժամանակ՝ կը սպասենք, որ պատասխանատու մարմիններ լայն կարելիութիւններ ստեղծեն մեր մարդուժին ու յատկապէս երիտասարդ ոյժերուն, զանոնք գրաւելով մեր կառոյցներէն եւ ընդհանրապէս հայ կեանքէն ներս» ըսած է Նորին Սրութիւնը։

Իր Հայրապետական հռչակագիրին մէջ, Վեհափառ Հայրապետը թուած է այն կառոյցները ու միջոցները, որոնք կարեւոր նպաստ կրնան բերել մարդուժի պատրաստութեան առաքելութեան.- ա) ընտանիքը, բ) եկեղեցին, գ) մեր Ս. Աթոռին Դպրեվանքը, դ) հայ դպրոցը, ե) բոլոր կառոյցները, զ) հայագիտական կեդրոնները, է) Կաթողիկոսարանի մանկավարժական կեդրոնը եւ ը) համալսարանական ուսումը։ Ինքնուսումը եւս կարելիութիւն կու տայ եւ իր կարեւոր ներդրումը կրնայ ունենալ մարդու կազմաւորման։

Հռչակագրի աւարտին, Արամ Ա. Կաթողիկոս կատարած է իր Հայրապետական գործնական թելադրութիւնները, տուած է ցուցմունքներ եւ վստահեցուցած է, որ «Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ պատրաստ է զօրակից ու գործնապէս մասնակից դառնալու մարդուժի պատրաստութեան նուիրական առաքելութեան»։

Ստորեւ կը ներկայացնենք 2003 թուականէն մինչեւ օրս Վեհափառ Հայրապետին կողմէ կատարուած տարեկան հռչակումներու ցանկը.- 

2003 - Աստուածաշունչի Տարի

 

2004 - Հայ Ընտանիքի Տարի

 

2005 - Ազգային Պահանջատիրութեան Տարի

 

2006 - Հայ Դպրոցի Տարի

 

2007- Հայ Լեզուի Տարի

 

2008 - Քրիստոնէական Դաստիարակութեան Տարի

 

2009 - Երիտասարդութեան Տարի

 

2010 - Հայ Կնոջ Տարի

 

2011 - Հայ Մանուկի Տարի

 

2012 - Հայ Գիրքի Տարի

 

2013 - Հայ Մօր Տարի

 

2014 - Տարեցներու Տարի

 

2015 - 100-ամեակ Հայոց Ցեղասպանութեան (Կոնդակ)

 

2016 - Ծառայութեան Տարի

 

2017 - Վերանորոգման Տարի

 

2018 - 100-ամեակ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան (Կոնդակ)

 

2019 - Հայ Մամուլի Տարի

 

2020 - Յատուկ Խնամքի Կարօտ Հայորդիներու Տարի

 

2021 - Արցախի Տարի

 

2022 - Սփիւռքի Տարի (Ա.)

 

2023 - Սփիւռքի Տարի (Բ.) Ինքնաքննութենէ Վերակազմակերպում

 

2024 - Մարդուժի Պատրաստութեան Տարի

Պ Ա Տ Գ Ա Մ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈՍԻ
ՄԵ­ԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻ­ԼԻԿ­ԻՈՅ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան

Թեմակալ Առաջնորդներին,

Հոգեւոր Դասին,

Ազգային Իշխանութեանց, եւ

մեր ժողովուրդի զաւակներին

 

2024 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից հայրական սիրով, հայրապետական օրհնութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով ողջունում ենք մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Ողջունում ենք յատկապէս մեր Թեմակալ Առաջնորդ Սրբազաններին, Ազգային Իշխանութիւններին, Հայ կեանքում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին, ինչպէս նաեւ համայնքային, կրթական, բարեսիրական, մշակութային, ընկերական ու մարզական կառոյցներին եւ բոլորին մաղթում նորանոր իրագործումներով հարուստ տարի։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ Իր Որդու մարդեղութեամբ եւ յայտնութեամբ բացւող Նոր Տարին մեր ժողովրդի համար դառնայ երկնային բարիքներով եւ շնորհներով լեցուն տարի։

*  *  *

Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովրդի զաւակներին, 2003 թւից սկսեալ, իւրաքանչիւր տարին ձօնել ենք մեր հաւաքական կեանքին առնչւած մի դէպքի, մի երեւոյթի, մի արժէքի կամ մտահոգութեան։ Տւեալ նիւթի ծիրում անհրաժեշտ վերլուծում եւ շեշտաւորումներ ենք կատարել, եւ յետոյ Մեր հայրական թելադրութիւնները փոխանցել մեր ժողովրդին։ Յաճախ կարեւորութեամբ անդրադարձել ենք, որ եկեղեցին իր էութեամբ ու կոչումով դէպի ժողովուրդ ուղղւած առաքելութիւն է։ Արդարեւ, Քրիստոսի ուսուցումները տեսական ու պարագայական չէին. դրանք անմիջական աղերս ունէին ժողովրդի կեանքին։ Այսօր եւս, Եկեղեցին կոչւած է իր հոգեւոր հօտը հրաւիրելու, որ հոգեւոր խորհրդածութիւնների եւ հաւաքական քննարկումների միջոցով անդրադառնայ իր կեանքի հետ սերտ առնչութիւն ունեցող մտահոգութիւններին ու մարտահրաւէրներին։ Միաժամանակ Եկեղեցու առաքելութիւնն է անհրաժեշտ ցուցմունքներ կատարել՝ ի խնդիր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների առաւել կենսաւորման։ Ա՛յս նպատակն են հետապնդում Մեր հայրապետական հռչակագրերը։ Գոհունակութեամբ ուզում ենք յայտնել, որ ցարդ հրապարակւած հռչակագրերը մեր հաւաքական կեանքում առիթ են հանդիսացել լայն քննարկումների, եւ իրենց պարզած մտահոգութիւնների եւ կատարած թելադրութիւնների լոյսի տակ, մեր ժողովրդի զաւակներին մղել են վերաքըննութեան ու վերարժեւորման ենթարկելու իրենց ե՛ւ անհատական ե՛ւ համայնական կեանքը։

Ինչպէս իմանում էք, 2022 եւ 2023 տարիները նւիրել էինք Սփիւռքին՝ 2022-ը յայտարարելով ընդհանրապէս Սփիւռքի Տարի, իսկ 2023-ը՝ Սփիւռքի Տարի - Ինքնաքննութիւնից վերակազմակերպում։ Պատահական չէր յաջորդական երկու տարիներին Սփիւռքը լուսարձակի տակ բերելու Մեր որոշումը։ Սփիւռքը իր կազմաւորման եւ ծաւալման հոլովոյթը ունի եւ միշտ ենթակայ է եղել արտաքին ազդակների ու շրջապատի պայմանների ազդեցութեանը։ Այսօր Սփիւռքը լուրջ մարտահրաւէրների առջեւ է գտնւում։ Նկատի ունենալով համաշխարհային մշակոյթի թափանցումը Հայ կեանքում, ազգային արժէքների նահանջը, Հայ լեզւի աղաւաղումը եւ այլ հրատապ խնդիրներ, այսօր Սփիւռքի վերարժեւորումը եւ վերակազմակերպումը դարձել է անյետաձգելի հրամայական։

Սփիւռքին նւիրւած երկու հռչակագրերում, Սփիւռքի պարզած ներկայ կացութեան գծով 2022-ին հետեւեալ հաստատումն ենք կատարել.- «Սփիւռքը հայօրէն արագ մաշման ընթացքում է գտնւում. մեր կառոյցները սկսել են կորցնել իրենց այժմէականութիւնը եւ հետեւաբար, անհրաժեշտ է Սփիւռքի վերակենսաւորումը՝ մեր կեանքը շրջապատող ներկայ պայմանների եւ իրականութիւնների լոյսի ներքոյ։ Իսկ 2023-ին, անդրադառնալով Սփիւռքի կառոյցներին, հետեւեալ յիշեցումն ենք կատարել.- «Սփիւռքը ունի մշակութային, հոգեւոր, տնտեսական, մասնագիտական, յարաբերական եւ փորձառական հսկայ ներուժ։ Սակայն, որոշ հարցերում՝ համակերպումը եւ տեղայնացումը, այլ հարցերում՝ անտարբերութիւնն ու անտեսումը սկսել են Հայ կեանքից հեռացնել իր սեփական ներուժը։ Փաստօրէն, Սփիւռքը չի կարողացել իր ներուժի տէրը լինել եւ այն ճիշտ ու ամբողջութեամբ օգտագործել։ Սփիւռքի ներուժի կազմակերպումը եւ օգտագործումը անհրաժեշտութիւն է։ Նման հսկայ ծրագիր ենթադրում է հաւաքական ու հետեւողական աշխատանք»։

Յիշեալ երկու հռչակագրերում, պարզելուց յետոյ Սփիւռքի համայնքների ու կառոյցների դիմագրաւած մարտահրաւէրները, շեշտել էինք, որ Հայ կեանքի բոլոր բնագաւառներում մարդուժի պակասը փաստօրէն սկսել է զգալի դառնալ։ Այլ խօսքով, բոլոր գաղութներում մասնագէտ, փորձառու եւ յանձնառու մարդկանց թիւը սկսել է հետզհետէ նւազել։ Սա խորապէս մտահոգիչ մի երեւոյթ է՝ ե՛ւ համասփիւռքեան տարողութեամբ ե՛ւ իր աննախատեսելի հետեւանքներով։ Արդարեւ, մեր կառոյցները կենսաւորողը, մեր համայնքները ծաղկեցնողը, Սփիւռքը որպէս հայակենտրոն գոյութիւն ամրապնդողը, դրա ազգային ինքնութիւնը պահպանողը, որակ եւ ուղղութիւն տւողը իր մարդուժն է՝ հոգեմտաւոր պատրաստութիւն, մասնագիտական կազմաւորում ու ամբողջական նւիրում ունեցող մարդուժը։ Ա՛յս խոր համոզմունքից մեկնած 2024 տարին  հռչակում ենք՝

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ

*  *  *

Աստւածաշունչը յիշեցնում է, որ Աստւած տիեզերքի ստեղծագործութեան վեցերորդ օրը ստեղծեց մարդուն (Ծն 1.26-27, 2.7)։ Մարդու ստեղծագործութիւնը, յարաբերաբար տիեզերքի միւս արարածների, տարբեր էր ո՛չ միայն իր ժամանակով ու եղանակով, այլեւ իր նպատակով։ Աստւածաշունչը վկայում է, որ «Աստծու պատկեր»-ի համաձայն ստեղծւած մարդը կոչւած էր լինելու ստեղծագործութիւնը խնամողը, այն պաշտպանողը եւ հարստացնողը (Ծն 1.28-30). այլ խօսքով՝ Աստծու «գործակից»-ը (Ա.Կր 3.9-17)։ Ինչքա՜ն սրբազան կոչում...։ Բայց մարդը դաւաճանեց իր աստւածատուր կոչմանը, իրեն տրւած առանձնաշնորհը չարաշահեց՝ այն օգտագործելով իր հաճոյքի եւ փառքի համար եւ իր անհաւատարմութեան հետեւանքով վտարւեց դրախտից (Ծն 3)։

Սակայն, Աստւած միշտ մնաց հոգածու մեղանչած մարդու հանդէպ։ Աստւած իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկեց, որպէսզի իրենից հեռացած մարդուն մօտեցնի Երկնաւոր Հօրը։ Աստծու Որդին մարդացաւ, եւ նոյնիսկ իր արիւնը թափեց, որպէսզի վերականգնի մարդուն իր աստւածային պատկերի եւ աստւածատուր առաքելութեան մէջ։ Ա՛յս է Աստւածաշնչի, աստւածային յայտնութեան նպատակն ու պատգամը։ Աստւածաշունչը մասնաւոր կարեւորութեամբ է շեշտում մարդու իւրայատուկ տեղն ու եզակի դերը աստւածային յայտնութեան ծրագրում։ Արդարեւ, տարբեր առակների, դէպքերի եւ ուսուցումների միջոցով, Աստւածաշնչում տեսնում ենք մարդու, նոյնիսկ մեղաւոր մարդու հանդէպ Աստծու ցուցաբերած հայրական սէրն ու հոգածութիւնը. օրինակ, երբ հովիւը 99 ոչխարներին թողնում է մէկ ոչխարի յետեւից գնալու եւ այն գտնելու համար (Մտ 18.11-14), երբ հայրը իր անառակ որդուն գրկաբաց ընդունում է (Ղկ 15.11-32)։ Աստւածաշունչը ընդգծում է, որ մարդը, ե՛ւ այր  ե՛ւ կին, արժէք են ներկայացնում Աստծու համար։ Սակայն մարդու արժէքը սոսկ իր ֆիզիկական գոյութեան մէջ չէ, այլ՝ Աստծու հանդէպ իր ունեցած հաւատարմութեան եւ հնազանդութեան մէջ:

Բոլոր կրօններն ու քաղաքակրթութիւնները մասնաւոր ուշադրութեան են արժանացրել մարդուն, իբրեւ մտածող, գործող, կառավարող եւ իր ստեղծագործ ոգով հասարակութեան կեանքը զարգացնող եւ դրան իմաստ ու ուղղութիւն տւող իրականութիւն։ Հին փիլիսոփաների, հոգեբանների եւ ընկերաբանների կողմից մարդը լուրջ վերլուծման նիւթի է վերածւել եւ շարունակում է այսպէս մնալ, յատկապէս արհեստագիտութեամբ տիրապետւած ներկայ աշխարում։ Ազգերի պատմութիւնը պարզում է, որ բոլոր իրագործումների, գիւտերի եւ զարգացումների յետեւում գտնւում է մարդը։ Ահա թէ ինչքա՜ն առանցքային է մարդու դերը տիեզերքի եւ հասարակութեան կեանքում։ Երկրները, համայնքները, ընկերութիւնները, կազմակերպութիւնները զարգանում են, յառաջադիմում են ու հզօրանում ո՛չ միայն իրենց ունեցած նիւթական հարստութեամբ, քաղաքական կամ զինւորական առաւելութիւններով եւ ներուժով, այլեւ՝ դրանք հնարող, զարգացնող, կառավարող եւ պաշտպանող մարդուժով։

*  *  *

Նշեցինք, ու դարձեա՛լ ենք շեշտում, որ Հայ կեանքում մարդուժի պակաս կայ։ Դժբախտաբար, մեր թերութիւնները, բացթողումները, տկարութիւնները տեսնելու եւ ընդունելու քաջութիւնը եւ իմաստութիւնը յաճախ պակսում են մեզ։ Հակամէտ ենք ամէն ինչ վարդագոյն տեսնել, սխալը ծածկել եւ կամ սխալի պատճառը այլ տեղ փնտռել։ Կրօնական բարոյագիտութիւնը, ինչպէս ընդհանրապէս ժողովրդական իմաստութիւնը յիշեցնում է, սխալը ընդունելը յաջողութեան կէս ճամբան է։ Ընդհանուր մի ակնարկ մեր գաղութների, համայնքների, կազմակերպութիւնների եւ կառոյցների կեանքի վրայ, պարզապէս ցոյց է տալու, որ մարդուժի պակասը հետզհետէ աւելի է խորանում ու ծաւալւում, եւ դրա այլազան ու բազմազան բացասական հետեւանքները աւելի ակներեւ են դառնում։ Անընդունելի է այս մտահոգիչ կացութեան առջեւ անտարբեր մնալը։ Համասփիւռքեան այս յոյժ կարեւոր կարիքը դարմանելու հաւաքական աշխատանքի մէջ բոլորս անելիք եւ տալիք ունենք։ Քաջ պիտի իմանանք, որ առանց մարդուժի մեր կեանքը կորցնելու է իր որակը, ճահճանալու է ու գունաթափւելու եւ մեր գոյութեան արմատները տկարանալու են։ Մարդուժի պատրաստութիւնը անյետաձգելի առաջնահերթութիւն է։

Ինչո՞ւ մարդուժի պակաս կայ Սփիւռքի կեանքում. ի՞նչ են դրա պատճառները։ Անհրաժեշտ է նման հարցադրումներ կատարել եւ առարկայական մօտեցմամբ փորձել պատասխաններ գտնել։ Մարդուժի իմաստով այսօր Հայ կեանքը հետեւեալ պատկերն է պարզում.- առաջին, մեր ունեցած ներկայ մարդուժը ընդհանրապէս չի համապատասխանում ներկայ ժամանակների կարիքներին ու պահանջներին։ Երկրորդ, մեր մարդուժի կարեւոր մէկ մասը փաստօրէն կամ Հայ կեանքի լուսանցքի վրայ է գտնւում եւ կամ հեռու է Հայ կեանքից։

*  *  *

ՆԵՐԿԱՅ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՆԵՐԱՌՈՒՄԸ ՀԱՅ ԿԵԱՆՔԷՆ ՆԵՐՍ

Մարդուժի վերակազմակերպման ու հզօրացման առաջին կարեւոր քայլը պիտի լինի՝ Հայ կեանքի մայր էջից հեռու գտնւող մեր մարդուժը ներգրաւել Հայ կեանքում:

Մի պահ նայենք մեր շուրջը։ Ճի՛շտ է, մասնագէտներ ունենք տարբեր մարզերում, սակայն դրանցից շատերը հեռու են մեր կեանքից։ Զարգացած երիտասարդներ ունենք, սակայն շատերը մասնակից չեն մեր կառոյցների գործունէութեանը։ Նւիրեալ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներ ունենք, սակայն շատերը գործում են ոչ-հայկական կրթական հաստատութիւններում։ Ինչ-ինչ պատճառներով եւ տարբեր բնագաւառներում հայ կեանքից հեռու մնացած մարդուժի թւարկումը կարող ենք շարունակել...։ Այս տխուր իրականութիւնից մեկնելով, անհրաժեշտ է հարց տալ, թէ ինչո՞ւ մեր մարդուժի մէկ կարեւոր մասը հեռացել է մեր հասարակական կեանքից։ Հարցադրումները մեզ պիտի մղեն ախտաճանաչման, իսկ ախտաճանաչումը՝ սրբագրման։ Բոլոր դէպքերում, մեր մօտեցումը պիտի լինի իրատեսական, ո՛չ զգացական. գործնական, ո՛չ տեսական. տեղական, ո՛չ ընդհանրական։ Հարկ է նկատի ունենալ Սփիւռքի տարբեր շրջանների դիմագրաւած աշխարհաքաղաքական պայմանները եւ դրանց հետեւանքով յաճախ տեղի ունեցող ներքին տեղաշարժերը, տնտեսական պատճառներով որոշ գաղութների թուլացումը եւ այլ գաղութների ծաւալումը, համայնքների նկարագրի փոփոխութիւնը, շրջապատի պայմանների տարբերութիւնը եւ այլն։ Տակաւին շարունակւող այս բոլոր զարգացումները հարկ է արժեւորել Հայ կեանքում իր ներկայութիւնը հաստատած համաշխարհային մշակոյթի լոյսի տակ։ Բնականաբար, յիշեալ երեւոյթները իրենց բացասական անդրադարձն են ունեցել որոշ թւով մարդուժի ե՛ւ Հայ կեանքից հեռացման ե՛ւ մի գաղութից մէկ այլ գաղութ տեղափոխման գործընթացի վրայ։

Վերոյիշեալ արտաքին ազդակների կողքին, նաեւ ներքին եւ անձնական պատճառներ մղել են ոմանց, հեռու մնալ մեր հաւաքական կեանքից։ Այսպէս, համայնքային ղեկավարութեան ցուցաբերած երբեմն անտարբեր մօտեցումները եւ երբեմն միակողմանի դիրքորոշումները գաղութը յուզող հարցերի նկատմամբ, կառոյցների կեանքում ի յայտ եկող մրցակցութիւնները, հին եւ նոր սերունդների անհամապատասխան մտածելակերպերը, մարդուժի ճիշտ եւ արժանի գնահատանքը կատարելու պակասը, ինչպէս նաեւ աւելի լայն հորիզոնների բացւելու եւ աւելի բարձր նիւթական եկամուտ ապահովելու ցանկութիւնները եւ այլն։

Այս մտահոգիչ երեւոյթի դիմաց, չենք ուզում այպանել ո՛չ հեռու մնացածներին եւ ո՛չ էլ դրանց հեռու մնալուն պատճառ հանդիսացող կառոյցներին կամ պատասխանատուներին։ Ուզում ենք բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ շեշտել, որ աւելի քան երբեք հրամայական է, որ տարբեր պատճառներով Հայ կեանքից հեռու գտնւող մեր մարդուժը մօտենայ Հայ կեանքին, մասնակից լինի մեր հաւաքական ապրումներին, մաքառումներին, ծրագրերին ու աշխատանքներին։ Այս հաստատ կամեցողութիւնն ու գիտակից յանձնառութիւնն ենք սպասում հեռու մնացողներից։

Միաժամանակ՝ սպասում ենք, որ պատասխանատու մարմինները լայն կարելիութիւններ ստեղծեն մեր մարդուժի ու մասնաւորապէս երիտասարդ ուժերի համար, նրանց ներգրաւելով մեր կառոյցներում եւ ընդհանրապէս Հայ կեանքում։ Մեզ համար սիրելի եւ յարգելի է մեր մարդուժը։ Հետեւաբար, ընդունելի չէ, որ մեր մարդուժը կազմող անձինք ուրիշների դռները թակեն, ուրիշներին ծառայեն, իրենց մասնագիտութիւնը ու փորձառութիւնը ի սպաս դնեն ուրիշների յաջողութեան։ Մեզ համար առաջնահերթը, հիմնականը, մնայունը մեր ազգն է, մեր հայրենիքն է, մեր գաղութներն են։

*  *  *

ՆՈՐ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԻՒՆ

Մարդուժի կազմակերպման ու հզօրացման երկրորդ կարեւոր քայլը պիտի լինի նոր մարդուժի պատրաստութիւնը։ Այս դիւրին ու հեզասահ եւ անմիջական կերպով իրագործելի մէկ ծրագիր չէ։ Հարկ է լինել իրապաշտ։ Մարդուժի պատրաստութիւնը ենթադրում է երկարաշունչ գործընթաց, ամբողջական նւիրում, լուրջ կազմակերպւածութիւն, հետեւողական աշխատանք եւ նաեւ՝ նիւթական լայն ներդրում։ Նայէ՛ք ձեր շրջապատին։ Պետութիւնները, կրօնները, կազմակերպութիւնները, կառոյցները հսկայ աշխատանք են տանում ու մեծ ներդրում են կատարում, ե՛ւ նիւթական ե՛ւ այլապէս, մարդուժի պատրաստութեան ի խնդիր։ Արդարեւ, առանց գիտակից, մասնագէտ եւ նւիրեալ մարդու, մեր ունեցածը՝ նիւթականից սկսեալ մինչեւ հոգեւոր, կրթականից սկսեալ մինչեւ քաղաքական, ո՛չ մի արժէք չունեն: Մա՛րդն է որ դրանց արժէք, իմաստ, որակ, ուղղութիւն ու նպատակ է տալիս։

Արդ, ժամանակը հասել է, որ այս գիտակցութիւնից ու համոզմունքից մեկնած, Սփիւռքում մեր ուշադրութեան սլաքը կենտրոնացնենք մարդուժի պատրաստութեան վրայ, մեր ունեցած ներուժի եւ կարողականութիւնների ամբողջական օգտագործումով։ Մարդուժի պատրաստութիւն նշանակում է Հայ մարդը հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախել, մեր ազգի անցեալի ու ներկայի յատկանշական դէպքերին, դէմքերին ու մարտահրաւէրներին ծանօթացնել, ներկայ աշխարհի մասնագիտութիւններում խորանալու կարելիութիւն ընծայել, այս բոլորից վեր ու այս բոլորը իմաստաւորող՝ մեր ժողովրդին ամբողջական նւիրումով ծառայելու ոգի ներարկել, Հայ կեանքում իր գործօն մասնակցութեան համար:

Ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքը կազմակերպ մօտեցումով ու վերանորոգ թափով մղել մարդուժի պատրաստութեան։ Հարկ է ի մտի ունենալ, որ մարդուժի պատրաստութիւնը սոսկ տւեալ կառոյցի աշխատանք չէ, այլ հաւաքական աշխատանք է ու հետեւողական գործընթաց՝ տարբեր փուլերից ընթացող ու նախաձեռնութիւններ ներառող։ Ամփոփ գծերով ուզում ենք յիշել այն կառոյցներն ու միջոցները, որոնք կարեւոր նպաստ կարող են ունենալ մարդուժի պատրաստութեան առաքելութեան.-

1) Մարդուժի պատրաստութեան հիմնական ու մնայուն խարիսխը ԸՆՏԱՆԻՔՆ է։ Հայ մարդու կազմաւորման ամուր հիմքը դրւում է ընտանիքում: Մեր ծնողներից շատ բան ենք սովորում լսելով եւ տեսնելով։ Մեր ծնողներից միայն մեր ազգին առնչւած գիտելիքներ չենք ստանում, այլեւ ու մանաւանդ գիտակից ու հպարտ Հայ լինելու ոգին եւ անսակարկ կերպով մեր Ազգին, Հայրենիքին ու Եկեղեցուն ծառայելու նւիրումն ենք սովորում։ Արդ, անհրաժեշտ է, որ Հայ ընտանիքը վերաշեշտի մարդուժի առումով իր եզակի դերակատարութիւնը։ Այս յոյժ կարեւոր առաքելութիւնը վերանորոգ նւիրումով կատարելու համար Հայ ընտանիքը կոչւած է հեռու մնալ այնպիսի երեւոյթներից, որոնք կարող են աղարտել իր բարոյական մթնոլորտն ու հայադրոշմ նկարագիրը եւ նսեմացնել իր վեհ կոչումը։

2) Մարդուժի պատրաստութեան երկրորդ վայրը ԵԿԵՂԵՑԻՆ է։ Եկեղեցին մեր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների պահպանման հնոցն է ու կենսաւորման աղբիւրը։ Մեր ազգի մեծերից շատերը Եկեղեցու կեանքի ու վկայութեան հետ իրենց անձն են շաղախել եւ Ազգին ու Հայրենիքին ծառայելու նախանձախնդրութիւնը ու յանձնառութիւնը Եկեղեցուց են ստացել։ Տարբեր նախաձեռնութիւնների միջոցով (կիրակնօրեայ դպրոց, Սուրբգրային սերտողութիւն, ժողովրդական լսարաններ, քրիստոնէական դաստիարակութիւն եւլն.) անհրաժեշտ է որ մեր Եկեղեցին իր հոգեւոր առաքելութեան ու ազգային ծառայութեան առընթեր նաեւ զարկ տայ մասնաւորաբար իր ուսուցողական ու դաստիարակչական աշխատանքներին։

3) Մեր Սուրբ Աթոռի ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ նպատակը շարունակում է մնալ հոգեմտաւոր արժէքներով թրծւած եւ Ազգին ու Եկեղեցուն ծառայելու կոչում ունեցող հոգեւորականների, ուսուցիչների ու մտաւորականների կազմաւորումը։ Այս ուղղութեամբ անցնող տասնամեակներին հսկայական աշխատանք է կատարել Դպրեվանքը։ Արդարեւ, Դպրեվանքից դուրս եկած եւ Հայաստանում ու Սփիւռքում մեր ազգային կեանքի հոգեւոր, կրթական ու մշակութային բնագաւառներում կարեւոր ներդրում բերող մեծ թւով անձերի ներկայութիւնը՝ պերճախօս վկայութիւնն է Դպրեվանքին վիճակւած եզակի առաքելութեան։

4) ՀԱՅ ԴՊՐՈՑԸ, բնականաբար, մարդուժի պատրաստութեան կարեւոր կառոյցներից է։ Ներկայ ժամանակներում, դժբախտաբար մեր ծնողների մօտ սկսել է որոշ անտարբերութիւն ի յայտ գալ Հայ դպրոցի նկատմամբ։ Պետական քննութիւններում իր ձեռք բերած յաջողութիւններով, իր ջամբած հայեցի դաստիարակութեամբ ու հայակերտ մթնոլորտով, Հայ դպրոցը մեծապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է վերաշեշտել Հայ դպրոցի մարդակերտման առաքելութիւնը, եւ զօրավիգ կանգնել դրան նպաստող ծրագրերին։

5) Հայ կեանքում գործող ԲՈԼՈՐ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐԸ՝ կուսակցական, բարեսիրական, մշակութային, մարզական, հասարակական, եւ այլն, իրենց հերթին մարդուժի պատրաստութեան իւրայատուկ դպրոցներ են։ Արդարեւ, ազգային ու մշակութային արժէքներով լեցուն իրենց ներքին մթնոլորտը, ինչպէս նաեւ մեր համայնքների կարիքներին ծառայելու իրենց կամաւոր աշխատանքը այլապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Ունենք ազգայիններ, որոնք տարբեր պատճառներով Հայ դպրոց չեն յաճախել, սակայն մաս կազմելով համայնքային կազմակերպութիւններին, Հայ կեանքի մասին լայն ծանօթութիւն են ձեռք բերել եւ իրենց մէջ արմատաւորւել է Ազգին ծառայելու ոգին։

6) ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԱՍԸՆԹԱՑՆԵՐԸ մարդուժի կազմաւորման գործում էական դեր ունեն։ Այսօր, փաստօրէն, Սփիւռքում միակ կազմակերպւած Հայագիտական Կենտրոնը Կաթողիկոսարանում է գործում։ Հարկ է նաեւ յիշել Հալէպի Քարէն Եփփէ Ճեմարանի ու Հայկազեան Համալսարանի հայագիտական դասընթացները։ Կաթողիկոսարանի Հայագիտական Կենտրոնը վերջին 15 տարիներին ինքնակազմաւորման փուլերից անցնելուց յետոյ, այսօր իր դասանիւթերի այլազանութեամբ եւ Հայաստանից ու Սփիւռքից հրաւիրւած փորձառու ուսուցիչների ներկայութեամբ, գործում է առաւել կազմակերպ ու ինքնավստահ։

7) Կաթողիկոսարանում գործող ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ, նպատակ ունենալով մանկավարժական նոր մեթոդներով ուսուցիչների վերաորակաւորումը, մասնաւոր կարեւորութիւն է ներկայացնում այս մարզում։ Աւելի քան 35 տարիների իր գործունէութիւնը եւ մասնաւորաբար պետական քննութիւններում ձեռք բերած յաջողութիւնները ցոյց են տալիս, որ մանկավարժական կազմաւորման ծիրից ներս իր կատարած աշխատանքը մնում է առանցքային։

8) Մարդուժի պատրաստութեան վերոյիշեալ համայնքային կառոյցներից բացի, ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄԸ համարում ենք էական, ինչպէս նաեւ ամբողջացուցիչ մէկ մասը մարդուժի պատրաստութեան։ Ներկայ աշխարհը մասնագիտութեան աշխարհ է։ Հասարակական կեանքի բոլոր մարզերում խնդիրների, երեւոյթների, տագնապների ու ծրագրերի հանդէպ սիրողական մօտեցում փաստօրէն այլեւս տեղ չունի։ Ինչքան էլ նւիրումն ու պատրաստակամութիւնը անհրաժեշտ նկատւեն, նոյնքան էլ անհրաժեշտ է մասնագիտութիւնը։ Ներկայ ժամանակներում համալսարանական բարձրագոյն ուսման կենտրոններն ու կարելիութիւնները բազմապատկւել են։ Ճարտարագիտութեան ընձեռած լայն միջոցների լոյսի տակ, համալսարանական ուսումը եղել է աւելի դիւրահաս, եթէ ոչ նիւթական, գէթ ժամանակի ու աշխատանքի առմամբ։ Հարկ է, որ մեր ուսումնատենչ երիտասարդ-երիտասարդուհիները առաւելագոյն չափով օգտւեն համալսարանական բարձրագոյն ու մասնագիտական ուսման ընձեռած բարիքներից։

Բնականաբար, տարբեր պայմաններում ապրելով, սպասելի չէ որ նոր սերունդը մարդուժի կազմաւորման նշւած փուլերից անցնի։ Ինքնուսումը եւս կարելիութիւն է տալիս, եւ իր կարեւոր ներդրումը կարող է ունենայ մարդու կազմաւորման գործում։ Բոլոր պարագաներին, հրամայական է, որ հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախւած եւ մասնագիտական ուսմամբ զինւած Հայ երիտասարդ-երիտասարդուհին ինքն իրեն արժեւորի Հայ կեանքում եւ իր ուսումը ծառայութեան միջոցով ի սպաս դնի մեր Ազգի զարգացմանն ու հզօրացմանը։ Սփիւռքը անյետաձգելի կարիքն ունի մարդուժի. հետեւաբար, մարդուժի պատրաստութիւնը Սփիւռքի համար պիտի վերածել առաջնահերթութեան։

 

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԹԵԼԱԴՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

Մարդուժի պատրաստութեան գծով Մեր պարզած մտահոգութիւնների, մատնանշած կարելիութիւնների ու կատարած ընդգծումների լոյսի տակ, ուզում ենք հետեւեալ գործնական թելադրութիւնները կատարել.-

1) Հակառակ Սփիւռքի դժւար պայմաններին ու սահմանափակ միջոցներին, մարդուժի պատրաստութեան գծով հսկայ աշխատանք է կատարւել։ Մեր բարձր գնահատանքն ենք յայտնում մարդակերտման ու հայակերտման սրբազան առաքելութեան լծւած բոլոր նւիրեալներին։ Ժամանակը հասել է, որ գաղութներում մարդուժի պատրաստութեան նւիրւած մեր կառոյցների գործունէութիւնը լինի աւելի ներդաշնակ, համադրւած ու համապատասխան ներկայ իրականութիւններին եւ սպասումներին։ Այս ուղղութեամբ անհրաժեշտ է, որ ծրագրաւորման մասնաւոր աշխատանք կատարւի կառոյցների պատասխանատուների մասնակցութեամբ՝ կրկնութիւններից ու բացթողումներից խուսափելու համար։

2) Գաղութներում մարդուժի համախմբումը համարում ենք անյետաձգելի անհրաժեշտութիւն։ Համախմբումը կարող է կատարւել երկու փուլերով։ Առաջին փուլում մասնակցում է տւեալ գաղութում գործող մարդուժը եւ երկրորդ փուլում՝ նաեւ գաղութից հեռու մնացած մարդուժը։

3) Ամէն դէպքում համախմբումները անհրաժեշտ է որ կազմակերպւեն պարզ օրակարգի հիման վրայ։ Հարկ է լսել ներկաների տեսակէտները, մտահոգութիւններն ու առաջարկները, եւ յետոյ միասնաբար գաղութի հզօրացման առնչւած ընդհանուր ուղեգիծ ճշտւի՝ առաջնահերթութիւնների պարզաբանումով ու աշխատանքի բաժանումով։

4) Հարկ է մասնաւոր կարեւորութիւն ընծայել երիտասարդ-երիտասարդուհիների մասնակցութեան՝ ներառելով յատկապէս համալսարանականներին ու համալսարանաւարտներին։

5) Անհրաժեշտ է որոշ առիթներով եւ նոյնիսկ աստիճանական ձեւով գաղութի մարդուժը համախմբող հաւաքներ կազմակերպել՝ քննարկելու ե՛ւ գաղութի հետ աղերս ունեցող ընդհանուր ծրագրերը ե՛ւ համասփիւռքեան ու համազգային մտահոգութիւններն ու մարտահրաւէրները։

6) Գաղութի մարդուժի ամբողջական ցանկագրումը համարում ենք խիստ անհրաժեշտ։ Աշխատանք, որը ներառելու է հիմնական տեղեկութիւններ, որպէսզի կարելի լինի այն փոխանակել այլ գաղութների հետ, համասփիւռքեան տարողութեամբ մարդուժի ամբողջական պատկերը ունենալու համար։

7) Թելադրելի է, որ յիշեալ յոյժ կարեւոր աշխատանքներում իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերեն թեմական, կուսակցական, կրթական, երիտասարդական, մշակութային, բարեսիրական եւ այլ կառոյցների գործադիր մարմիններ։

8) Ինչպէս յայտնեցինք, մարդուժի պատրաստութիւնը նաեւ պահանջում է նիւթական յանձնառութիւն։ Համայնական սոյն ճիգի մէջ մեր ունեւոր ազգայինները պարտաւոր են զգալու այս ուղղութեամբ կարեւոր ներդրում կատարել, հիմնադրամների հաստատումով կամ տարեկան նպաստների յատկացումով՝ ընդհանրապէս մարդու պատրաստութեան լծւած ծրագրերին եւ մասնաւորաբար այն կառոյցներին, որոնք ծառայում են սոյն նպատակին։

9) Մեր թեմերն ու կառոյցները իրենց գործունէութեան օրակարգում կարեւոր տեղ են յատկացնելու մարդուժի պատրաստութեան հետ աղերս ունեցող նախաձեռնութիւններին ու աշխատանքներին։

Սփիւռքի վերակազմակերպման ու վերակենսաւորման աշխատանքները յղացողը, ծրագրողը եւ գործադրողը մեր մարդուժն է լինելու։ Արդ, ինչքա՜ն էական է մարդուժը մեզ համար եւ հետեւաբար՝ ինչքա՜ն հրամայական եւ անյետաձգելի է մարդուժի պատրաստութիւնը։

Այս մտածումներով ու սպասումով, հայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք ձեզ, եւ վստահեցնում, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ պատրաստ է զօրակից ու գործնապէս մասնակից լինելու մարդուժի պատրաստութեան նւիրական առաքելութեան։

Հայրապետական օրհնութեամբ,

­Աղօ­թա­րար՝

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

 

Յունուար, 2024

Ան­թիլ­ի­ասԼի­բա­նան

ԲԵԹՂԵՀԷՄԸ ՀՐԱՒէՐ՝

ԴԱՌՆԱԼՈՒ ՔՐԻՍՏՈՍԻՆ

Աստուածաշունչին համաձայն, Ադամն ու Եւան մեղանչեցին, որովհետեւ անհնազանդ գտնուեցան Աստուծոյ պատուէրին, դաւաճանեցին իրենց կոչումին, եղծեցին իրենց Աստուածային պատկերը եւ աքսորուեցան դրախտէն: Մարդուն դրախտէն արտաքսումը, որոշ իմաստով, պայմանաւորեց Աստուածային յայտնութեան շեշտաւորումը եւ ուղղութիւնը: Այլ խօսքով, հակառակ մարդու մեղանչումին, Աստուած չհեռացաւ մարդէն: Աստուծոյ յայտնութեան աղբիւրը, Աստուածաշունչը կը պարզէ, թէ զանազան դէպքերու ու անձերու ճամբով Աստուած յիշեցուց մարդուն իր իւրայատուկ կոչումը եւ կոչ ուղղեց վերադառնալու իր Արարիչին՝ վերականգնելով իր Աստուածատուր շնորհները ու արժանիքները: Սակայն, մարդը մնաց խրած մեղքի տիղմին մէջ:

Աստուած, յաւիտենական սիրոյ աղբիւրը, չէր կրնար լքել իր մեղքին գերին դարձած մարդը: Ինչպէս Աւետարանիչը կը վկայէ, Աստուած այնքան սիրեց մարդը, որ իր Միածին Որդին ղրկեց աշխարհ, որպէսզի մեղաւոր մարդը վերադարձնէ իր երկնաւոր Հօր (Յհ 3.16):

Քրիստոս՝ երկրորդ Ադամը (Ա.Կր 15.45) մարդացաւ, որպէսզի ազատագրէ մարդը՝ առաջին Ադամի գործած մեղքին տիրապետութենէն ու վերականգնէ զայն Աստուծոյ պատկերին համաձայն: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ կեանքը, որպէսզի մարդը ապրի Քրիստոսի արիւնով մաքրագործուած կեանք մը: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ ճշմարտութիւնը, որպէսզի մարդը կարենայ իր կեանքին դիմաց Քրիստոսը նկատել իրա՛ւ ճշմարտութիւնը: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ ճամբան, որպէսզի մարդը կարենայ աշխարհի ճամբաներուն մէջէն ընտրել Քրիստոս-ճամբան:

Աստուածաշունչին համաձայն, Ադամն ու Եւան մեղանչեցին, որովհետեւ անհնազանդ գտնուեցան Աստուծոյ պատուէրին, դաւաճանեցին իրենց կոչումին, եղծեցին իրենց Աստուածային պատկերը եւ աքսորուեցան դրախտէն: Մարդուն դրախտէն արտաքսումը, որոշ իմաստով, պայմանաւորեց Աստուածային յայտնութեան շեշտաւորումը եւ ուղղութիւնը: Այլ խօսքով, հակառակ մարդու մեղանչումին, Աստուած չհեռացաւ մարդէն: Աստուծոյ յայտնութեան աղբիւրը, Աստուածաշունչը կը պարզէ, թէ զանազան դէպքերու ու անձերու ճամբով Աստուած յիշեցուց մարդուն իր իւրայատուկ կոչումը եւ կոչ ուղղեց վերադառնալու իր Արարիչին՝ վերականգնելով իր Աստուածատուր շնորհները ու արժանիքները: Սակայն, մարդը մնաց խրած մեղքի տիղմին մէջ:

Աստուած, յաւիտենական սիրոյ աղբիւրը, չէր կրնար լքել իր մեղքին գերին դարձած մարդը: Ինչպէս Աւետարանիչը կը վկայէ, Աստուած այնքան սիրեց մարդը, որ իր Միածին Որդին ղրկեց աշխարհ, որպէսզի մեղաւոր մարդը վերադարձնէ իր երկնաւոր Հօր (Յհ 3.16):

Քրիստոս՝ երկրորդ Ադամը (Ա.Կր 15.45) մարդացաւ, որպէսզի ազատագրէ մարդը՝ առաջին Ադամի գործած մեղքին տիրապետութենէն ու վերականգնէ զայն Աստուծոյ պատկերին համաձայն: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ կեանքը, որպէսզի մարդը ապրի Քրիստոսի արիւնով մաքրագործուած կեանք մը: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ ճշմարտութիւնը, որպէսզի մարդը կարենայ իր կեանքին դիմաց Քրիստոսը նկատել իրա՛ւ ճշմարտութիւնը: Քրիստոս ըսաւ՝ ե՛ս եմ ճամբան, որպէսզի մարդը կարենայ աշխարհի ճամբաներուն մէջէն ընտրել Քրիստոս-ճամբան:

Քրիստոս Աստուծոյ էջքն է մարդուն, որպէսզի կարենայ մարդը բարձրացնել առ Աստուած: Քրիստոս Աստուծոյ մօտեցումն է մարդուն, որպէսզի կարենայ մարդը մօտեցնել Աստուծոյ: Քրիստոսի ծնունդով Աստուած մարդուն հետ եղաւ մարդուն փրկութեան համար: Աւետարանը Քրիստոսը կը բնութագրէ որպէս Էմմանուէլ, որ կը նշանակէ «Աստուած մեզի հետ» (Մտ 1.23): Քրիստոսի մարդեղացումով մարդը վերամարդացաւ իր աստուածաստեղծ էութեամբ ու կոչումով: Ինչպէս Առաքեալը կʼըսէ, առաջին Ադամով մահ եկաւ աշխարհ, իսկ երկրորդ Ադամով՝ կեանք (Հռ 5.18): Քրիստոսի խաչով մահը նուաճուեցաւ: Քրիստոսի յարութեամբ խորտակուեցաւ մարդուն թագաւորութիւնը ու հաստատուեցաւ Աստուծոյ թագաւորութիւնը: Աստուծոյ Որդւոյն Ծնունդը, ծնունդն է նոր մարդուն:

Արդ, Բեթղեհէմը հրաւէր է ուղղուած մարդուն, հեռանալու առաջին Ադամէն ու դառնալու երկրորդ Ադամին՝ Քրիստոսին: Իր երկրաւոր առաքելութեան աւարտին, Քրիստոս աշակերտներուն ըսաւ՝ «միշտ ձեզի հետ պիտի ըլլամ, մինչեւ աշխարհի վախճանը» (Մտ 28.20):

Սիրելի՛ հայորդիներ,

Քրիստոս միշտ մեզի հետ է. արդեօք մենք Քրիստոսին հետ ե՞նք...: Մտածենք այս մասին: Յաճախ մեր առօրեայ զբաղումները ու մտահոգութիւնները, մեր հաճոյքն ու հանգիստը առիթ չեն տար, որ Քրիստոսի հետ ըլլանք: Մեր կեանքը տիրապետուած է այնպիսի կենցաղակերպերով ու գործելակերպերով եւ այնպիսի երեւոյթներով ու առաջնահերթութիւններով, որոնք յաճախ մեզ հեռու կը պահեն Քրիստոսէն: Մեր մեղաւոր անձերու փրկութեան համար աշխարհ եկած Քրիստոս կը մօտենայ մեզի, եթէ մենք պատրաստ ըլլանք մօտենալու իրեն. կը խօսի մեզի հետ, եթէ մենք պատրաստ ըլլանք լսելու զինք. ցոյց կու տայ մեզի կեանքի ճշմարիտ ճամբան, եթէ մենք պատրաստ ըլլանք քալելու այդ ճամբէն:

Բեթղեհէմը հրաւէր է վերանորոգ հաւատքով դառնալու Քրիստոսին: Այլ խօսքով, խաւարէն՝ լոյսին, չարէն՝ բարիին, մահէն՝ կեանքին:

Քրիստոսին դառնալ կʼենթադրէ խոստովանիլ մեր մեղքերը ու ապաշխարհել:

Քրիստոսի դառնալ կը նշանակէ Քրիստոսը դաւանիլ մեր միակ ապաւէնն ու փրկիչը, մեր կեանքին իմաստն ու նպատակը:

Քրիստոսի դառնալ կը նշանակէ սիրել մեր նմանը եւ հոգածու ըլլալ հիւանդին ու կարիքաւորին:

Արդարեւ, Քրիստոսի դառնալով պիտի անդրադառնանք, որ առանց Քրիստոսի պայծառակերպիչ ներկայութեան դատարկ է ու անիմաստ մեր ապրած կեանքը, մեր կերտած փառքը ու մեր դիզած հարստութիւնը: Քրիստոսի դառնալով պիտի անդրադառնանք, թէ ինչ կը նշանակէ Աստուծոյ պատկերին համաձայն ստեղծուած մարդ ըլլալ՝ աստուածատուր շնորհներով ու պարտաւորութիւններով:

Քրիստոսին դառնալով պիտի մաքրուին մեր սրտերը, պիտի բերկրին մեր հոգիները ու պիտի լուսաւորուի մեր կեանքի ճամբան:

Առանց Քրիստոսի վերանորոգ ներկայութեան անզօր է մարդը:

Դառնա՛նք Քրիստոսին մեր ցաւին ու ուրախութեան մէջ:

Դառնա՛նք Քրիստոսին մեր կեանքը շրջապատող անորոշութեան, տագնապներուն ու յուսահատութեան մէջ:

Դառնա՛նք Քրիստոսին այն հաստատ հաւատքով, որ մեղաւոր, հիւանդ, տագնապահար, լքուած ու անտէր մարդուն հետ ըլլալու համար աշխարհ եկած Քրիստոս մեզ կը սպասէ՝ մեզի հետ ըլլալու ու մեր կեանքին առաջնորդը, ապաւէնը ու փրկիչը դառնալու:

*
* *

Նոր Տարուան եւ Աստուածայայտնութեան տօներուն առիթով, եղբայրական սիրով կʼողջունենք Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը, մաղթելով քաջառողջութիւն եւ աստուածահաճոյ ծառայութիւններով լեցուն երկար գահակալութիւն: Քրիստոնէական սիրով կʼողջունենք Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք Նորին Ամենապատուութիւն Տէր Նուրհան Արք. Մանուկեանը եւ Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարք Նորին Ամենապատուութիւն Տէր Սահակ Արք. Մաշալեանը, մաղթելով արդիւնաշատ ծառայութիւն մեր սուրբ եկեղեցւոյ ու ժողովուրդին:

Հայրական սիրով եւ Հայրապետական օրհնութեամբ կʼողջունենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմերու առաջնորդները, հոգեւորական դասը ու ազգային իշխանութիւնները, հայ կեանքէն ներս գործող բոլոր միութիւններն ու կազմակերպութիւնները. ինչպէս նաեւ մեր ժողովուրդի սիրելի զաւակները, աղօթելով, որ միշտ մնան Քրիստոսի ճամբուն հաւատարիմ ուղեւորները:

  

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

6 Յունուար, 2024

Անթիլիաս, Լիբանան

 

ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՆՈՐ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹԵԱՄԲ

ԵՒ ԱՄՈՒՐ ՅԱՆՁՆԱՌՈՒԹԵԱՄԲ ԴԻՄԱՒՈՐԵՆՔ ՆՈՐ ՏԱՐԻՆ

Շուտով 2023 տարին կը դառնայ անցեալ ու մեր կեանքի հորիզոնին դիմաց կը բացուի Նոր Տարին: Արդարեւ, ահաւոր յուսահատութեամբ ու խոր յուսախաբութեամբ լեցուն եղաւ անցնող տարին մեր ազգի կեանքին մէջ: Կ՚ապրինք աննախատեսելի վտանգներով լեցուն ժամանակներու մէջ: Կը խարխափենք անորոշութեան մէջ: Մեր պատմութեան անցեալի ու ներկայի դառն փորձառութիւնը յստակօրէն ցոյց կու տայ, որ հարկ է վստահիլ մեր սեփական ուժին ու գործել՝ մղուած ազգին ու հայրենիքին գերագոյն ու ընդհանրական շահերէն: Հետեւաբար, առաւել քան երբեք այսօր հրամայական կարիքը ունինք ներկայ անորոշ կացութենէն մեզ դուրս բերող ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՆՈՐ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹԵԱՆ, եւ առաջին հերթին՝ Արցախի գծով:

Բռնագրաւուեցաւ Արցախը Ազրպէյճանի կողմէ, եւ աւելի քան հարիւր հազար արցախցիներ ենթարկուեցան բռնագաղթի: Աշխարհը լուռ մնաց: Լուռ մնացին նաեւ Արցախի անվտանգութեան երաշխաւոր երկիրները: Սակայն մենք պէտք չէ լուռ մնանք: Արցախի էջը փակուած չէ մեզի համար: Պէտք է ազգովին պայքարինք՝ միջազգային օրէնքին համաձայն երաշխաւորելով Արցախի հայութեան վերադարձը, միջազգային հովանիին ներքեւ ապահովելով Արցախի հայութեան ինքնորոշման իրաւունքը, ինչպէս նաեւ ազատ արձակումը Արցախի ձերբակալուած պետական պատասխանատուներուն: Այս նպատակի իրագործման համար անհրաժեշտ է համահայկական մաշտապով լծուիլ աշխատանքի՝ հայ թէ օտար մասնագէտներէ բաղկացած յատուկ յանձնախումբի մը ճամբով:

Կ՚ողջունենք Արցախի հանրապետութեան լուծարման հրամանագրի չեղեալ նկատումը: Միաժամանակ հրամայական կը նկատենք, որ Արցախի պետական կառոյցները շարունակեն գոյատեւել եւ մանաւանդ Արցախի ժողովուրդը չդառնայ սփիւռք, այլ՝ համախումբ ու կազմակերպ ներկայութիւն Հայաստանի մէջ: Արդարեւ, նման կարեւոր քայլեր՝ Արցախի պայքարին պիտի տան իրաւական հիմք զայն դարձնելով նաեւ գոյութենական խնդիր:

Նոր ռազմավարութիւն պէտք է մշակէ Հայաստանի իշխանութիւնը: Անհրաժեշտ է, որ Հայաստանը սոսկ զիջումներ կատարելու կացութենէն դուրս գայ: Իրապաշտութիւն չի նշանակեր համակերպում: Հայաստանը պէտք չէ վճարէ տարածաշրջանէն ներս համապարփակ խաղաղութեան հաստատման գինը: Նշեալ եւ յարակից այլ խնդիրներու մասին յաճախակի առիթներով Մեր տեսակէտները յստակ ու հետեւողական կերպով պարզած ենք՝ շեշտելով, որ Հայաստանի իշխանութիւնը պէտք է նկատի առնէ թէ՛ հայրենի ժողովուրդին եւ թէ Սփիւռքին տեսակէտները՝ երկրին համար ճշդորոշիչ կարեւորութիւն ներկայացնող խնդիրներու նկատմամբ:

Կորսնցուցինք Արցախը, հայրենիքի այս կարեւոր հողատարածը: Զգո~յշ... կրնանք կորսնցնել նոր տարածքներ նա՛եւ Հայաստանէն: Աշխարհաքաղաքական պայմաններու հոլովոյթը եւ տարածաշրջանի ուժերու յարակցութիւնը ճի՛շդ ըմբռնենք: Քաջ գիտնալով, որ ո՛չ մօտաւոր եւ ոչ ալ հեռաւոր մեր բարեկամները կրնան օգնութեան հասնիլ մեզի, հարկ է որ Հայաստանի քաղաքական արեւելումը ըլլայ հաւասարակշռուած Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միջեւ, հեռու մնալով միակողմանի ու գրգռիչ քայլերէ, որոնք կրնան Հայաստանը վերածել հզօր պետութիւններու մրցակցութեան դաշտի:

Նոր ռազմավարութիւն պէտք է մշակէ նա՛եւ Սփիւռքը: Յաջորդական պատերազմներու պարտութենէն, Արցախի բռնագրաւումէն եւ ներկայ իշխանութեան կողմէ առնուած ռազմա-քաղաքական քայլերէն յուսախաբ դարձած Սփիւռքը իրաւունք չունի լուռ մնալու՝ աննախատեսելի վտանգներով լեցուն ներկայ անորոշ կացութեան դիմաց: Ոչ ալ Հայաստանը իրաւունք ունի անտեսելու Սփիւռքը իր լայն կարելիութիւններով: Սփիւռքը ռազմավարական գործընկեր է Հայաստանին: Հետեւաբար, ան չի կրնար սոսկ հակազդողի դերին մէջ ըլլալ: Ըսելիքի կողքին, Սփիւռքը նաեւ ու մա՛նաւանդ ընելի՛ք ունի՝ համահայկական մտածողութիւն մշակելով, սփիւռքեան կառոյցներու միջեւ համագործակցութիւն ստեղծելով, իր փորձագէտները գործի մղելով եւ իր փորձառութիւնն ու միջազգային կապերը լայնօրէն օգտագործելով:

Սիրելի՛ ժողովուրդ, մաշած գովազդներով, կրկնուող լոզունգներով, եւ սպառած օրակարգերով չենք կրնար այլեւս մեր կեանքը շարունակել: Պահ մը դիտենք մեր շուրջը: Մեր ազգը ու հայրենիքը պահող արժէքներու համակարգը սկսած է խախտիլ եւ արժեչափերը՝ շրջուիլ: Ապազգայինին դիմաց ազգայինը սկսած է նահանջել: Հայաստան եւ Սփիւռք սկսած են իրարմէ հեռանալ: Մեր համայնական կեանքէն ներս ճեղքերը սկսած են խորանալ, եւ զիրար արհամարհելու ու անտեսելու ապականիչ մշակոյթ մը սկսած է իր տիրապետութիւնը հաստատել հայ կեանքէն ներս:

Անդրադառնանք այլեւս, որ փաստօրէն անդունդի եզրին ենք եւ առանձի՛ն: Հետեւաբար՝ վե~ր, վե~ր բարձրանանք պղպջակային հարցերէ եւ անիրատես սպասումներէ ու միակողմանի դատումներէ. թող մեր քննարկումները ըլլան խորքային ու նպատակասլաց, հայրենաշէն ու ազգակերտ: Այսօր մեր ազգին առաջնահերթ եւ անյետաձգելի օրակարգը Հայաստանի պետութեան փրկութիւնն է, որուն շուրջ պէտք է համախմբուին Հայաստանի ու Սփիւռքի բոլոր ուժերը անխտի՛ր: Ա՛յս կը պահանջուի մեր ղեկավարներէն, հոգեւորականներէն ու մտաւորականներէն. այլ խօսքով՝ մեր բոլորէ՛ն:

Իրատեսութենէ ու հեռատեսութենէ բխող յիշեալ մտածումները, շեշտաւորումները ու մտահոգութիւնները մեզ պէտք է մղեն արթնութեան, զգաստութեան ու պատասխանատուութեան: Մեր պատմութեան ներկայ ճգնաժամային հանգրուանին, ազգը ու հայրենիքը անմիջական անհրաժեշտութիւնը ունին ազգային գաղափարախօսութեամբ թրծուած ու նոր ռազմավարութեամբ ու մարտավարութեամբ հունաւորուած համահայկական օրակարգի, ինչպէս նաեւ զայն կեանքի կոչելու յանձնառութիւնը ունեցող եւ մեր ազգին բեւեռացուած զաւակները համախմբող իմաստուն ու հեռատես ղեկավարներու: Այլ ճամբայ չկայ մեր կեանքին դիմաց:

Աստուծոյ Որդին աշխարհ եկաւ հինը քանդելու ու նորը շինելու եւ ապականած արժէքներու համակարգը փոխարինելու՝ մարդը մարդայնացնող արժէքներով: Ա՛յս է պատգամը Նոր Տարուան. ա՛յս է խորհուրդը Աստուածայայտնութեան։

Նոր Տարին մեր ազգին համար պէտք է դառնայ վերանորոգ յոյսով, հաւատքով ու վճռակամութեամբ ապագային նայելու ու մեր ազգին ու հայրենիքին պայծառ ապագան կերտելու հրաւէր: Կ՚աղօթենք առ Բարձրեալն Աստուած, որ Իր երկնային շնորհքներով ու բարիքներով ծաղկեցնէ մեր ազգին կեանքը՝ ի Հայաստան եւ ի սփիւռս աշխարհի, եւ պահէ ու պահպանէ մեր հայրենիքը երեւելի եւ աներեւոյթ չարերէ ու չարիքներէ:

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

1 Յունուար, 2024

Անթիլիաս, Լիբանան

Տեղի է ունեցել Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա Վեհափառ Հայրապետի նախաձեռնութեամբ մասնագիտական քննարկումների երրորդ առցանց նիստը։ Ըստ alikonline.ir-ի, այս մասին նշւած է Կաթողիկոսի «Ֆէյսբուք»-եան էջում։

Ինչպէս նշւած է հաղորդագրութիւնում, Հայաստանից, Արցախից եւ Սփիւռքից պատմագէտների, իրաւագէտների եւ քաղաքագէների խումբը երրորդ նիստով քննարկել է Արցախի հարցի ուղղութեամբ աշխարհաքաղաքական շատ արագ ընթացող իրադարձութիւնների հաւանական հետեւանքները։

«Առնչւած թեմաներ էին Արցախի նախագահի կատարած վերջին յայտարարութիւնները, «Զանգեզուրի միջանցք»-ի ծրագրի մասին յայտարարութիւններով ակնարկող փոփոխութիւնները, Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղութեան պայմանագրի վերաբերեալ համաձայնւած սկզբունքները, գաղափարախօսութեան ու քաղաքականութեան համատեղումն ու տարանջատումը եւ այս բոլորի առումով Սփիւռքի դերակատարութիւնը։

Վեհափառ Հայրապետը հաստատել է, որ այս բոլորի լոյսի տակ անհրաժեշտ է համահայկական օրակարգի մշակումը եւ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք այսօր չգործող եռամիասնութեան յենասիւների միջեւ համակարգման ստեղծման համար նոր ռազմավարութեան մշակումը։

Առաջիկայ առցանց նիստը, որ տեղի պիտի ունենայ կիրակի, նոյեմբերի 5-ի երեկոյեան, իբրեւ օրակարգի կէտեր նկատի պիտի ունենալ Վեհափառ Հայրապետին յիշեալ ընդգծումները։

Նորին Ս. Օծութիւնը հաստատել է մասնագիտական այս հարթակի հանդիպումները հերթականօրէն գումարելու անհրաժեշտութիւնը՝ յայտնելով, որ առաջիկայ ամսում կը նախատեսւի Անթիլիասի Մայրավանքում գումարել այս ձեւաչափով առկայ երկօրեայ նիստեր։

Յիշենք, որ մասնագիտական հարթակի մասնակիցներն են պրոֆ. Աշոտ Մելքոնեանը, պրոֆ. Ռուբէն Սաֆրաստեանը, դոկտ. Արմէն Մարուքեանը, պրոֆ. Վահրամ Բալայեանը, դոկտ. Վիգէն Չթըրեանը, Խաչիկ Տէր Ղուկասեանը, դոկտ. Սիմոն Փայասլեանը, դոկտ. Վահրամ Շամմասեանը, դոկտ. Նորա Պայրագտարեանը, Շահան Գանտահարեանը եւ քարտուղար Ահարոն Շխրտըմեանը»,- նշւած է հաղորդագրութիւնում։

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Հոկտեմբերի 31-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի, սկսւեց Գերագոյն հոգեւոր խորհրդի ժողովն ընդլայնւած կազմով:

Ժողովը բացւեց Տէրունական աղօթքով։ Այնուհետեւ Գերագոյն հոգեւոր խորհրդի հոգեւորական եւ աշխարհական անդամներին իր օրհնութիւնն ու բարեմաղթանքները բերեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը՝ հայցելով Սուրբ Հոգու առաջնորդութիւնը ժողովի բարեյաջող եւ արդիւնաւէտ ընթացքի համար։

Քառօրեայ ժողովի ընթացքում կը քննարկւեն Հանրապետութեան առջեւ ծառացած յետպատերազմեայ մարտահրաւէրներին եւ Արցախից բռնի տեղահանւած հայորդիների հիմնախնդիրներին, Արցախի հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեան պահպանմանը, Եկեղեցու հոգեւոր, կրթական ու սոցիալական առաքելութեանն առնչւած հարցեր:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին, Տեղեկատւական համակարգ

Նորին Սուրբ Օծութիւն Տէր Տէր Արամ Առաջին Մեծի Տանն Կիկիկիոյ Կաթողիկոսը, Արցախեան հայենիքի իննամսեայ պաշարումին յաջորդող աւելի քան 100,000 հաշուող Արցախի մեր ժողովուրդի զաւակներուն բռնի տեղահանումին հետեւանքով, կազմեց յատուկ յանձնախումբ մը՝ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան օժանդակութիւնը մատակարարելու մեր տարագրուած հայրենակիցներուն։ Այս յանձնախումբի անդամներն են Գերաշնորհ Տէր Անուշաւան Արքեպիսկոպոս Դանիէլեանը (առաջնորդ Ամերիկայի Արեւելեան թեմին), Գերաշնորհ Տէր Թորգոմ Եպիսկոպոս Տօնոյեանը (առաջնորդ Ամերիկայի Արեւմտեան թեմին), մեթր Ժիրայր Հապիպեանը (ատենապետ Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու եւ Քաթարի Ու Շրջակայից թեմին) եւ տիար Յակոբ Լուսարարեանը (անդամ Լիբանանի Հայոց թեմի Ազգային Վարչութեան)։

Վեհափառ Հայրապետին օրհնութեամբ յիշեալ յանձնախումբը եռօրեայ այցելութեամբ ուղեւորուեցաւ Հայաստան՝ գործնական քայլերու դիմելու նպատակաւ։

Արդարեւ, Չորեքշաբթի, 18 Հոկտեմբեր 2023-ի առաւօտուն, սրբազան հայրերը հանդիպում ունեցան Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին հետ, անոր փոխանցեցին Արամ Ա. Կաթողիկոսին եղբայրական ողջոյնները եւ Վեհափառ Հայրապետին ու Կիլիկեան դարաւոր Ս. Աթոռին զօրակցութիւնը յայտնեցին Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան կողմէ տարուող մարդասիրական աշխատանքներուն։ Գարեգին Բ. Կաթողիկոսը, իր կարգին, դրուատիքով արտայայտուեցաւ Նուիրապետական զոյգ Աթոռներուն միջեւ գոյութիւն ունեցող համագործակցութեան ոգիին մասին, զայն որակելով ցցուն ապացոյց հայ եկեղեցւոյ ներքին միութեան ու զօրութեան, միաժամանակ անդրադարձաւ թեմակալ առաջնորդներու հետ տարուած բարեսիրական աշխատանքներուն։

Յիշեալ հանդիպումէն ետք, առաջնորդ սրբազան հայրերը, յանձնախումբի միւս անդամներուն հետ, այցելեցին Երեւանի, Պռոշեանի եւ Կոտայքի մէջ ապաստանած գաղթականներուն եւ իրենց յորդորներով հաւատք ու յոյս ներշնչեցին ներկայ ահաւոր տագնապներէն ամէնաշուտ ժամանակին դուրս գալու վճռականութեամբ։ Յանձնախումբը նաեւ հանդիպում ունեցաւ Արագածոտնի մարզպետ Սէրգէյ Մովսիսեանի հետ։

Յայտնենք, որ յանձնախումբը իր այցելութեան ընթացքին կատարեց նիւթական յատկացումներ տեղահանուած ընտանիքներուն։

Արցախի մեր ժողովուրդին դէմ Ազրպէյճանի կողմէ կատարուած անարգ յարձակումին եւ անոր հետեւանքներուն գծով Լիբանանի զանազան համայնքներու ու կուսակցութիւններու կողմէ զօրակցական այցելութիւններ ու արտայայտութիւններ կատարուեցան: Այս մասին յայտնում է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսարանը։

Այս ծիրէն ներս, անցնող քանի մը օրերու ընթացքին Վեհափառ Հայրապետին այցելեցին Ազգային Ազատ Հոսանք կուսակցութիւնը ներկայացնող պատուիրակութիւն մը, ասորի համայնքի լիկայի նախագահը եւ զարգացման ու գործակցութեան քրիստոնեայ խորհուրդը ներկայացնող պատուիրակութիւն մը:

Բոլոր այցելուները իրենց ամբողջական զօրակցութիւնը յայտնեցին հայ ժողովուրդին եւ Արցախի դէմ Ազրպէյճանի կատարած յարձակումը ու ձերբակալութիւնները նկատեցին միջազգային օրէնքի խախտում: Անոնք իրենց պատրաստակամութիւնը յայտնեցին օգտակար ըլլալու Հայաստան հաստատուած արցախահայութեան ընկերատնտեսական կարիքներուն:

- Ռազմագերիներու եւ Ազրպէյճանի կողմէ կալանաւորուած Արցախի պետական անձնաւորութիւններու ազատ արձակում

- Մարդասիրական օժանդակութիւն Արցախի մեր զաւակներուն

- Միջազգային երաշխիք արցախցիներուն վերադարձի իրաւունքին

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

 — — — — — — —

Ուրբաթ, 6 Հոկտեմբեր 2023-ի յետմիջօրէին, Անթիլիասի Մայրավանքէն ներս, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին նախագահութեամբ, տեղի ունեցաւ վանաբնակ միաբան հայրերուն հանդիպում: Վեհափառ Հայրապետը անդրադարձաւ Ազրպէյճանի Արցախի գրաւումով պարզուած կացութեան, մեր ժողովուրդին մօտ ստեղծուած խոր ցաւին ու ընդվզումին եւ Հայաստանի մէջ կայք հաստատած Արցախի մեր զաւակներուն մարդասիրական օժանդակութիւն կատարելու անյետաձգելի անհրաժեշտութեան:

Նորին Սրբութիւնը յայտնեց, որ Հայաստանն ու մեր ժողովուրդը նոր կացութեան դիմաց կը գտնուին: Հետեւաբար, անհրաժեշտ է, որ Հայաստանը մօտէն հետեւի տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական զարգացումներուն եւ հաւասարակշռուած քաղաքականութիւն վարէ՝ հեռու պահելով Հայաստանը անհամաչափ քայլերու վտանգաւոր հետեւանքներէն: Ապա, Հայրապետը ընդգծեց, թէ իր արժեւորումով, ներկայ հանգրուանին իրապաշտ մօտեցումով ռազմավարական նոր մօտեցում հարկ է ճշդուի, նկատի ունենալով յատկապէս հետեւեալ երեք կէտերը.-

ա) Ռազմագերիներու եւ Ազրպէյճանի կողմէ կալանաւորուած Արցախի պետական անձնաւորութիւններու ազատ արձակում։

բ) Մարդասիրական օժանդակութիւն Արցախի մեր զաւակներուն։

գ) Միջազգային երաշխիք արցախցիներուն վերադարձի իրաւունքին:

Միաբանութիւնը իր խոր ընդվզումը յայտնեց Ազրպէյճանի կողմէ Արցախի խաղաղ հայ բնակչութեան դէմ շղթայազերծուած պատերազմին եւ բռնի ոյժով զայն իր պատմական հողերէն հեռացնելու անարգ քաղաքականութեան, որ իր մօտեցումով, եղանակով ու նպատակով ցեղասպանութիւն էր: Միաբանութիւնը նաեւ խստօրէն դատապարտեց Ազրպէյճանի կողմէ Արցախի նախկին եւ ներկայ պետական պատասխանատուներուն ձերբակալումը եւ Հայաստանի Հանրապետութեան նկատմամբ շարունակուող սպառնալիքները: Ապա, ան կոչ ուղղեց Հայաստանի իշխանութեան, որ առաջնահերթութիւն ընծայէ Հայաստան ապաստանած Արցախի ընտանիքներուն՝ օժանդակութեան յատուկ ծրագիրներ մշակելով, ինչպէս նաեւ միջազգային համայնքին՝ նոյն նպատակին համար անհրաժեշտ օժանդակութիւնը կատարելու:

ԱՆՅԱՊԱՂ ԱՊԱՇՐՋԱՓԱԿՈՒՄ,

ԲԱՅՑ ՈՉ Ի ՀԵՃՈՒԿՍ ԱՐՑԱԽԻ ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ

 

Այսօր Արցախի անկախութեան տօնն է։ Տխուր ու անորոշ պայմաններու մէջ կը նշենք Արցախի անկախութեան 32-րդ տարեդարձը։

Ահա շուրջ ինը ամիսներէ ի վեր շրջափակումի ենթարկուած է Արցախը Ազրպէյճանի կողմէ եւ ենթակայ է սովամահ դառնալու վտանգին։ Սակայն, Արցախի ժողովուրդին հաւատքը, վճռակամութիւնը ու յոյսը ո՛չ մէկ ոյժ կրնայ շրջափակումի ենթարկել։

Անկախութիւնը Աստուածատուր իրաւունք է։ Անկախութիւնը նաեւ միջազգային օրէնքի հիմնական սկզբունքներէն մէկն է։ Արդ, ո՛չ մէկ ազգ իրաւունք ունի բռնաբարելու ուրիշ ազգին անկախութիւնը։ 32 տարիներ առաջ Արցախի ժողովուրդը իր անկախութիւնը հռչակած է եւ բազմիցս վերահաստատած։

Հետեւաբար, սիրելի՛ Արցախ, մնացիր ամուր՝ քու ինքնորոշման արդար իրաւունքը հարցականի տակ առնող ներկայ պայմաններուն մէջ։ Մնացիր կառչած քու հաւաքական կեցուածքին։ Դուն առանձին չես, ողջ հայութիւնը քեզի հետ է։

Եղի՛ր միակամ բռունցքի նման, հեռու մնալով կամքդ ջլատող ներքին հակադրութիւններէ։

Եղի՛ր զօրեղ ժայռի նման, մերժելով քեզ համակերպութեան մղող մօտեցումները։

Թող պահանջատիրութեան ձայնդ հնչէ աշխարհի լռութեան ու անտարբերութեան դիմաց։

Թող քու մարտունակ ոգիդ միշտ մնայ ուժեղ ու հատու։

Թող իմանան բոլորը, մօտաւոր թէ հեռաւոր, թէ Արցախին ձայնը կարելի չէ լռեցնել, սոսկ հաց ու դեղ տալով։

Թող իմանան բոլորը, մօտաւոր թէ հեռաւոր, թէ Արցախի ապաշրջափակումը չի կրնար ըլլալ ի հեճուկս անոր ինքնորոշման արդար իրաւունքին։

Թող իմանան բոլորը, մօտաւոր թէ հեռաւոր, թէ մարդասիրական տագնապ ստեղծելով չեն կրնար Արցախը ծունկի բերել։

Նայեցէք մեր դարաւոր պատմութեան։ Մեր ժողովուրդը իր պատմութիւնը կերտեց, իր գոյութիւնը ամրագրեց եւ իր ինքնութիւնը պահեց նաեւ «ո՛չ» ըսելով՝ մեր հաւատքը խաթարող, մեր ինքնութիւնը այլափոխող ու մեր անկախութիւնը յափշտակել փորձող ոյժերուն դէմ։ Մեր հաւաքական «ոչ»ով մենք մնացինք տոկուն պատմութեան արհաւիրքներուն մէջ։

Այսօր եւս, Արցախը, եւ Արցախին հետ մեր ողջ ժողովուրդը, միահամուռ կերպով կ՚ըսէ «ո՛չ».-

Ո՛չ՝ Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը մոռացութեան դատապարտելու ձգտող ճիգերուն։

Ո՛չ՝ Արցախը իր հայութենէն պարպելու սադրանքներուն։

Ո՛չ՝ Արցախի կրօնական, մշակութային ու ազգային ինքնութիւնը այլափոխող ապօրէն ծրագիրներուն։

Ո՛չ՝ Արցախը Ազրպէյճանի հողային տարածքին մէջ ներմուծելու դաւերուն։

Ո՛չ՝ տարբեր քօղի տակ Արցախի հայութեան դէմ ցեղասպանութիւն կազմակերպելու դիւային փորձերուն։

Վարդանանք ու Ղեւոնդեանք 5-րդ դարուն ըսին՝ այս հաւատքէն մեզ ո՛չ մէկ ոյժ կրնայ խախտել։ Քրիստոնէական հաւատքը շաղախուած էր անկախութեան ոգիով եւ զսպանակուած՝ ազգային արժէքներով ու իտէալներով։

Արցախի պատմութեան ներկայ ճակատագրական հանգրուանին, Վարդանանց ու Ղեւոնդեանց հաւատքով վերանորոգուած ու կամքով կռանուած, մեր ողջ ժողովուրդը Արցախի հետ միասին կ՚ըսէ աշխարհին դիմաց՝ Արցախին ազատօրէն ապրելու, գոյատեւելու ու ստեղծագործելու Աստուածատուր իրաւունքը ո՛չ մէկ ոյժ կրնայ խլել։

Ահա՛ մեր համազգային ուխտը՝ այսօ՛ր ու մի՛շտ։

Փառք ու պատիւ իրենց արիւնով Արցախի անկախութիւնը կերտած նահատակներուն եւ իր նահատակներուն սրբազան ուխտին հաւատարիմ Արցախի ժողովուրդին։

 

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

2 Սեպտեմբեր 2023

Անթիլիաս, Լիբանան

«Գնահատելով Իրանի զօրակցութիւնը Հայաստանի ու Արցախի գծով, կը սպասենք աւելին»

— Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ —

 

Երեքշաբթի, 22 Օգոստոս 2023-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը երկար հանդիպում մը ունեցաւ Լիբանանի մօտ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան դեսպան Մուճդապի Ամանիի հետ:

Քննարկումներուն մէջ յատուկ տեղ գրաւեց Արցախի շրջափակումը Ազրպէյճանի կողմէ: Վեհափառ Հայրապետը անհրաժեշտ տեղեկութիւններ փոխանցեց դեսպանին, յատկապէս անդրադառնալով շրջափակումին հետեւանքով Արցախի մէջ ստեղծուած մարդասիրական տագնապին եւ անոր ծանր հետեւանքներուն: Ապա, Նորին Սրբութիւնը ըսաւ, թէ երկու հիմնական հարցեր կը գտնուին Արցախի դիմաց՝ շրջափակումին անյապաղ վերջ տալը եւ Արցախի ինքնորոշման ճանաչումը: Արագ ակնարկ մը նետելով Արցախի պատմութեան վրայ, Հայրապետը կարեւորութեամբ յիշեց Իրանի ցուցաբերած զօրակցութիւնը ընդհանրապէս Հայաստան-Ազրպէյճան տագնապին եւ յատկապէս Արցախի հարցին քաղաքական լուծման՝ արդարութեան ու ժողովուրդներու ինքնորոշման իրաւունքին վրայ հիմնուած: Շարունակելով իր խօսքը, Նորին Ս. Օծութիւնը շեշտեց, թէ հայ ժողովուրդը աւելին կը սպասէ Իրանէն, յատկապէս Արցախի տագնապի այս ճակատագրական հանգրուանին:

Դեսպանը մօտէն ծանօթ ըլլալով Արցախի հարցին, խոստացաւ Վեհափառ Հայրապետին մտահոգութիւնները ու սպասումները փոխանցել Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան պատասխանատուներուն:

Հանդիպման ընթացքին նաեւ քննարկուեցան Լիբանանի նախագահական ընտրութեան առնչուած հարցեր եւ այս ուղղութեամբ վերջին շրջանին տեղի ունեցած զարգացումները՝ տեղական, շրջանային եւ միջազգային մակարդակներու վրայ: Դեսպանը ողջունեց Վեհափառ Հայրապետին ու Լիբանանի հայ համայնքին տարած աշխատանքները եւ որդեգրած դիրքորոշումները նախագահական ընտրութեան առնչուած:

Հանդիպման աւարտին, Արամ Ա. Կաթողիկոս անդրադարձաւ նաեւ յառաջիկային Իրանի հայութեան տալիք իր հովուապետական այցելութեան մանրամասնութիւններուն:

«Բերձորի (Լաչին) միջանցքին բացումը անյետաձգելի հրամայական պէտք է դառնայ միջազգային համայնքին համար»

— Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ —
 
 

Հինգշաբթի, 17 Օգոստոս 2023-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը ճաշի հիւրը եղաւ Լիբանանի մօտ Գանատայի դեսպանին: Ի պատիւ Վեհափառ Հայրապետին տրուած ճաշկերոյթին ներկայ էին նաեւ այլ դեսպաններ։ Հիւրասիրութեան ընթացքին քննարկուեցան առաւելաբար երկու այժմէական նիւթեր՝ Լիբանանի նախագահական ընտրութիւնը եւ Արցախի հարցը։

Լիբանանի նախագահական ընտրութեան գծով, Վեհափառ Հայրապետը շեշտեց կարելի փութով բոլորին կողմէ ընդունելի եւ Լիբանանի ազգային միասնականութիւնը արտայայտող նախագահի մը ընտրութիւնը, որուն պէտք է անմիջապէս յաջորդէ ընկերատնտեսական բարեկարգութիւնը։

Արցախի հարցին անդրադառնալով, Նորին Սրբութիւնը շեշտեց Բերձորի (Լաչին) միջանցքին անյապաղ վերաբացումը, որուն պատճառով շուրջ 120,000 հայեր տագնապի մատնուած են։ Ան նաեւ կարեւորութեամբ ընդգծեց Արցախի ժողովուրդին ինքնորոշման իրաւունքի ճանաչման հրամայականը եւ յոյս յայտնեց, որ այս ուղղութեամբ միջազգային համայնքը իր գործնական աջակցութիւնը բերէ։

Շրջափակման ենթարկւած Արցախում մեր ազգի զաւակները սովամահ լինելու ամիջական վտանգի ենթակայ են: Այս  մասին օգոստոսի 12-ին, Սուրբ Աստւածածնի վանքի ուխտի պատարագից յետոյ իր ելոյթում ասաց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս Արամ Ա-ն՝ նշելով, որ իր հայրապետական  պատգամը ուղղւած է 5 հասցեների: Այս մասին հաղորդում է news.am-ը։ 

«Մեր առաջին պատգամն ուղղւած է Հայաստանի իշխանութեանը: Կանդրադառնանք արդեօք, թէ արցածի գծով ՀՀ որդեգրած մօտեցումները Արցախը կարող են ջնջել հայ կեանքի քարտէզից եւ ցեղասպանութեան մատնել 120 հազար մեր քաղաքացիներին՝ միաժամանակ վտանգելու արդէն Հայաստանի ապագան: Ինչպէս կարելի է Ադրբեջանի հողային ամբողջականութիւնը ճանաչելու խոստումները կատարել՝ առանց ապահովելու իր անվտանգութիւնն ու ինքնուրոյնութիւնը երաշխաւորող Արցախի ինքնորոշման արդար իրաւունքը: Ինչպէս կարելի է այսպէս կոչւած ամբողջական խաղաղութեան հաստաստման ի խնդիր պատրաստ լինել յանձնառութիւններ կատարելու, երբ նման մօտեցումները կարող են վտանգել ոչ միայն Արցախին, այլ նաեւ Հայաստանի ամբողջականութիւնը եւ նոյնիսկ գոյութիւնը: Հայաստանն ու Արցախը  շրջապատող ներկայ վտանգաւոր պայմաններում, երբ աշխարհաքաղաքական նոր զարգացումներ են տեղի ունենում 1. անհրաժեշտ է, որ Հայաստանը բարեկամութեան ու ենթակայութեան, իր շահերի եւ ուրիշների շահերին  սահմանները յստակօրէն զատորոշող դիրքորոշումներ որդեգրի եւ աչալուրջ լինի՝ Հայաստանը վերածելու Արեւելքի եւ Արեւմուտքի լարւածութեան հարթակի, որի հետեւանքները կյարող են ծանր լինել Հայաստանի համար: 2-րդ՝ Ադրբեջանի հետ բանակցութիւնների ընթացքում հարկ է, որ  Հայաստանը դուրս գայ պարտւած լինելու եւ սոսկ զիջումներ կատարելու կացութիւնից, աւելին՝ Հայաստանը պէտք է առկախի բոլոր բանակցութիւնները Ադրբեջանի հետ, մինչեւ որ վերջ դրւի Արցախի շրջափակումը Ադրբեջանի կողմից: 3-րդ՝ պէտք է խուսափել նոր պատերազմից, սակայն սա չի նշանակում տեղի տալ Ադրբեջանի պահանջներին: Անհրաժեշտ է որդեգրել ճկուն, բայց մարտունակ գործելաոճ»,- ասաց նա՝ ընդգծելով, որ մարդասիրական աղէտ ստեղծելու քաղաքական շահեր հետապնդելը համամարդկային ոճիր է:

Նրա խոսքով՝ պէտք է մերժել որեւէ մօտեցում, որը կը ներառի Արցախը Ադրբեջանի տարածքային անբաժան մաս:

«Կուզենք կարեւորութեամբ շեշտել, որ Արցախի շրջափակման վերջ տալը եւ Արցախի ինքնորոշման կարգավիճակը առաւել շեշտաւորումով միջազգային հարթակ բերելը պէտք է ՀՀ իշխանութեան արտաքին քաղաքականութեան կիզակէտը դառնայ»,-ասաց նա:

Որպէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս՝ Արամ Ա-ն առաջարկեց, որ իշխանութեան, ընդդիմութեան, Սփիւռքի ներկայացուցիչներից բաղկացած, քաղաքական ու դիւանագիտական հարուստ փորձառութիւն ունեցող մի մարմին ստեղծւի, որը այս ճակատագրական փուլում բանակցութիւններ կը վարի Ադրբեջանի հետ՝ նոր ոճով եւ մօտեցմամբ:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսի երկրորդ պատգամն ուղղւած էր Հայաստանի ժողովրդին. «Մեզ համար տարօրինակ է՝ Արցախի ժողովրդի ներկայ ողբերգական կացութեան պայմաններում Հայաստանի ժողովրդի լռութիւնը, աւելի ճիշտ անտարբերութիւնը: Մեր երեխաները սովամահ են լինում այնտեղ՝ Արցախում, դուք ի՞նչ էք անում Հայաստանում, փողոց իջէք, ինչի կսպասէք, աշխարհը մեզ է նայում, ժողովրդի ձայնը բարձր է աշխարհի բոլոր ձայներից: Ձեր ժամանակը մի վատնէք իրար մեղադրելով, ոտքի ելէք, արդարութիւն պահանջէք աշխարհից: Հայաստանի մէջ կեանքը չի կարող բնական լինել, երբ Արցախում ծայրայեղօրէն անբնական է կեանքը»,-ասաց նա:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսի երրորդ պատգամն ուղղւած էր միջազգային հանրութեանը:

«Ինչպէս 1915 թւականին կազմակերպւած հայերի ջարդերի ժամանակ, այնպէս էլ այսօր պէտք է ասենք՝ ո՞ւր է միջազգային հանրութիւնը: Ադրբեջանը շարունակում է խախտել իր ստորագրած համաձայնագրի պայմանները ու նոյնիսկ ազատօրէն մուտք կը կգործի ՀՀ սամաններից ներս, ո՞ւր է միջազգային համայնքը: ՄԱԿ-ը, եւրոպական խորհուրդը, միջազգային իրաւական կառոյցները կը պահանջեն Արցախի ապաշրջափակումը, սակայն Ադրբեջանը խուլ է՝ անտեսելու միջազգային օրէնքի հիմնական սկզբունքները: Ադրբեջանի անպատժելիութեան գինը փաստօրէն կը վճարեն ՀՀ-ն ու Արցախը: Հաց եւ թէյ ուղարկելու Արցախ, ստեղծւած տագնապը չի լուծւի, անվտանգութիւնը ապահովէ΄ք, ինքնորոշման իրաւունքը ճանաչէ΄ք, մարդասիրական ճիգերից այն կողմ, հրամայական է Արցախի անվտանգութիւնը ապահովել՝ ինքնորոշման իրաւունքը ճանաչելով: Հետեւաբար մեր սպասումն այն է, որ մեծ տէրութիւնները դիմեն գործնական քայլերի, առաջին հերթին Ադրբեջանին ստիպելու, որ վերջ տայ Արցախի շրջափակմանը, ապա քաղաքական բանակցութիւնների ճանապարհով միջազգային համայնքը ճանաչի Արցախի ինքնորոշումը՝ միջազգային հովանաւորութեան ներքոյ»,-ասաց նա:

Արամ Ա-ն իր 4-րդ պատգամն ուղղեց Սփիւռքին՝ նշելով, որ նրանց զօրակցութիւնը պէտք է աւելի լայն ծաւալ ստանայ:

«Սիրելի հայոց ժողովուրդ, Արցախը կործանման  է գնում, Արցախին մենակ պէտք չէ թողնել, իւրաքանչիւր հայ եւ ողջ հայութիւնը նւիրական պարտաւորութիւն ունի Արցախի նկատմամբ: Արցախի փրկութիւնը համահայկական առաջնահերթութիւն է: Սփիւռքը իր գործողութիւնները ներդաշնակելով Արցախի իշխանութիւնների հետ՝ կոչւած է դիմելու այնպիսի ազդեցիկ միջոցների, որոնք կարող են Արցախի ներքին ուժականութիւնը ապահովել եւ արտաքին աշխարհում Արցախի ինքնորոշման անյետաձգելի հրամայականը շեշտել»,- ասաց նա:

Իր խօսքի վերջում Արամ Ա-ն պատգամով դիմեց Արցախի ժողովրդին. «Սիրելի Արցախի ժողովո΄ւրդ, Արցախը պարտւած չէ, յաղթական է ու պիտի մնա յաղթական, այնքան ժամանակ, որ ձեր կեանքը ամուր հաւատքով լինի շաղախւած, անխորտակելի կամքով: Ողջ հայութիւնը ձեզ հետ է, իւրաքանչիւր հայ, ուր էլ որ գտնւի արցախցի է, բառի ամբողջական իմաստով»:

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսը ընդգծեց, որ Արցախը պէտք է մնայ հայկական. «Արցախի ժողովուրդը խորհրդարանի միջոցով արտայայտել է իր հաւաքական կամքը՝ ճանաչում յանուն փրկութեան, արդար պահանջ, որը իրաւական հիմք ունի եւ համապաստախանում է պատմական իրողութիւններին եւ միջազգային օրէնքին: Մենք եւս մեր ձայնը, մեր ժողովրդի ձայնը կը միացնենք Արցախի խորհրդարանին եւ համոզւած ենք, որ վերահաս ողբերգութիւնը կանխելու միակ միջոցը Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան ճանաչումն է  միջազգային համայնքի կողմից՝ անջատում յանուն փրկութեան սկզբունքի համար: Հետեւաբար, ժողովուրդ հայոց՝ ի սփիւռ աշխարհի, եկէք միասնաբար եւ քաջաբար քայլենք այս ճանապարհով»:

«ԱՐՑԱԽԸ ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳԻ ԿԻԶԱԿԷՏՆ Է»

— Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ —

 

Հինգշաբթի, 10 Օգոստոս 2023-ին, Արցախի Ազգային ժողովի նախագահ Դաւիթ Իշխանեան հեռաձայնային կապ հաստատեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Վեհափառ Հայրապետին հետ։ Ան շնորհակալութիւն յայտնեց Նորին Ս. Օծութեան իրեն փոխանցած շնորհաւորութեան եւ յաջողութեան մաղթանքներուն համար: Այս առիթով, Ան յատուկ կերպով անդրադարձաւ Արցախի ապաշրջափկման ուղղութեամբ հայրապետին տարած աշխատանքնեուն եւ ունեցած հանդիպումներուն՝ միջազգային ընտանիքի եւ դիւանագիտական նեկայացուցչական պատուիրակութիւններուն հետ։

Վեհափառ հայրապետը ընդգծեց, որ Արցախը մեր համահայկական օրակարգի կիզակէտն է եւ յատկապէս ա՛յս օրերուն բոլորս պէտք է լծուինք հետեւողականօրէն աշխատելու Արցախի ապաշրջափակման ու անոր ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքի վերահաստատման։ Նորին Սրբութիւնը ապա շեշտեց համահունչ եւ ներդաշնակ կերպով աշխատելու հրամայականը թէ՛ ներգաղութային, թէ՛ համասփիւռքեան եւ թէ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիութեան ծիրէն ներս։ Միաժամանակ Վեհափառ Հայրապետը վստահեցուց, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը վերանորոգ յանձնառութեամբ պիտի շարունակէ իր աշխատանքները թէ՛ Արցախի ապաշրջափակման եւ թէ անոր ինքնորոշման իրաւունքին գծով։

Հինգշաբթի, 10 Օգոստոս 2023-ին, Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը ընդունեց Լիբանանի մօտ իրանի Իսլամական Հանրապետութեան դեսպանատունէն պատուիրակութիւն մը։

Քննարկումներու ընթացքին, Վեհափառ Հայրապետը դատապարտեց Շուէյտի մէջ Քուրանի հրկիզման երեւոյթը եւ կարեւորեց քրիստոնեայ-իսլամ համակեցութեան եւ երկխօսութեան առաւել եւս զարկ տալու հրամայականը։

Այս առիթով, Նորին Ս. Օծութիւնը յատուկ կերպով անդրադարձաւ Ազրպէյճանի կողմէ Արցախի շրջափակման հարցին։ Ան ընդգծեց, որ Իրանը մեզի համար բարեկամ երկիր է, ուստի, սպասելի է, որ ան իր կարելին շարունակէ կատարել Բերձորի (Լաչին) միջանցքին շուտափոյթ վերաբացման հարցին գծով՝ նկատի ունենալով աւելի քան 120 հազար հայերու սովամահ դառնալու դառն իրականութիւնը։

«ԱՐՑԱԽԻ ՄԵՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ԾՆՈ՛ՒՆԴՆ Է ԱՐՑԱԽԻՆ»

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

 

Բարբարոս Ազրպէյճանի կողմէ շուրջ ութ ամիսներէ ի վեր շրջափակման մէջ գտնուող Արցախը կը դիմագրաւէ սննդեղէնի, դեղորայքի եւ մարդկային տարրական պահանջներու լուրջ դժուարութիւններ։ Սփիւռքի մեր հայորդիները, կազմակերպութիւնները եւ եկեղեցին լծուած են արցախահայութեան ինքնիշխանութիւնն ու ինքնորոշման իրաւունքը պաշտպանելու ու պահպանելու աշխատանքներուն։

Արդարեւ, Երեքշաբթի, 25 Յուլիս 2023-ի երեկոյեան, Երեւանի Ազատութեան եւ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի Վերածնունդի հրապարակներուն վրայ տեղի ունեցան ժողովրդական հանրահաւաքներ՝ Արցախի ապաշրջափակման եւ անոր ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքը յարգելու պահանջով:

Այս հանրահաւաքներուն իր Հայրապետական զօրակցական պատգամը յղեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը։ Ան իր պատգամը սկսաւ՝ յատկապէս Արցախի եւ ընդհանրապէս մեր ժողովուրդին վստահեցնելով, թէ մենք, որպէս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն, մեր Միաբանութեամբ, աշխարհասփիւռ թեմերով, կառոյցներով ու կազմակերպութիւններով, այլ խօսքով ողջ Սփիւռքը արցախահայութեան հետ է։ Արցախը այսօր կ՚ապրի մեր ժամանակակից պատմութեան ամէնէն ճակատագրական օրերը։ Այս կացութեան դիմաց մենք պէտք է մեր հաւատքը ու կամքը աւելի ամրապնդենք եւ Արցախի ապագային նկատմամբ մեր տեսլականը պահենք միշտ պայծառ, ըսաւ Հայրապետը։

Շարունակելով իր խօսքը՝ Վեհափառ Հայրապետը շեշտեց, թէ անցեալին Արցախը մե՛րը եղած է. այսօր Արցախը մե՛րն է եւ վստահեցուց, որ Արցախը մի՛շտ պիտի մնայ մերը, որովհետեւ մեր ողջ պատմութեան ընթացքին, արցախահայութիւնը եղած է Արցախի մէջ եւ իր քրտինքը միախառնած է Արցախի հողին։

Նորին Ս. Օծութիւնը կարեւորութեամբ շեշտեց հետեւեալ երեք կէտերը.-

ա) Պատմութիւնը կը վկայէ, որ Արցախը միշտ եղած է ինքնավար։ Արցախի մեր ժողովուրդը եկուոր չէ՛։ Ան ծնո՛ւնդն է Արցախին։ Պատմութեան ընթացքին Արցախը երբեք ենթակայ չէ եղած այլ իշխանութիւններու, այլ եղած է ինքնավար. եւ չմոռնանք, երբ Սովետական Միութիւնը վերջ գտաւ, Արցախը պահեց ու այսօր եւս պէտք է պահէ իր ինքնորոշման իրաւունքը։

բ) Միջազգային օրէնքներուն համաձայն, ժողովո՛ւրդն է իր ապագան ճշդողը։ Ժողովուրդի մը ինքնիշխանութիւնը, ինքնավարութիւնը միջազգային օրէնքի եւ մարդկային իրաւունքներու ամէնէն հիմնական սկզբունքներէն մէկն է։

գ) Արցախը չի կրնար շրջանի համապարփակ, այսպէս կոչուած, խաղաղութեան զոհը դառնալ։ Արցախի ինքնավարութեան իրաւունքը չի կրնար միջազգային դիւանագիտական սեղաններու շուրջ քննարկումի նիւթ դառնալ։ Արցախը եղած է ինքնավար. այսօր է՛ ինքնավար եւ միշտ պիտի մնայ այդպիսին, որովհետեւ ա՛յս է Արցախի մեր ժողովուրդին կամքը եւ իրաւունքը։ Ժողովուրդի մը ինքնորոշման իրաւունքը, ազատութիւնը Աստուածատուր է եւ ո՛չ ոք իրաւունքը ունի զայն խլելու ժողովուրդի մը ձեռքէն։

Իր պատգամի աւարտին, Վեհափառ Հայրապետը արթնութեան ու զգաստութեան կոչ ուղղեց արցախահայութեան եւ ընդհանրապէս հայութեան. «Զարթի՛ր, Արցախի ժողովուրդ, մի՛ վհատիր, մի՛ նահանջեր, մեր ազգը ամբողջ քեզի հետ է՝ Հայաստան եւ Սփիւռք, որովհետեւ Արցախը մե՛նք ենք, բոլորս։ Արցախին իրաւունքը ողջ հայութեան իրաւունքն է եւ անոր պաշտպանութիւնը իւրաքանչիւր հայու պարտաւորութիւնն է։

«Զարթի՛ր, Արցախի ժողովուրդ, եղիր ամուր, եղիր միշտ հզօր, պատնէշի վրայ եւ եղիր քու իրաւունքներուդ, մեր ազգի իրաւունքներուն հզօր պահապանը ու պաշտպանը»։

Հայրապետը իր պատգամը եզրափակեց աղօթք բարձրաձնելով Ամենակալին, որ Արցախը Իր երկնային հզօրութեամբ ու օրհնութեամբ միշտ պահէ հզօր ու անսասան։

Ուրբաթ, 30 Յունիս 2023-ին, հեռաձայնային հաղորդակցութիւն մը կայացաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետին եւ Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Արայիկ Յարութիւնեանի միջեւ։ Նորին Ս. Օծութիւնը անգամ մը եւս վերահաստատեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ամբողջական զօրակցութիւնը Արացխի մեր ժողովուրդին։ Ապա, Վեհափառ Հայրապետը տեղեակ պահեց նախագահը վերջին շրջանին Յունաստանի ու Գանատայի վարչապետներուն եւ Կիպրոսի նախագահին հետ Արցախի հարցին գծով իր ունեցած խորհրդակցութիւններուն եւ յատկապէս յիշեալ անձնաւորութիւններուն մօտեցումներուն մասին. այս մասին հաղորդում է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը։

Նախագահ Յարութիւնեան, իր կարգին, անդրադարձաւ Արցախին դիմագրաւած ներկայ մարտահրաւէրներուն։ Երկու խօսակիցներն ալ կարեւորութեամբ շեշտեցին Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը ամուր պահելու հրամայականը։

Կիրակի, 28 Մայիս 2023-ին, Անթիլիասի Մայրավանքի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարին մէջ Ս. եւ Անմահ Պատարագի մատուցմամբ, Հանրապետական Մաղթանքի կատարումով եւ Սարդարապատի հերոսամարտին զոհուած հերոսներու հոգիներուն հոգեհանգստեան կարգով յիշատակուեցաւ ազատ ու անկախ Հայաստանի առաջին հանրապետութեան հիմնադրութեան 105 ամեակը, հանդիսապետութեամբ Ս. Աթոռոյս Գահակալ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Կաթողիկոսին։ Ապա, Վեհարանի դահլիճին մէջ, Հայաստանի անկախութեան եւ Վեհափառ Հայրապետին անուանակոչութեան տօներուն առթիւ կոկիկ յայտագիր մը տեղի ունեցաւ Վեհարանի դահլիճին մէջ, ուր Նորին Ս. Օծութիւնը ներկայ ժողովրդեան փոխանցեց իր Հայրապետական ոգեշունչ պատգամը։

 

ՆՈՐԻՆ Ս. ՕԾՈՒԹԵԱՆ ՊԱՏԳԱՄԸ

Անկախութեան տօնին առիթով, Վեհարնի Դահլիճին մէջ, Վեհափառ Հայրապետը Ս. եւ Անմահ Պատարագին յաջորդած տօնախմբութեան ընթացքին ուղղեց իր Հայրապետական պատգամը։

Ան նշեց, որ Մայիս 28-ն սովորական տօն մը չէ. այն կը խորհրդանշէ անկախութեան համար պայքարելու մեր ժողովուրդին վճռակամութիւնը, մինչեւ իսկ՝ արեան գնով։ Այս գիտակցութեամբ ու ոգիով պէտք է նշել Մայիս 28-ի անկախութեան տօնը։ Ան դիտել տուաւ, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ հաւատարիմ մնաց Մայիս 28-ի ոգիին ու տեսլականին՝ նոյնիսկ ամէնէն դժուար օրերուն. «մեր կեանքի վերիվայրումներուն ու ալեկոծումներուն մէջ, Մայիս 28-ն, այլ խօսքով ազատ ու անկախ Հայաստանը, ամբողջական Հայաստանը, ամբողջական հայութեամբ, մեր Ս. Աթոռին համար միշտ մնաց ո՛չ միայն զգացական արտայայտութիւն, այլ նաեւ՝ ազգային գաղափարախօսութիւն։ Այս տեսլականով ու հաւատքով Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը սերունդներ կազմաւորեց», հաստատեց Նորին Սրբութիւնը։

Խօսելով հայրենիքի ներկայ իրավիճակին մասին, Արամ Ա. Կաթողիկոս նշեց, որ Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը անտարբեր ու լուռ չի կրնար մնալ։ Փաստօրէն լքուած են Արցախը՝ դարաւոր հողը հայրենեաց եւ արցախցին։ Հայաստանի եւ մանաւանդ Հայաստանի իշխանութեան շրջանակներու մօտեցումներուն նկատմամբ լուռ չի կրնար մնալ մեր Ս. Աթոռը, յատկապէս երբ կը խօսուի Ազրպէյճանի հողային պահանջներուն տեղի տալու եւ անոր հողային ամբողջականութիւնը ճանչնալու մասին. «արդեօք կը մտածե՞նք այս մօտեցման քանդիչ ու վտանգաւոր հետեւանքներուն մասին։ Արցախը լքուած է եւ Հայաստանը կոչ կ՚ուղղէ Արցախին եւ Ազրպէյճանին բանակցելու իրարու հետ։ Նման կրաւորական եւ անտարբեր մօտեցում Հայաստանի կողմէ պիտի վտանգէ Արցախի ինքնիշխանութիւնը եւ նոյնիսկ՝ Արցախի գոյութիւնը», ըսաւ Հայրապետը։

Վեհափառ Տէրը նաեւ մերժեց շրջանառութեան մէջ մտած վերջին բանաձեւումները, ուր կը խօսուի ազգային շահերու եւ պետական շահերու տարբերութեան եւ այդ տարբերութեան ընդունման մասին։ Ան կտրականապէս մերժեց այս ու զայն համարեց քաղաքական հեռետիկոսութիւն՝ ընդգծելով Աստուածաշնչական պատգամը, թէ անկախութիւնը, ազատութիւնը Աստուածատուր պարգեւ է եւ որեւէ ազգ ու անհատ իրաւունք չունի բռնաբարելու ու անտեսելու զայն. «Արցախի մեր ժողովուրդը 32 տարի առաջ զանազան առիթներով իր ինքնիշխանութիւնը որոշած ու հաստատած է եւ միշտ իր կեցուածքին վրայ ամուր կը մնայ։ Հետեւաբար այսօր մենք պէտք է անդրադառնանք, թէ ի՛նչ կը նշանակէ ազգային շահեր ու պետական շահեր իրարմէ անջատելը։ Նման մօտեցում խոտոր կը համարուի մեր ժողովուրդի պատմութեան եւ ինքնահասկացողութեան», յայտնեց ան։

 Վերջապէս, Հայրապետը անգամ մը եւս վերահաստատեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ամբողջական զօրակցութիւնը Արցախին, անոր ժողովուրդին ու պայքարին։

 

ՀԱՆՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՂԹԱՆՔ

Ս. Պատարագի ընթացքին, Նորին Ս. Օծութեան գլխաւորութեամբ խումբ մը միաբան հայրեր Ս. Խորան բարձրացան, ուր Հայրապետին ձեռամբ կատարուեցաւ Հանրապետական Մաղթանք եւ Հայաստանի Հանրապետութեան դրօշի օրհնութեան կարգ։ Խորանին վրայ կանգնած միաբան հայրերն ու Նորին Սրբութիւնը աղօթք բարձրացուցին առ Աստուած ու հայցեցին Անոր օրհնութիւնն ու փրկութիւնը. խնդրեցին, որ Տէրը ամուր ու անսասան պահէ հայ ազգին Հանրապետութիւնը եւ իմաստութիւն տայ իշխանութեան պատասխանատուութիւն ունեցողներուն։ Հուսկ, տեղի ունեցաւ հոգեհանգսեան պաշտօն՝ Սարդարապատի հերոսամարտին զոհուած հերոսներու հոգիներուն։

 

ՅԱՒՈՒՐ ՊԱՏՇԱՃԻ ՔԱՐՈԶ

Յաջորդիւ, օրուան պատարագիչ հայր սուրբը՝ Հոգշ. Տ. Առաքել Աբղ. Գատէհճեան, մեկնելով Հոգեգալստեան տօնէն, յաւուր պատշաճի քարոզեց՝ մէջբերելով Մատթէոսի Աւետարանէն 14։16 համարը, ուր կը նշուի Քրիստոսի խոստումը Ս. Հոգին աշխարհ ղրկելու մասին՝ որպէս յաւիտենական Մխիթարիչ մահկանացուներուս։ Ան ըսաւ, որ Քրիստոսի համբարձումէն ետք վախ կը տիրէր առաքեալներուն ու աշակերտներուն մէջ, որոնք չէին համարձակեր դուրս գալու Վերնատունէն ու Յիսուսի խօսքը քարոզելու, մինչեւ որ եկաւ հոգեգալուստեան օրը ու անոնք զօրացան ճշմարիտ Մխիթարիչով։ Այս զօրութեամբ է, որ առաքեալները կարողացան սահմաններ կտրել, դէմ դնել ամէնէն բռնատէր թագաւորութիւններուն ու տարածել Ճշմարտութիւնը՝ հասնելով մինչեւ նահատակութիւն։ Հայր սուրբը դիտել տուաւ, որ առաքեալները Ս. Հոգիին զօրութիւնը ձեռնադրութեան ճամբով փոխանցեցին համայն աշխարհին. եւ այսօր, Ս. Հոգին է, որ կ՚առաջնորդէ մեր եկեղեցին։ Ան նաեւ նշեց, որ մեր նախահայրերը պատմութեան բոլոր դժուարութիւններուն դէմ դրին շնորհիւ Ս. Հոգիին զօրութեան ու կերտեցին Մայիս 28-ի անկախութիւնը, Հայոց Ցեղասպանութենէն միայն երեք տարի ետք, ունենալով Ս. Հոգիին խորհրդանիշ սրբալոյս Միւռոնը իրենց ճակատներուն։ Հայր սուրբը վստահեցուց, որ քաջարի հայորդիք ներկայիս բոլոր պատերազմները եւս, մանաւանդ Արցախի մէջ, կը մղեն Մխիթարիչին զօրութեամբ։ Քարոզի աւարտին, ան բոլորին անունով խոնարհեցաւ անոնց նահատահութեան առջեւ եւ աղօթք բարձրացուց, որ Ս. Հոգին մխիթարէ մեր ազգի սգաւորները, զօրացնէ մեր սրտերը, բանայ մեր ազգի ղեկավարներուն ու իշխանաւորներուն աչքերը եւ լուսաւորէ մեր սուրբ հայրենիքին երկնակամարը։

 

ՏՕՆԱԽՄԲՈՒԹԻՒՆ ՎԵՀԱՐԱՆԻ ԴԱՀԼԻՃԻՆ ՄԷՋ

Յաւարտ Ս. Պատարագին, Հայրապետական թափօրն ու հաւատացեալները ուղղուեցան Վեհարանի դահլիճ, ուր տեղի ունեցաւ Մայիս 28-ի եւ Վեհափառ Հայրապետին անուանակոչութեան նուիրուած գեղարուեստական յայտագիր՝ Դպրեվանքի սաներուն կատարողութեամբ։ Այնտեղ Արամ Ա. Կաթողիկոս իր Հայրապետական պատգամը ուղղեց մեր ժողովուրդի զաւակներուն։

Հոգշ. Տ. Աւետիք Վրդ. Տէր Կարապետեան ընթերցեց ուղերձ մը, ուր ընդգծեց ազատութեան եւ անկախութեան մենաշնորհումը Աստուծմէ տրուած անժխտելի իրականութիւն մը ըլլալը։ Ան նշեց, որ իւրաքանչիւրիս ազատութիւնը կը դադրի հոն, ուր այլոց ազատութիւնը ոտնակոխ կ՚ըլլայ ու դիտել տուաւ, որ հայրենիքին անկախութիւնը վեր է բոլոր անձնական շահերէ։ Որքան որ «փարաւններու» սրտերը կարծրանան, պիտի գան «Մովսէսներ», որոնք իրենց ժողովուրդին համար ծովեր պիտի ճեղքեն, յայտնեց ան՝ շարունակելով Պօղոս առաքեալին Բ. Կորնթացիներու նամակին 3։17 համարէն՝ «ուր որ Տիրոջ Հոգին ներկայ է՝ հոն ազատութիւն է»։ Հայր Աւետիք ապա խօսեցաւ Արամ Մանուկեան հերոսին արժանիքներուն մասին եւ արձագանգելով զօրավար Սիլիկեանին Ա. Մանուկեանի մասին տուած պատգամին՝ նշեց, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան առաքելութեան կիզակէտն է հայ ազգին անկախութեան ու ազատութեան կռուաններուն՝ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք միութիւնը ամուր պահելը։

Տօնախմբութիւնը աւարտեցաւ Հայրապետական մաղթերգներով եւ «Կիլիկիա» օրհներգով։

 

 

«ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄ՝

ԱՅԼ ԸՆՏՐԱՆՔ ՉԿԱՅ»

 

Ճակատագրական է ներկայ հանգրուանը մեր ազգի պատմութեան։ Մութ ամպերով է ծածկուած երկնակամարը հայ կեանքին։ Անորոշ է Արցախին ու Հայաստանին առջեւ բացուած հորիզոնը։ Կարելի չէ այլապէս բնութագրել մեր ազգի կեանքին պարզած ներկայ պատկերը։

Գիտե՛նք, իրապաշտութիւնը երբեմն յուսահատութեան կրնայ առաջնորդել։ Սակայն հաւատքով զինուած, կամքով պրկուած ու միասնական ոգիով գօտեպնդուած, որպէս ազգ կոչուած ենք խոհեմութեամբ ու համախոհութեամբ դիմագրաւելու մեզ շրջապատող բազմազան ու այլազան տագնապները, ներքին թէ արտաքին։ Անհրաժեշտ է, որ մեր մօտեցումները ըլլան իրատես եւ հայեցակէտերը՝ համապարփակ, որպէսզի կարելի ըլլայ խնդիրները ճի՛շդ տեսնել, կացութիւնները ճի՛շդ ըմբռնել եւ մեր շուրջը տեղի ունեցող զարգացումները ճի՛շդ կերպով գնահատել՝ աշխարհաքաղաքական յարափոփոխ պայմաններու լոյսին տակ։

Ապրիլ 24-ը մեր պահանջատիրական պայքարին, իր ռազմավարական ու մարտավարական տարածքներով, վերաշեշտման ու միաժամանակ վերարժեւորման յիշեցում է։ Ապրիլ 24-ը նաեւ այսօր, առաւել քան երբեք, ազգային միասնականութեան ամրապնդումի ու անոր հրամայականին անսալու մարտահրաւէր է։

Եկէք, պահ մը դիտենք մեր ներկայ կեանքը։

Ազրպէյճան իր սուրը ազատօրէն կը շարունակէ ճօճել Հայաստանի ու Արցախի ուղղութեամբ։ Արցախը տակաւին կը մնայ շրջափակուած ու ենթակայ՝ հայաթափումի վտանգին։ Բարոյական զօրակցութենէն բացի, ցարդ որեւէ պետութիւն չուզեց միջամտել՝ վերջ տալու միջազգային օրէնքին ու մարդկային իրաւանց խոտոր համեմատող այլ տեսակի այս ցեղասպանութեան։

Վտանգուած են Հայաստանի սահմանները ու նոյնիսկ գերիշխանութիւնը։ Ազրպէյճանի հողային ամբողջականութեան ճանաչումը ո՛չ միայն ինքնիշխան Արցախին վրայ շիրմաքարի զետեղում պիտի ըլլայ, այլ նաեւ Հայաստանի հանդէպ Ազրպէյճանի ռազմատենչ ախորժակներու առաւել սրում։ Տակաւ արմատացող ու ծաւալող մտահոգիչ երեւոյթ մը, որուն նշանները սկսած են դառնալ ակնյայտ։

Աննախատեսելի հետեւանքներով յղի այս վտանգալից կացութեան դիմաց, Արցախի ապահովութիւնը երաշխաւորելու կոչուած Հայաստանի ռազմավարական գործընկերը, բնականաբար իր շահերէն մեկնած, կը մնայ սոսկ դիտողի կրաւորական վիճակին մէջ։ Հայաստանը առանձին է եւ Արցախը՝ փաստօրէն լքուած։ Սակայն, յարգանք ու պատիւ Արցախի ժողովուրդին, որ իր իրաւունքներու պաշտպանութեան պատնէշին վրայ կը մնայ ամուր։ Նո՛յն պատնէշին վրայ ողջ Սփիւռքը Արցախի կողքին ու Արցախին նման կը մնայ ամուր։

Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիութեան գործակցութիւնը փաստօրէն դարձած է մակերեսային։ Հետզհետէ իրարմէ կը հեռանանք. նոր ճեղքեր կը յառաջանան հայ կեանքէն ներս, ամէ՛ն տեղ։ Փոխադարձ մեղադրանք ու ատելութիւն սերմանող լոզունքներով ու կեցուածքներով շրջապատուած ենք։

Հայաստան ու Արցախ կը գտնուին ճակատագրական խաչմերուկի առջեւ։

Եթէ կը կարծուի, որ տարածաշրջանէն ներս համապարփակ խաղաղութեան հաստատման համար զիջումներ կատարելով Հայաստանին համար կարելի պիտի դառնայ մնայուն խաղաղութիւն ու տնտեսական զարգացում ապահովել, հարկ է ըլլալ զգո՜յշ... Թուրքիոյ ու Ազրպէյճանի առջեւ Հայաստանի դռները լայնօրէն բանալով, կրնայ վտանգուիլ Հայաստանի ամբողջականութիւնը, անվտանգութիւնը ու անկախութիւնը եւ Արցախը կրնայ անհետանալ հայ կեանքի քարտէսէն։ Հետեւաբար, ընդունելի չէ, որ Ազրպէյճանի հետ խաղաղ գոյակցութեան համաձայնութիւն գոյանայ՝ ի հեճուկս Արցախի ինքնորոշման իրաւունքին, ո՛չ ալ Թուրքիոյ հետ դիւանագիտական ու տնտեսական յարաբերութեան հաստատում՝ ի հեճուկս մեր պատմական իրաւունքներուն, Ցեղասպանութեան ճանաչման ու հատուցման։ Ճկուն ու իրատես դիւանագիտական մօտեցումը չշփոթենք համակերպումի ու զիջումի քաղաքականութեան հետ։

Չմոռնանք, որ ազգերու իրաւունքը ճշդողը դժբախտաբար ոյժի իրաւունքն է, եւ ո՛չ թէ իրաւունքի ոյժը. շահերն են, եւ ո՛չ թէ արժէքները։ Այսպէ՛ս եղած է միշտ, եւ այսպէ՛ս է նաեւ այսօր՝ միջազգային օրէնքով եւ համամարդկային սկզբունքներով ու արժէքներով ինքզինք կառավարելու ուխտը կնքած աշխարհին մէջ։

Չմոռնանք նաեւ, որ իր հայրենիքին ապագան, իր պատմութեան ընթացքը ճշդողը ժողովուրդն է, ժողովուրդի հաւաքական հաւատքը, կամքը ու տեսլականը, որքան ալ ահեղ ըլլան զինք շրջապատող պայմանները։

Հայաստանը, Արցախը եւ ընդհանրապէս մեր ազգը շրջապատող ահաւոր սպառնալիքներուն միայն մէ՛կ հաւաքական ոյժ կրնայ դիմադրել.- ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄ։ Մեզի համար սա անժխտելի համոզում է ու միաժամանակ՝ անսակարկելի ու անյետաձգելի հրամայական, մեր պատմութեան ներկայ վճռադրոշմ հանգրուանին։ Այլ ընտրանք չունինք։

Արդ, սիրելի՛ հայորդիներ, զիրար մեղադրելով ու անգոսնելով, բարոյական ու հոգեւոր արժէքներ արհամարհելով, պետութիւնը եկեղեցիէն հեռացնելով եւ եկեղեցին՝ պետութենէն, հայրենիք չենք կրնար կերտել, այլ հայրենիք կը քանդենք։ Իրարու դէմ խօսիլը քաջութիւն չէ. իրարու հե՛տ խօսիլը քաջութիւն է ու նաեւ իմաստութիւն։ Հետեւաբար, իրարու հետ խօսինք պատասխանատու ու յանձնառու ոգիով, ազգին ու հայրենիքին շահերը ամէն բանէ վեր նկատելով եւ նոյնիսկ, ի պահանջել հարկին, մեր համոզումներէն ու կեցուածքներէն, մեր դիրքերէն ու հանգամանքներէն հրաժարելով։ Ժամանակի նշանները ճի՛շդ կարդանք ու ճի՛շդ կերպով կողմնորոշուինք։ Եթէ այսօր Լաչինի ճամբան փակ է մեր առջեւ, վաղը բազո՜ւմ ճամբաներ կրնան փակուիլ մեր առջեւ, եթէ չհամախմբուինք ու չդառնանք մէկ բռունցք, այսօ՛ր, վաղը կրնայ ո՜ւշ ըլլալ...։

Մենք բազմիցս Հայաստանի ու Արցախի փրկութեան միակ օրակարգի շուրջ համազգային համախմբումի կոչ ուղղած ենք՝ խորապէս հաւատալով, որ ա՛յս է մեր ազգը ու հայրենիքը դէպի ապահով ու հզօր ապագայ առաջնորդող միա՛կ ճամբան։ Մեր մէկուկէս միլիոն սրբացեալ նահատակներու աճիւններուն դիմաց կանգնած, դարձեալ համազգային համախմբումի կոչ կ՚ուղղենք, այս անգամ աւելի զօրեղ շեշտով։

Մեր յիշած հիմնախնդիրները համազգային բնոյթ ու հետեւանք ունին. հետեւաբար, անոնք համազգային մաշտապով հարկ է քննարկուին։ Ներկայ օրհասական ու անել պայմաններուն մէջ, կը կրկնե՛նք, միակ ընտրանքը համազգային համախմբումն է՝ Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի պետական, քաղաքական ու կրօնական ղեկավարներու գործօն մասնակցութեամբ։ Արդարեւ, առաջնահերթ հրամայական մը, որուն իրագործման գծով Մենք անձնապէս ունինք Մեր պատկերացումը։

Սա պահուն, Մեր պատգամը ժողովուրդին ուղղուած արթնութեան հրաւէր է, իսկ ղեկավարութեան՝ քաղաքական իրատեսութեան ու հեռատեսութեան կոչ։ Պատմութեան դիմաց բոլորս հաւաքական նո՛յն պատասխանատուութեան կոչուած ենք.- ըլլալ Արցախի ու Հայաստանի կողքին, ըլլալ մէկ ազգի անժամանցելի իրաւունքներու կողքին, անվերապահ ու ամբողջական կերպով եւ ազգին ներուժը ի սպաս դնելով մեր գերագոյն ու ընդհանրական իտէալներու կենսագործման՝ դերերու յստակեցումով, աշխատանքի բաժանումով եւ ներդաշնակ գործակցութեամբ։

Ա՛յս կը պահանջէ ազգային ինքնագիտակցութիւնը եւ իրա՛ւ հայրենասիրութիւնը։

Աւետարանը կ՚ըսէ.- «ականջ ունեցողը թող լսէ» (Մկ 4.9):

 

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂՒԿՈՍ

ՄԵԾՒ ՏԱՆՆ ԿՒԼՒԿՒՈՅ

 

Անթիլիաս, Լիբանան

23 Ապրիլ 2023

Աւետարանը պատմում է, թէ Քրիստոսը յարութիւն առնելուց յետոյ Գալիլիայում աշակերտներին երեւաց եւ նրանց սրբազան մի առաքելութիւն յանձնեց՝ աշխարհ բերած Իր արժէքներն ու ճշմարտութիւնները քարոզելու եւ մարդկանց Իրեն հետեւորդ դարձնելու, միաժամանակ վստահեցնելով, թէ «Միշտ ձեզ հետ կը լինեմ, մինչեւ աշխարհի վախճանը» (Մտ 28.20)։

Յարուցեալ Քրիստոսը խոստացաւ Իրեն հաւատացողների հետ լինել մինչեւ աշխարհի վերջը, այլ խօսքով՝ մինչեւ Իր երկրորդ գալուստը։ Ա՛րդ, Յարուցեալ Քրիստոսն անցեալ չէ, այլ ներկայ։ Նա միշտ մեզ հետ է։

- Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է՝ խաւարի մէջ կորած մարդու լոյսը դառնալով:  Իր երկրաւոր առաքելութեան սկզբում Քրիստոսը յայտարարեց. «Ես որպէս լոյս եկայ աշխարհ, որպէսզի ով որ ինձ հաւատայ՝ խաւարի մէջ չմնայ» (Յհ 12.46)։ Աստծու մարդեղացեալ Որդին մեզ խաւարից երկնային լոյսի առաջնորդեց եւ Իր լոյսով շաղախեց մարդկային կեանքն ու մենք դարձանք «Լոյսի որդիներ»  (Ա.Թս 5.5) եւ «Աշխարհի լոյսը» (Մտ 5.14)։

- Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է՝ կեանքի փոթորկի մէջ մնացած մարդուն յոյս ներշնչելով:  Դժւարութեան մատնւած մարդուն Քրիստոսն ասաց՝ մի՛ վախենայ, միայն հաւատայ։ Քրիստոսի յոյսով զօրացած Առաքեալները կարեւորութեամբ շեշտեցին հաւատքով շաղախւած յոյսի հրամայականը քրիստոնեայի կեանքում։ Քրիստոսի հետեւորդներին ուղղած իրենց հովւական թղթերի մէջ նրանք յիշեցրին, որ «Մեր յոյսը դրել ենք կենդանի Աստծու վրայ»  (Ա.Տմ 4.10), որովհետեւ «Այս յոյսով էր, որ փրկւեցինք»  (Հռ 8.24), եւ հետեւաբար՝ «Անխախտ պահենք այն յոյսը»  (Եբր 10.23), որ «Երբեք ամօթով չի ձգում»  (Յհ 5.5)։

- Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է՝ մարդուն յաւիտենական կեանք խոստանալով:  Չմոռանանք Քրիստոսի խոստումը. ով որ իմ խօսքերս լսի եւ հաւատայ ինձ ու ետեւիցս գայ, յաւիտեան կեանք կունենայ։ Ա՛րդ, ով որ հաւատում է Քրիստոսին «Արդէն իսկ մահից դէպի կեանք է անցել»  (Յհ 5.24)։ Պօղոս առաքեալն իր կեանքի օրինակով վկայում է, թէ յաւիտենական կեանքը «Ձրի պարգեւ»  է Աստծու կողմից՝ Քրիստոսի ճամբով տրւած մարդուն (Հռ 6.23)։ Հետեւաբար, Քրիստոսին հետեւողը կոչւել է իր հաւատքի կեանքով եւ բարի գործերով ամուր կառչելու յաւիտենական կեանքին։

- Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է՝ մահւան վրայ տարած յաղթանակով:  Մեղքը, չարը, ապականութիւնը, սատանան ու մահը իրենց տիրապետութիւնը հաստատել էին մարդկային կեանքի վրայ՝ հեռացնելով մարդը Աստծուց, երկիրը՝ երկնքից։ Աստծու Որդին Իր մահով մահին յաղթեց եւ մահւան իշխանութիւնը քանդեց։ Քրիստոսի յարութեամբ մարդը վերամարդացաւ, Աստծու որդեգիրը դարձաւ եւ յաւիտենական կեանքի շնորհին արժանացաւ։

- Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է՝ մարդու առջեւ փրկութեան ճանապարհ բանալով:  Եթէ ուզում ես փրկւել, հետեւիր Ինձ՝ պատգամեց Քրիստոսը։ Առաքեալները շարունակ յիշեցրին քրիստոնեայ հաւատացեալներին, թէ՝ միայն Քրիստոսով կարող ենք փրկւել, որովհետեւ Նա աշխարհ եկաւ մարդու փրկութեան համար, եւ թէ՝ Քրիստոսն է աշխարհի միակ Փրկիչը:

Իր ուսուցումների, առակների եւ հրաշքների միջոցով Աստծու Որդին յաճախ յիշեցրեց Իր հետեւորդներին՝ «Եթէ սիրում էք Ինձ՝ պէտք է գործադրէք Իմ պատւիրանները»  (Յհ 14.15) եւ խոստացաւ՝ «Որբ չեմ ձգելու ձեզ. կրկին կը գամ ձեզ մօտ»  (Յհ 14.18)։

Սիրելի հայորդիներ, մկրտութեամբ Աստծու Միածին Որդին մեր Փրկիչը դաւանելու կոչւած լինելով անդրադառնո՞ւմ ենք արդեօք, թէ յարուցեալ Քրիստոսը խոստացել է մեզ հետ լինել, մեզ որբ չձգել, եւ դարձեալ գալ, այն սպասումով, որ հաւատարմութեամբ հետեւենք Նրան՝ անսալով Իր ուսուցումներին եւ գործադրելով Իր պատւիրանները։ Ա՛յս է քրիստոնեայ մարդու կոչումը։

Ա՛րդ, Իր հրաշափառ յարութեամբ Քրիստոսը չհեռացաւ այս աշխարհից։ Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է, աշխարհին յայտնած ճշմարտութիւններով, պարզած արժէքներով, Իր Աւետարանով։ Արդեօք մենք յարուցեալ Քրիստոսի հետ ե՞նք, ապրո՞ւմ ենք Իր ներկայութիւնը մեր կեանքում, քայլո՞ւմ ենք Իր ցոյց տւած ճանապարհով, դաւանո՞ւմ ենք մեզ փոխանցած Իր արժէքներն ու ճշմարտութիւնները, մեր կեանքին ու գործին որպէս ուղեցոյց։

Քրիստոսի յարութեան նշումը յիշեցում է, որ Քրիստոսը մեզ հետ է՝

- Կեանքի փոթորիկների մէջ, որպէս մեր փրկութեան լաստը։

- Կեանքի խաւարի մէջ, որպէս մեր երկնային լոյսը։

- Կեանքի դժւարութիւնների մէջ, որպէս մեր կենդանի յոյսը։

- Կեանքի մոլոր ճանապարհների մէջ, որպէս մեր ճշմարիտ ճանապարհը։

Յարուցեալ Քրիստոսը մեզ հետ է մինչեւ աշխարհի վախճանը։ Նա խոստացաւ դարձեալ գալ՝ դատելու մեզ, մեր ապրած կեանքի ու կատարած գործերի համար։ Պատրա՞ստ ենք ընդունելու Քրիստոսին, որպէս մեր Տէրն ու Փրկիչը։

Սիրելի՛ զաւակներ հայ ժողովրդի, մեր կեանքի դաժան թէ ուրախ պահերին, մի՛շտ լինենք՝ Իր Խաչով ու Յարութեամբ մեզ կեանք շնորհած մեր Փրկչի հետ, հետեւե՛նք Նրան՝ վերանորոգ հաւատով ու յոյսով սպասելով Նրա երկրորդ գալստեանը։

*
*     *

Մեր Տիրոջ Յիսուս Քրիստոսի Յարութեան տօնի առիթով, եղբայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, մաղթելով եկեղեցաշէն իրագործումներով երկար գահակալութիւն։ Ողջունում ենք նաեւ Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան Արք. Մանուկեանին եւ Կոստանդնուպոլսոյ Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Սահակ Արք. Մաշալեանին, իրենց մաղթելով բեղմնաւոր ծառայութիւն Հայ Եկեղեցու անդաստանում։

Հայրապետական օրհնութեամբ ու հայրական սիրով ողջունում ենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Թեմակալ Առաջնորդներին, Հոգեւոր Դասին, Ազգային Իշխանութիւններին, մեր ժողովրդի կեանքում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին եւ մեր հաւատացեալ ժողովրդին։ Աղօթում ենք առ Աստւած, որ Իր երկնային հովանու ներքոյ պահի ու պահպանի Հայաստանն ու Արցախը եւ մեր ազգի սիրելի զաւակներին, որպէսզի կարողանանք, Յարուցեալ Փրկչի յաղթանակով հզօրացած, վերանորոգել մեր կեանքը եւ դիմագրաւել ներկայ ժամանակների բազմազան մարտահրաւէրները։

Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց,

Օրհնեալ է յարութիւնն Քրիստոսի։

 

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Սուրբ Զատիկ 2023

Անթիլիաս, Լիբանան

«ԻՄ ՁԱՅՆՍ ՄԻԱՑՆԵԼՈՎ ՍՈՒՐԻՈՅ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈՒ ՀՈԳԵՒՈՐ ՊԵՏԵՐՈՒ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆ ՁԱՅՆԻՆ, ԿՈՉ Կ’ՈՒՂՂԵՄ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻՆ ՎԵՐՋ ՏԱԼՈՒ ՍՈՒՐԻՈՅ ԴԷՄ ՀԱՍՏԱՏՈՒԱԾ ՊԱՏԺԱՄԻՋՈՑՆԵՐՈՒՆ ԵՒ ԿԱՐԵԼԻ ՓՈՒԹՈՎ ՕԺԱՆԴԱԿԵԼՈՒ ՍՈՒՐԻՈՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԿԱՐԻՔՆԵՐՈՒՆ»

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

 

Ինծի համար միշտ յատուկ ուրախութիւն եղած է ըլլալ Սուրիոյ մէջ. այն երկրին, որ Հայոց Ցեղասպանութենէն ետք ընդունեց ջարդէն ճողոպրած մեր ժողովուրդի զաւակները եւ իր հայրենիքը, հացն ու ջուրը բաժնեց իրենց հետ։ Աշխարհացրիւ մեր ժողովուրդի զաւակները երբեք չեն մոռնար Սուրիոյ ժողովուրդին ցուցաբերած սէրը, վստահութիւնը ու զօրակցութիւնը հայ ժողովուրդին նկատմամբ։

Այսօր, սակայն, վշտաբեկ սրտով ու ցաւով կ՚այցելեմ Սուրիա եւ ականջալուր ու ականատես կ՚ըլլամ երկրաշարժին յառաջացուցած ահաւոր քանդումներուն ու մարդկային զոհերուն, ինչպէս նաեւ հարազատներ կորսնցուցած անհատներու եւ անտուն մնացած բազմաթիւ ընտանիքներուն։ Փաստօրէն, ահաւոր ողբերգութեան մը դիմաց կը գտնուի այսօր Սուրիան։ Երկրաշարժին ծանր հետեւանքները կրնան աւելի ծաւալիլ, եթէ կարելի փութով ազդու միջոցներու չդիմուի։

Հետեւաբար, միջազգային համայնքը չի կրնար անտարբեր մնալ մարդկային այս ահաւոր ողբերգութեան նկատմամբ։ Նման կացութեան դիմաց անհրաժեշտ է մէկդի դնել քաղաքական մօտեցումներ ու դիրքորոշումներ եւ որպէս մարդկային նոյն ընտանիքին պատկանող անձեր ու ազգեր անհրաժեշտ է իրարու օգնել։ Ինչպէս Աստուածաշունչը կ՚ըսէ, երբ մարմնին մէկ անդամը ցաւի ամբողջ մարմինը կը ցաւի (Ա.Կր 12.26)։ Այսօր, միջազգային համայնքը եւ անոր պատկանող բոլոր ազգերն ու երկիրները կոչուած են օժանդակելու Սուրիոյ։ Արդ, սա պահուն իմ ձայնս միացնելով Սուրիոյ եկեղեցիներու հոգեւոր պետերու հաւաքական ձայնին, կոչ կ՚ուղղեմ միջազգային համայնքին վերջ տալու Սուրիոյ դէմ հաստատուած պատժամիջոցներուն եւ կարելի փութով օժանդակելու Սուրիոյ ժողովուրդի անհրաժեշտ կարիքներուն, որպէսզի արդէն տնտեսական տագնապի մատնուած սուրիացի ժողովուրդը կարենայ դուրս գալ իր ներկայ ահաւոր տագնապէն։

 

16 Փետրուար 2023

Հալէպ, Սուրիա